در حال حاضر ایران روزانه 5 میلیون و 500 هزار لیتر بنزین وارد می‌کند، این در حالی است که دولت اجازه واردات تا 10 میلیون لیتر را نیز به وزارت نفت داده است.
در سال 89 زمانی که مسعود میرکاظمی وزیر نفت ایران بود طرحی با نام طرح افزایش ضربتی تولید بنزین تصویب شد که مدتی بعد با اوج گرفتن تحریم‌های نفتی علیه کشور مورد تحسین بسیار قرار گرفت بطوری که رئیس جمهوری وقت، این طرح را یکی از اقدام‌های بی‌سابقه کشور در 100 سال اخیر دانست و برای خودکفایی در تولید بنزین جشن برگزار کرد.
به گزارش «تابناک»؛ در آن زمان با اوج گرفتن تحریم‌های غرب علیه ایران تولید این محصول توانست به عبور کشور از تحریم‌ها کمک کند چراکه تحریم‌ها موجب شده بود نتوانیم بنزین خود را تأمین کنیم. از طرف دیگر سوء‌مدیریت موجب شده بود پیشرفت طرح‌های پالایشی چشمگیر نباشد و نتوانیم به ظرفیت پالایشگاه‌ها اتکا کنیم.
این طرح توانست به عبور کشور از تحریم کمک کند، اما کشور هزینه هایی از جمله تحویل ارزان‌ترین گاز به پتروشیمی‌ها و خرید بنزین تولیدی واحدهای پتروشیمی به قیمت بین‌المللی پرداخت.
در پی کمرنگ شدن تحریم‌ها در پی توافق اولیه ژنو برای ما این امکان را فراهم کرد تا دولت جدید تصمیم بگیرد که دیگر بنزین در پتروشیمی تولید نکند و به جای آن بنزین وارد کند.
در همین خصوص بیژن زنگنه وزیر نفت کشور با بیان اینکه از زمانی که فهمیدم این بنزین آلاینده است دستور قطع تولید آن و افزایش حجم واردات بنزین را صادر کردم اظهار کرد: تا پایان سال 94 پالایشگاه ستاره خلیج فارس با ظرفیت تولید روزانه 360 هزار بشکه به بهره‌برداری خواهد رسید که ما تا زمان به بهره‌برداری رسیدن نخستین فاز از 3 فاز این پالایشگاه واردات بنزین را ادامه خواهیم داد و بعد از آن ما خود می‌توانیم یکی از صادر‌کنندگان این محصول باشیم.
در این میان مخالفان وارد کننده بنزین نیز استدلال هایی را مطرح می کنند. مخالفان استدلال می کنند که هنوز آلودگی بنزین پتروشیمی اثبات نشده است و دوم اینکه چرا در دورانی که هنوز احتمال تحریم وجود دارد دوباره ایران به این کالا وابسته شود.
در همین ارتباط سید حمید حسینی از اعضای اتحادیه پتروشیمی کشور و همچنین جلیل جعفری عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با تابناک، استدلال موافقان و مخالفان واردات بنزین را مورد بررسی قرار داده اند.
*سید حمید حسینی
به نظر شما چرا در مقطعی تصمیم گرفته شد که بنزین پتروشیمی تولید شد؟
تولید بنزین پتروشیمی نیازی مقطعی بود. تولید بنزین پتروشیمی در آن برهه زمانی دلیل مشخصی داشت. بالاخره تحریم ها شدت پیدا کرده بود و کمبود بنزین بود و امکان واردات نبود.
برای جبران این مشکل راه کار دیگری وجود نداشت؟
در آن دوران دولت دو رویکرد می توانست اتخاذ کند. مسئولان می توانستند به مردم اطلاع رسانی کنند و از مردم بخواهند که مصرف را کاهش بدهند و بگویند به این دلایل نمی توانیم بنزین وارد کنیم. لازم است که مصرف کنترل و کاهش پیدا کند و سهمیه کم شود؛ که این کار نشد. یا اینکه دولت برود با حداقل امکاناتی که دارند بنزین تولید کنند.درواقع این روش برای جبران کمبود بنزین انتخاب شد. البته باز هم باید روی این موضوع اطلاع رسانی می شد. باید به مردم می گفتند، ما داریم از روش غیر معمول و غیر استاندارد بنزین تولید می کنیم و در معرض مستقیم بنزین قرار نگیرید. در معرض مستقیم بنزین قرار گرفتن به خاطر عدم استاندارد خطرناک خوهد بود. متاسفانه دولت این کار را نکرد. دوستان شروع به فرافکنی و تشدید کردن تبلیغات کردند که بنزین تولید می کنیم و خود کفا شدیم. این گفتار معقولی نبود . در دنیا بنزین در پتروشیمی تولید نمی کنند. باید آروماتیک بنزین کم و حداقل باشد. اینکه مجموع ارماتیک را به هم بزنید وبنزین تولید کنید ، کار استانداردی نیست ولی این ها این کار را کردند.
