چگونه بحران آب در کرمان را مدیریت کنیم؟

مدیر گروه بخش مهندسی آب دانشگاه باهنر کرمان گفت: باید تشکل‌های اجتماعی ایجاد شود و مردم به این باور برسند که در بخش آب با بحران روبرو هستیم و تا این موضوع درست نشود،هر برنامه‌ای هم انجام بدهیم با شکست مواجه می‌شویم.

«کوروش قادری» در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه‌ی کویر، با بیان این مطلب گفت: اکنون در کشور و به‌ویژه استان کرمان با بحران آب مواجه هستیم و این بحران متعلق به امروز یا دیروز نیست، بلکه از دو دهه‌ی پیش زمزمه‌هایی مبنی بر اینکه ایران در سال 1400 با بحران کم‌آبی مواجه می‌شود مطرح بوده است.

وی ادامه داد: اگر به گزارش‌های جهانی یونسکو و سازمان ملل مراجعه کنید، در می‌یابید کشورهایی که در منطقه‌ی خاورمیانه(در عرض جغرافیایی 30 درجه) قرار دارند، همیشه با مشکل کم‌آبی مواجه هستند. در چندین دهه‌ی گذشته جمعیت ایران چند برابر شده، اما میزان آب تجدیدپذیر و موجود در کشور تغییر نکرده و نه تنها بیشتر نشده بلکه کمتر نیز شده است.

مدیر گروه بخش مهندسی آب دانشگاه باهنر کرمان با بیان اینکه، در سال 1300 به ازای هر نفر 13هزار مترمکعب سرانه‌ی آب تجدیدپذیر بوده است، ادامه داد: به علت افزایش جمعیت و مسائل مختلف، هم‌اکنون مصرف سرانه‌ی آب تجدیدپذیر 1300 تا 1400 مترمکعب در سال است و این نشانگر آن است که کشور در بحران شدیدی به سر می‌برد و اوضاع چندان مناسب نیست.

90 درصد آب تجدیدپذیر در ایران مصرف می‌شود

قادری با بیان اینکه، ما بیش از استاندارد جهانی آب مصرف می‌کنیم، ادامه داد: در ایران هر سال 130 میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر تولید می‌شود که از این میزان حدود 90 میلیارد مترمکعب به مصرف کشاورزی می‌رسد. 6 تا 7 میلیارد مترمکعب برای شرب و مقدار اندکی از این آب صرف استفاده در صنعت می‌شود. حال آن که طبق استانداردهای جهانی از کل آب تجدیدپذیر کشور باید حدود 50 درصد مصرف شود، در حالی که ما حدود 90 درصد مصرف می‌کنیم.

وی با بیان اینکه در بحث کشاورزی بیشترین مصرف را داریم، تصریح کرد: باید بر روی مدیریت آب کشاورزی بیشتر متمرکز شویم، در این بخش هدررفت آب زیاد و راندمان آن خیلی کم است.

مدیریت آب شرب شهری بازده بیشتری دارد

این دکترای علوم مهندسی آب با اشاره به اینکه، تأثیرگذارترین قسمت برای صرفه‌جویی در آب، مدیریت آب در مناطق شهری و روستایی است، ادامه داد: در اینجا راحت‌تر می‌توان فرهنگسازی کرد و مردم را آموزش داد، تا اینکه بخواهید در بحث کشاورزی، کشاورز را قانع کنیم که سیستم آبیاری خود را تغییر دهد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان تصریح کرد: اغلب کشاورزان با هر نوع تغییری مخالفند. حتی کشاورز مخالف این است که سیستم آبیاری خود را عوض کند، نوع آبیاری خود را عوض کند. حتی اگر از سیستم‌های آبیاری نوین استفاده می‌کنند باز ممکن است اصلاً مصرف آب را کاهش نداده باشد و یا مصرف آب را کاهش داده باشد، اما کشاورز سطح زیرکشت را دو برابر می‌کند. که دوباره همان مقدار آب را مصرف می‌کند، بنابراین هیچ تأثیری بر میزان کاهش مصرف آب ندارد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در مناطق شهری در رسانه‌های عمومی، دانشگاه‌ها، مدارس، ائمه جمعه و… می‌توان نحوه‌ی چگونگی از مصرف آب را آموزش داد. تا زمانی مردم باور نکنند که با بحران روبرو شده‌ایم، نمی‌توانید دستورالعملی برای کاهش مصرف آب بدهید.

