میهن پست – در مورد بنیاد جایزهٔ ایکس که یک سازمان ناسودبخش غیر انتفاعی است لازم به گفتن است که در شهر سانتامونیکا در ایالت کالیفورنیا واقع شده‌است. این سازمان یک الگوی خیرخواهانه در ارائهٔ جایزه برای دستیابی به یک هدف معین دارد، هدفی که به سرمایه گذاران شخصی انگیزه می‌دهد و برگشت هزینهٔ جایزه را تا ده برابر یا بیش تر فراهم می‌آورد. همچنین دست کم تا ۱۰۰ برابر هزینهٔ جایزه در سرمایه گذاری‌های بعدی و منافع اجتماعی به دست می‌آید. این سازمان در خدمت به منافع بشر گام بر می‌دارد.
جایزهٔ ایکس برای نخستین بار توسط دکتر «پیتر دایمندیس» در یک سخنرانی در کنفرانس جهانی توسعهٔ فضایی در سال ۱۹۹۵ مطرح شد. این جایزه برای مسابقه‌ای در نظر گرفته شد که برندهٔ آن می‌بایست یک وسیلهٔ ساخته شده در بخش خصوصی را ارائه می‌داد که بتواند یک خلبان را به لبهٔ فضا برساند. لبهٔ فضا را فراز ۱۰۰ کیلومتری زمین تعریف و در واقع این مسابقه را به منظور تشویق بخش خصوصی در صنایع فضایی برگزار کردند و از این رو شرکت هر گونه سازمان دولتی در آن ممنوع بود.
لازم است بدانید که هدف از برگزاری چنین مسابقه‌ای این بود که نشان داده شود که پرواز فضایی برای غیر نظامیان و شرکت‌های خصوصی دستیافتنی و اقتصادی است، به این امید که دری به سوی پرواز فضایی بازرگانی و گردشگری فضایی گشوده شود. همچنین امید می‌رفت که از دل این مسابقه نوآوری‌هایی بیرون آید، و روش‌های ارزانی برای رسیدن به مدار زمین معرفی شود، و در نهایت پیشگامانی برای سفرهای ارزان فضایی و گسترش سکونت انسان در منظومهٔ شمسی به پا خیزند.
«جایزهٔ ایکس» به سبک و سیاق بسیاری از جایزه‌های اوایل قرن بیستم که برای تشویق توسعهٔ پرواز هوایی تعیین می‌شدند، تعیین شد. برای مثال یکی از آن جایزه‌ها، جایزهٔ ۲۵ هزار دلاری بود که برای پرواز یکسره از میان اقیانوس اطلس تعیین شد و «چارلز لیندبرگ» آن را برد. سازمان ناسا در حال گسترش یک برنامهٔ جایزه‌ای مشابه می‌باشد که نام آن «چالش قرن» (Centennial است. هدف از برنامهٔ جایزه‌ای «چالش قرن» رسیدن به راه حل‌های نوآورانه برای رفع مشکلات فناوری فضایی است.
به عبارتی دیگر ماموریت بنیاد ایکس پرایز این است که از طریق مسابقات مشوقانه، پیشرفت های بنیادین را برای سودمندی بشر به ارمغان آورد. این بنیاد رقابت های مشهوری را ترتیب می دهد تا افراد عادی، شرکت های خصوصی و سازمان های مختلف را درز زمینه های مختلف تشویق کند که ایده ها و فناوری های نوآورانه را گسترش دهند که می توانند به حل بزرگ ترین چالش هایی که پیشرفت بشریت را محدود کرده است کمک کند.
مهم ترین و مشهورترین جایزه این بنیاد تا به امروز، ایکس پرایز- انصاری و مربوط به فعالیت های فضایی است. در سال ۱۳۸۲، خانم انوشه انصاری به همراه برادر همسرش این جایزه ۱۰ میلیون دلاری را بنیان گذاشتند.
این جایزه به نخستین شرکت خصوصی تعلق می گرفت که بتواند بدون کمک بخش دولتی، سفری فضایی را به ارتفاع بیش از ۱۰۰کیلومتری سطح زمین با حضور دست کم یک سرنشین و وزن سه سرنشین انجام دهد؛ و این کار را در مدت کمتر از دو هفته تکرار کند. ۲۴ تیم از ۷ کشور در این رقابت شرکت کردند و سرانجام فضاپیمایی با نام «ناو فضاپیمایی شماره۱» به همراه هواپیمای حامل خود – شوالیه سفید – توانست جایزه را کسب کند.
یک تفاوت مهم بین جوایز ایکس پرایز و سایر جوایز مانند جایزه نوبل است که جایزه ایکس پرایز برمبنای «نخستین کسی که بتواند به هدف دست یابد» اهدا می شود. این جایزه می تواند باعث جلب توجهات به تلاش هایی شود که در غیر این صورت چندان توجهی را جلب نمی کند.
نکته قابل توجه این جایزه این است که ردی از ایرانیان هم در آن پیدا می شود، جایزه ایکس انصاری – Ansari X Prize – نام یک جایزه بود که در سال ۱۹۹۶ توسط بنیاد جایزه ایکس خلق گردید. مقدار آن ۱۰ میلیون دلار آمریکا بود، و به فرد یا گروهی تعلق میگرفت که نخستین پرواز غیر دولتی به فضا را میسر می‌ساخت که در ابتدا نام این جایزه «جایزهٔ ایکس» X Prize بود و بعدتر به افتخار امیر انصاری و انوشه انصاری به «جایزهٔ ایکس انصاری» تغییر نام پیدا کرد. مبلغ قابل توجهی از این جایزه هدیه‌ای از طرف آنان بود و «برت روتان آمریکایی» برنده این جایزه شد .
بنیاد جایزه ایکس X Prize Foundation امروزه به فعالیت‌های خود برای پیشبرد علم کماکان ادامه می‌دهد.
منبع : xprize