مخالفان غیراستاندارد بودن بنزین پتروشیمی می گویند که بنزین تولید پتروشیمی دارای استاندارد یورو4 بوده است. نظر شما چیست؟
بنزین یورو 4 استاندارد مشخصی دارد. بنزینی است که ارومایک آن کمتر از 30 باشد، بنزن آن کمتر از یک باشد و سولفور آن کمتر ار 50 پی پی ام باشد. بنزینی که میرکاظمی تولید کرده است. اروماتیکش بالای 60 درصد بود. بنزن ان بالای 15 درصد بوده است و سولفور ان نیز بالا بود. مسلم است که این بنزین غیر استاندارد و آلوده کننده بوده است. مردم می توانند هوای امسال را با سال دیگر مقایسه کنند و ببینند که آلودگی بسیار کم شده است.
آلودگی بنزین پتروشیمی از لحاظ علمی و هم از اثار طبیعی ان قابل اثبات است. در آن زمان به بنزین پیرولیز جایزه دادند. بنزین پیرولیز 30 دردصد بنزن و اروماتیک 70 درصد داشته است. بنابراین معلوم است چه چیزی تولید کردند. انها می توانند بگویند که مجبور بودیم به دلایل تحریمی که این بنزین را تولید کنیم و درصد توجیه اشتباه خود برنیایند. من در همان زمان نیز به این اقدام دولت وقت اعتراض کردم و گفتم باید مراجع ذی صلاح به نحوه تولید و استاندارد بودن این بنزین نظارات و کنترل کنند. مسئولان به جای اینکه کنترل کنند به دادگاه انقلاب به دلیل اینکه بنده تشویش اذهان عمومی کرده ام شکایت کردند.
من آنجا همین حرف ها را زدم و گفتم بودم که این بنزین ها آلوده است و باید مردم از تماس مستقیم ان بپرهیزند. بنزین که بنزنش بالا است قطعا آلوده خواهد بود. در ان زمان من پیشنهاد کردم که بنزین ترکمنستان را بگیرند. اما آنها به دلیل اینکه بنزین ترکمنستان بنزنش 5/1 درصد است؛ این بنزین را رد کردند. اما پس از مدتی اقدام به تولید بنزینی با 20درصد بنزن کردند. البته توانستند در این اواخر میزان بنزن را در بنزین به 4 درصد برساند. برای این در اوایل به بنزین اضافه کرد که اکتان آن بالا رود.
آیا نمی شود طوری برنامه ریزی کرد که اصلا احتیاج به تولید بنزین پتروشیمی و یا واردات بنزین نداشته باشیم؟
الان کشور نزدیک به بیست میلیون بنزین نیاز به واردات دارد. ما هیچگاه بیشتر از 45 میلیون بنزین تولید نمی کردیم و بقیه بنزین مورد نیاز را با همین روش های غیر استاندارد معروف به بنزین پتروشیمی تولید می کردیم. بنابراین با توجه به اینکه بخشی از محدودیت ها تحریمی برداشته شده است بهترین اقدام واردات بنزین برای جلوگیری از مشکلات زیست محیطی است.
به هرحال این موضوع مطرح است که کسانی که از واردات بنزین دفاع می کنند به خاطر میزان سودی است که واردات بنزین دارد. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
این که عده ای تهمت می زنند که بعضی ها در واردات بنزین ذی نفع هستند و به همین خاطر بحث الوده بودن بنزین پتروشیمی را مطرح می کنند حرف اشتباهی است و هیچ مستندی ندراند. چرا که در کشور ما می شود همه را به این دلیل که برای فلان کار منافعی دارد، تهمت بزنند. مثلا همین الان بگویم که عده ای در دوران گذشته به خاطر منافعی که در قراداد ها با پتروشیمی تلاش داشتند بنزین به این صورت تولید کنند. هر دو حرف کاملا بی ربط و اشتباه است. در آن دوران به دلیل بعضی از محضورات مجبور شدند که بنزین پتروشیمی تولید شود اما در دروان اخیر به دلیل مشکلاتی که این بنزین دارد و از میان رفتن تحریم ها رویه غلط گذشته اصلاح شده است. این کاری که امروز انجام می شود، کار اصولی و مربوط به منافع مردم است.