طرح پلیس آب، با زور نمی‌توان هیچ کار کرد

این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به پیشنهاد و اجرای طرح پلیس آب از سوی استانداری کرمان گفت: از طرف دیگر می‌خواهیم طرح پلیس آب راه‌اندازی کنیم، پلیس آب نمی‌تواند با زور و دستورالعمل صرفاً بخواهد مردم را مجبور کند که از آب کمتر استفاده کنند. اول باید آموزش دهیم و در کنار آموزش باید سیستم‌های تشویقی، تنبیهی و یا بستن چاه‌های غیرمجاز و استفاده از سیستم‌های هوشمند را در میان مردم ترویج دهیم، چون ما هرگز نمی‌توانیم مردم را مجبور کنیم که آب را کم مصرف کنند.

سفیران آب تشکیل دهیم

این استاد دانشگاه با بیان اینکه، به نظر من مرحله‌ی نخست برای مدیریت آب در کشور، تشکیل سفیران آب و اعزام آنان به شهرها و روستاها برای آموزش مردم است، گفت: ساختن انیمیشن و آموزش نحوه‌ی صحیح مصرف کردن آب(دوش گرفتن، مسواک زدن و …) یکی دیگر از راهکارهایی است که باید آن را مدنظر بگیریم.

وی ادامه داد: سرانه‌ی مصرف آب در اروپا نسبت به ایران یک به دو یا یک به سه است. یعنی 2 برابر نرم جهانی آب مصرف می‌کنیم. در حالی که در کشور، همیشه با کمبود آب مواجه بوده‌ایم.

قنات، تعادلی بین مصرف و ذخایر آب بود

قادری گفت: منابع آب را می‌توان به دو گروه آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی تقسیم‌بندی کرد. در ایران بیش از 70 تا 80 درصد آب‌های که استفاده می‌کنیم(برای شرب و کشاورزی) از منابع آب‌های زیرزمینی است.

این دکترای سازه‌های آبی با اشاره به اینکه، وجود قنات تعادلی است بین ذخایر آب و مصرف آب، ادامه داد: قنات فقط آن میزان آبی را که بیش از حد ظرفیت سفره بوده خارج می‌کرد و کشاورز هم بر اساس همان میزان آب میزان سطح زیرکشت و نوع گیاهی که باید کشت کند، را برنامه‌ریزی می‌کرد.

مجوز حفر چاه‌های عمیق و نیمه عمیق، تیشه به ریشه زدند

این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان گفت: با حفر چاه‌های نیمه عمیق و عمیق برای استخراج آب در واقع ما تیشه به ریشه مخزن اصلی آب زدیم و نیامدیم از آن چیزی که در دسترس داریم استفاده کنیم.

وی با اشاره به اینکه، شرکت آب منطقه‌ای اجازه‌ی حفر چاه‌های بیشتر از حد مجاز را داد، ادامه داد: افزایش حفر چاه‌ها سبب شد که در تعیین ظرفیت چاه‌ها نیز اشتباه کنیم. به‌طور مثال اگر 10 لیتر بر ثانیه باید آب برداشت می‌شد گذاشتیم 30 لیتر بر ثانیه برداشت شود. به همین ترتیب سطح آب زیرزمینی به شدت افت کرد و همین امر سبب ایجاد مشکلات متعدد امروز شد.

این دکترای علوم مهندسی آب گفت: برای جبران، باید در ابتدا چاه‌های غیر مجاز بسته شوند و به کشاورز آموزش داده شود که در همان حد تعیین شده برداشت کند و حتی کمتر.

قادری ادامه داد: باید یکسری مطالعات منابع آبی انجام شود تا بتوانیم میزان برداشت را تعیین کنیم و به کشاورز آموزش دهیم که با این میزان آب کشاورزی خود را مدیریت و محصولش را کشت کند. اگر واقعاً آب کم داریم می‌توانیم در الگوی کشت تغییر ایجاد کنیم، نوع آبیاری عوض کنیم. اما اگر نوع آبیاری عوض کردیم به کشاورز اجازه ندهیم که سطح زیرکشت را توسعه دهد.

