چشمه‌های آهکی توران‌پشت در استان یزد بدون شک یکی از زیباترین چشمه‌های جوشان کشور به شمار میرود که قابلیت پذیرایی از طبیعت‌دوستان، علاقه‌مندان به موضوعات زمین‌شناسی و چشمه‌های آب گرم را دارد ولی در سالهای اخیر توسعه بیرویه معادن در مجاورت این چشمه‌ها، این منطقه را به سمت نابودی سوق داده است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه یزد، آب گرم در چشمه‌های منطقه، خیلی آرام به همراه املاح گچی و آهکی میجوشد. به مرور زمان در محل جوشش آب، تپه‌ای از املاح به صورت ورقه ورقه و به شکل پوست‌های پیاز و لایه‌ای به وجود می‌آید. هنگامی که ضخامت لایه‌های رسوبی به قدری زیاد شود که چشمه دیگر قادر به جوشیدن نباشد، در نزدیکی محل قبلی، دوباره آب شروع به جوشیدن می‌کند.
چشمه‌های جوشان این منطقه در فاصله کمی از تخت رستم که یک اثر ثبت ملی شده است، قرار گرفته، اما ثبت شدن این آثار هم دلیلی برای حفاظت از آنها نشده است و درست در فاصله اندکی از این آثار تاریخی و طبیعی، شاهد فعالیت معدنکاری برای دستیابی به ذخایر سنگی منطقه توران پشت هستیم.
متاسفانه وجود ذخائر سنگ تراورتن و بهره‌برداری از آنها، باعث جلوگیری از به وجود آمدن این تپهها میشود چرا که به دنبال برش کوه، فشار آبی که باعث به وجود آمدن این تپهها میشود، از دیواره معادن، خارج و هیچ تپه‌ای ایجاد نمیشود.
مهر تایید دادگاه بر مجوز معدنکاری در منطقه تاریخی توران‌پشت
اواخر سال گذشته، معاون عمرانی استاندار یزد خبری را مبنی بر لغو مجوز بهره‌برداری معدنی در توران پشت اعلام کرد که موجب دلگرمی دوستداران میراث فرهنگی شد، اما هنوز 6 ماه از سال جاری نگذشته بود که میراث فرهنگی با حکمی مواجه شد که حق را به معدنکار منطقه داده و وی را تبرئه کرده بود.
در این حکم آمده بود که دادگاه در پاسخ به شکایت مطروحه از طرف میراث فرهنگی مبنی بر تخریب آثار تاریخی فرهنگی توران پشت از سوی مسئول معدن، با استناد به پاسخ اداره صنعت، معدن و تجارت استان یزد مبنی بر فعالیت معدن در محدوده پروانه، این پیگیری را بینتیجه کرده است.
وجود آثار هزاره چهارم پیش از میلاد توران‌پشت
ناصر بابایی، کارشناس ثبت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد درباره ارزش این آثار تاریخی و طبیعی روستای توران‌پشت، در گفتوگو با خبرنگار ایسنای منطقه یزد، خاطرنشان کرد: توران‌پشت، منطقهای تاریخی است که آثار آن به هزاره چهارم پیش از میلاد باز میگردد. چشمه‌های آهکی این روستا بیش از چهار میلیارد سال قدمت دارند که بر اثر فعالیت معادن تخت رستم این روستا در معرض تخریب قرار گرفته‌اند.
وی بیان کرد: تخت رستم، تختگاهی طبیعی و زیبایی است که ارزش تاریخی دارد و آثار آن به هزاران سال قبل از میلاد برمی‌گردد و در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
این کارشناس افزود: محوطه جلو دشت شرقی تخت استاد به عنوان بخشی از آثار تاریخی و همچنین چشمه‌های آهکی این روستا دستخوش یورش معادنی بوده که در این منطقه فعالیت می‌کردهاند. البته سه مجوز معدنکاری این منطقه لغو شده اما یک معدن همچنان به فعالیت خود ادامه میدهد.
بابایی با بیان اینکه فعالیت این معدن نیز در مجاورت محل رویش چشمه‌های آهکی است، تصریح کرد: از 30 چشمه شناسایی شده در این منطقه تنها دو چشمه و تپههای آهکی مربوط به آنها باقیمانده است.
وی گفت: مهمترین چالشی که این چشمه‌ها را در خطر قرار داده است، سینه کار معادنی است که در مجاورت آنها فعالیت دارد. این سینهکارها در کنار اینکه چشمانداز منطقه را از بین برده، باعث اختلالاتی در عملکرد آثار طبیعی این منطقه نیز شده است چرا که آبهایی که باید در دل زمین بجوشد و از این چشمه‌ها خارج شود تا تپههای آهکی را ایجاد کند، از سینه کار معدن به صورت روانآب جاری میشود. به این ترتیب چشمههایی که با جوشش این آبها منجر به تشکیل تپههای آهکی حتی در ارتفاع هشت متری زمین میشود، دیگر آبی برای فوران نخواهند داشت و در نتیجه برای همیشه خاموش خواهند ماند.