راه دیگری به غیر از واردات بنزین وجود ندارد؟
اینکه این ها به جای اینکارها باید پالایشگاه خلیج فارس را تمام می کردند و مملکت را از واردات بنزین بی نیاز می کردند. این بحث هایی که می کنند، فرافکنی ، تهمت و افترا است.
آیا واردات بنزین از لحاظ اقتصادی به صرفه می باشد؟
به هرحال بنزین پتروشیمی غیر استاندار است. اینکه بگوییم، بنزین پتروشیمی تولید کنیم که واردات نکنیم حرف غیر کارشناسی است. پتروشیمی بنزین اروماتیک دارد. این کار در هیچ جای دنیا مرسوم نیست. اگر این ها مدعی هستند، خود پتروشیمی ادعا ندارد که بنزین استاندار است. عده ای روی چیزهای بدیهی چالش می کنند. خود پتروشیمی باید به جای اینکه مواد پتروشیمی تولید کند، بیاید بنزین تولید کند؟ این به نفع هیچ کس نیست. پتروشیمی می تواند با قیمت خوب و با کیفیت کالای پتروشیمی تولید کند. ما ه نر باید پالایشگاه ها را افزایش دهیم که وارادت نکنیم.
ما مگر الان گندم وارد نمی کنیم. چه فرقی بنزین با سایر کالا ها دارد. بنزین یک محصولی است که به هر دلیل با کمبود روبرو است و بهترین راهکار بای اینکه بنزین با کیفیت بالا تهیه شود ، این است که آن را در پالایشگاه تولید کنیم نه در پتروشیمی.
البته دولت نمی تواند به مردم بگوید، به دلیل اینکه بنزین نمی توان تولید ی و نمی خواهم واردات انجام دهم، بنزین کم مصرف کنید. باید راه کارهای دیگری اندیشیده شود. محصولات پتروشیمی بازار دارد و می تواند جایگزین درامد ارزی باشد. با فروش محصولات پتروشیمی می شود بنزین مورد نیاز مملکت را وارد کرد.
عده ای معتقدند که پتروشیمی ارز درآمدی خود را به کشور باز نمی گرداند و اینکه بگوییم با ارز محصولات پتروشیمی ارز وارادات بنزین را تامین نماییمغلط است. به عنوان مثال در اوایل امثال که دلار در بازار گران شد، چون پتروشیمی ها ارز خود را به کشور نیاوردند. ارزیابی شما چیست؟
پتروشیمی ماهانه نهصد تا یک میلیون دلار صادرات دارد. چون پتروشیمی خودش برای پرسنل و مواد اولیه نیاز به ریال دارد؛ هیچ منطقی ایجاب نمی کند که پتروشیمی پول را به کشور برنگرداند. پتروشیمی که نمی تواند پولش را در خارج نگه دارد. قاعدتا نمی تواند اصل پول را نگه دارد . چون هزینه های پتروشیمی ریالی است.
این که می گویند، پتروشیمی در بازار تاخلال کرده است، حرف غلطی است. مثلا در اواخر سال گذشته پتروشیمی به علت کمبود گاز تولید پتروشیمی کاهش پیدا کرده است و در فرودین ماه دلاری وجود نداشت. کالای پتروشیمی وقتی به بازار مقصد می رسد، پول بعد از 50 روز وصول می شود. در عرف محصولات نفتی این گونه است. ممکن است، کمبود تولیدی که در ماه های آخر سال بوده است صاردات در آن موقع ها کاهش پیدا کرده باشد. به همین خاطر ارز به داخل وارد نشده باشد. این بحث ها خیلی کارشناسی نیست و بررسی نشده است و اتهام است. پتروشیمی در ان موقع جواب داد که هیچ خلافی انجام نداده است. اگر پتروشیمی کار خلافی انجام داد ه است باید رسیدگی شود. اما اینکه همین طور اتهام زده شود کار درستی نیست و کسی رسیدگی و بررسی نمی کند. این که مطلبی مطرح شود و بعد بررسی نشود و مقصر شناخته نشود کار بدی است که در کشور ما نهادینه شده است.
با توجه به اینکه یکی از مهمترین صادرات غیر نفتی ما محصولات پتروشیمی است، بعد از توافق ژنو مشکلات تحریمی حل شده است؟
البته تحریم خیلی نتوانست روی پتروشیمی ما تاثیر بگذارد. کار را برای پتروشیمی سخت کرد. مثلا بازار محدود به بازار چین و هند کرد. در مجموع پتروشیمی ما که عمدتا شرکت های غیر دولتی بودند، در زمان تحریم موفق عمل کردند و توانستند بازار داخل و هم باز صادراتی را تامین کنند.
مشکلات صنعت پتروشیمی چیست؟
ما پارسال نتوانستم گاز خوراکی پتروشیمی را تامین کنیم. در واقع 7 میلیون تن محصول کمتر از ظرفیت تولید کردند. این ضربه ای بود که به تولید و صادرات پتروشیمی خورد. همین تولید بنزین پتروشیمی 7 تن از ظرفیت پتروشیمی را کم کرد. در سال گذشته پتروشیمی می توانست بیشتر از 14 میلیون بیشتر تولید کند ولی به علت کمبود گاز و تولید بنزین این رقم کاهش تولید داشتیم.
صنعت پتروشیمی ما عمیق نیست. در دنیا رسم است که اگر ظرفیت 60 میلیون باشد ؛ چیزی که ظرفیت نهایی است 20 میلیون می شود و محصول نهایی تولید می شود. شصت میلیون ظرفیت تولید وجود دارد، اما محصول که به بازار می رسد بیست میلیون تن است. این نشان می دهد که خط تولید ما خراب است. البته بحث توافق ژنو نیز بسار کمک کرده است که تولید بهتر شود و در د وماه اول سال جهش بسیار خوبی در تولید محصولات پتروشیمی داشته ایم چرا که بعضی از مشکلات بیمه ای و حمل و نقل مرتفع شده است.
*جلیل جعفری 
عده ای معتقدند که بنزین پتروشیمی آلوده است و نباید تولید شود و به جای آن باید بنزین وارد کنمی . نظر جنابعالی چیست؟
تولید بنزین در پتروشیمی‌ها کار خوبی بود و هر زمان دیگر که نیاز باشد می‌توان از این طریق نسبت به تولید بنزین اقدام کرد. اما بهتر است که واحدهای پتروشیمی، محصولاتی را تولید کنند که پیش از این برای آن طراحی شده‌اند. پتروشیمی باید کار خودر را انجام دهد و پالایشگاه باید کار خود را انجام دهد. چون پتروشیمی محصولی که تولید می کند از نظر ارزش افزوده و آنچه که منابع مادی عاید کشور می کند از بنزین بهتر است. الان ما هم شرایط اضطراری و بحث تحریم بنزین نداریم.
البته باید اینجا گفت که به هیچ وجه هنوز آلودگی بنزین مشخص نیست و اثبات نشده است. کمیسیون انرژی اعلام کرده است که پژوهشگاه وزارت نفت صحت این مدعا را اثبات نکرده است. البته این نکته نیز مبرهن است که هیچ بنزینی وجود ندارد که الوده نباشد. بلکه ممکن است بنزینی میزان الاینده های آن کم باشد. ممکن است یکی آلودگی کمتر و یکی بیشتر دارد. اگر بنزین پتروشیمی برای بدن انسان مضر است و خطر سرطان دارد، واردات بنزین منطقی می شود. اما تا روشن شدن موضوع باید صبر کرد.
راه حل برای امروز چیست؟
ما نمی توانیم تا ابد وارد کننده بنزین باشیم. باید پالایشگاه یمان را توسعه دهیم و بنزین را در پالایشگاه تولید کنیم و محصولات پتروشیمی را تولید کنیم. ممکن است شرایط اضطراری پیش اید که بخواهیم بنزین پتروشیمی تولید کنیم که حتما این کار را خواهیم کرد.
به هرحال این موضوع مطرح است که کسانی که از واردات بنزین دفاع می کنند به خاطر میزان سودی است که واردات بنزین دارد. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
کسی نمی تواند این موضوع را ثابت کند که مثلا عوامل فلانی به این خاطر از واردات بنزین حمایت می کند که عده ای سود ببرند. مثلا در ایران 10 میلیارد غلات وارد می شود که فقط دست یک نفر است. این فرد چقدر سود می برد. در کشور ما در سال نزدیک به 50 میلیارد دلار واردات داریم، که قسمت کمی از آن را بنزین تشکیل می دهد. باید سعی کنیم که در واردات رانت ایجاد نکنیم. اگر فقط به این دلیل بنزین وارد کنیم که یک عده ای سود ببرند کار درستی نیست و اگر کسی این ادعا را کرد باید این حرف را ثابت کند.
باید نیاز کشور به بنزین را از طریق ساخت پالایشگاه‌هایی مانند ستاره خلیج فارس و اجرای طرح توسعه برخی پالایشگاه‌های کشور تامین کرد. قبول ندارم که درباره واردات بنزین رانتی وجود دارد زیرا مدرکی ارائه نشده است. هیچ کس بدون ارائه مدرک نمی تواند شائبه وجود رانت را مطرح کند.