وی یادآور شد: در حال حاضر تنها دو چشمه در حال جوشش است و گنبدهای آن نیز در حال شکلگیری است ولی اگر فعالیت معدن متوقف نشود، برای همیشه این عناصر زیبای طبیعی را از دست خواهیم داد.
به گفته بابایی، زمانی که چشمه به حدی برسد که دیگر قدرت جوشش در ارتفاع بالا را نداشته باشد، محل دیگری را برای جوشش انتخاب می‌کند و در کنار تپه ایجاد شده، تپه‌ای جدید را ایجاد می‌کند اما اگر معدن به فعالیت خود ادامه دهد، قطعاً تپه دیگری بوجود نخواهد آمد چرا که آبی برای جوشش چشمه باقی نمیماند.
تغییر مکان فعالیت معدن بدون استعلام از میراث
این کارشناس ثبت آثار تاریخی با اشاره به ثبت محدوده تخت استاد و چشمه‌های آهکی توران پشت به شماره 190 در فهرست آثار ملی کشور، تصریح کرد: در سال 1391 استعلامی در مورد معدنکاری در منطقه از میراث فرهنگی به عمل آمده اما در سالهای بعد، سینه کار معدن از جای دیگری به مجاورت چشمه‌ها منتقل شده است.
بابایی ادامه داد: این در حالی است که برای تغییر محل فعالیت معدن باید مجدداً از میراث فرهنگی استعلام گرفته میشد هرچند که در پاسخ به درخواست مربوطه برای امکان سنجی و امکانیابی معدن نیز اعلام شده بود که هیچ مجوزی نباید در این نقطه صادر شود.
وی تاکید کرد: مشخص نیست که سازمان صنعت، معدن و تجارت بر چه اساسی مجوز فعالیت و گسترش منطقه و پروانه اکتشاف برای معدن مزبور را صادر کرده است.
میراث مخالف بهره‌برداری این معدن است
منیژه جعفری، مشاور حقوقی اداره کل میراث فرهنگی استان یزد نیز در این زمینه به خبرنگار ایسنای منطقه یزد، گفت: اداره کل میراث فرهنگی استان یزد از معدن مزبور شکایت کرد، اما در نهایت حکم برائت وی صادر شد. متاسفانه سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد بر خلاف مخالفت اداره کل میراث فرهنگی استان یزد، مجوز فعالیت را برای معدنکار این منطقه صادر کرده است.
وی ادامه داد: پیروی تخلف صورت گرفته، شکایت خود را از سازمان مزبور به استانداری اعلام کردیم ولی متاسفانه با گذشت یک ماه از این جریان، هنوز پاسخی دریافت نکردهایم.
مهدی زارع، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد در گفتوگو با خبرنگار ایسنای منطقه یزد، با اشاره به اینکه مستندات موافقت میراث فرهنگی با واگذاری معدن مذکور موجود است، توضیح داد: مجوز بهره‌برداری از معدن با استعلام از میراث فرهنگی صادر شده است.
وی اظهار کرد: قانون‌گذار، میراث فرهنگی را مکلف کرده است که در پاسخ به استعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت، مناطقی که دارای آثار باستانی و طبیعی دارای ارزش است را مشخص و نسبت به صدور مجوز صنعتی و معدنی در این مناطق مخالفت کند. 500 نقطه در استان یزد دارای ارزش تاریخی و طبیعی است و سازمان صنعت، معدن و تجارت در فاصله شش کیلومتری آنها مجوزی صادر نخواهد کرد.
این مسئول تاکید کرد: اگر همه دستگاهها به وظایف خود عمل کنند، قطعاً مشکلی پیش نخواهد آمد و میتوان با هماهنگی دستگاههای مربوطه، استقرار صنایع و معادن استان را مدیریت کرد.
به گزارش ایسنا، روستای تاریخی توران‌پشت در فاصله 60 کیلومتری جنوب شرق شهرستان تفت در ادامه سلسله جبال شیرکوه واقع شده و منابع تاریخی، بنای این روستای تاریخی و دیدنی را به توران دخت ساسانی نسبت داده است.
شیخ جنید، پیرمراد، بقعه سید گل سرخ، قدمگاه منسوب به علی ابن موسی الرضا(ع)، چهل دختران، بقایای آسیاب آبی و قلعه بزگ از جمله آثار تاریخی این روستاست. قبرستان چندهزار ساله با سنگ نوشتههای قدیمی، چشمه‌های آب گازدار، قلعه جن، محل سکونت میراب 120 ساله و غارهای تاریخی از دیگر آثار تاریخی این روستا به شمار میرود.
انتهای پیام