آیا تحقیقات برای تغییر الگوی کشت شده است؟

وی تصریح کرد: برای تغییر کشت، احتیاج به تحقیقات گسترده‌ای داریم. به طور دستوری در منطقه‌ای که 500 و یا 1000 سال خرما و مرکبات کشت می‌شود و یا محصول خاص در جنوب استان است نمی‌توانیم به کشاورز بگوییم از امسال دیگر این محصول را کشت نکنید و به جای آن این محصول را کشت کنید.

وی ادامه داد: باید مرکز تحقیقات کشاورزی جنوب استان به‌صورت پایلوت در سطحی محدود کشتی را انجام دهد و تحقیقات گسترده بر روی محصول، سازگاری محصول ما با اقلیم مورد نظر، میزان مورد نیاز آب و میزان درآمد کشاورز را به صورت جامع انجام دهد و سپس یک دستورالعمل جامعی را تهیه کند و به این سادگی نمی‌توانیم تصمیم بگیریم که نوع کشت را در منطقه‌ی خاصی باید عوض کنیم

برای عبور از بحران نیازمند همکاری همه‌ی بخشها

قادری با بیان اینکه، باید در مدیریت آب برنامه‌ریزی طولانی‌مدت داشت، ادامه داد: برنامه‌ریزی طولانی‌مدت بدون همکاری بخش‌های مختلف امکانپذیر نیست. باید همه‌ی بخش‌ها اعم از استانداری، دانشگاه‌ها، جهاد کشاورزی، مراکز صنعتی، آب منطقه‌ای، آب فاضلاب شهری و روستائی و از همه مهم‌تر کشاورزان را در این کار دخیل کنیم.

وی تصریح کرد: کشاورزی که از یک چاه استفاده می‌کند تا به این باور نرسد که اگر مصرف آب از یک حدی بیشتر شود برای آینده کشور ضرر دارد، نمی‌توانیم هیچ برنامه‌ی طولانی مدتی را انجام بدهیم. بسیار شنیده‌اید در این سال‌ها که مسئولان می‌گویند ما می‌خواهیم شیوه‌های آبیاری را از سنتی به بارانی و قطره‌ای تغییر دهیم، اما چرا با وجود آنکه بانک‌ها برای انجام این کار وام می‌دهند اما این امر عملی نمی‌شود؟!

همه طرح بدون مشارکت مردم با شکست روبرو می‌شود

این استاد دانشگاه معتقد است: چون پائین‌ترین اقشار جامعه که با این کار مستقیم درگیرند هنوز به این باور نرسیده‌اند که باید چنین کاری انجام شود. باید تشکل‌های اجتماعی ایجاد شود و مردم به این برسند که در بخش آب با بحران روبرو هستیم و تا این امر درست نشود ما هر برنامه‌ای هم که انجام بدهیم با شکست مواجه می‌شود. مثلاً برنامه‌های پیشین تا یک جایی می‌آید همه هم استقبال می‌کنند در سطح نخبگان و دانشگاهیان، سازمان برنامه‌ریزی استان، اما در زمان اجرا به مشکل بر می‌خوریم، باید حتماً در آن منطقه خاص به کشاورزان، مسئولان شورای شهر، فرمانداری، جهاد کشاورزی و از همه مهم‌تر خود مردم دخیل شوند.

نیاز به رابطی که مردم و برنامه‌ریزان را همگرا کند

مدیر گروه بخش مهندسی آب دانشگاه باهنر کرمان با بیان اینکه، در انجام این کار یک رابطی باید میان مردم و این برنامه‌ریزان که زبان هر دو را مشترک کند و هر دو را همگرا کند وجود داشته باشد، افزود: باید همه در انجام این کار دخیل باشند، تحقیقات خوب در این زمینه انجام دهیم و هیچ کاری بدون تحقیقات انجام را ندهیم.

وی خاطر نشان کرد: متأسفانه در کشور هزینه‌ای برای تحقیقات صرف نمی‌شود و باید یک واسطه‌ای میان تحقیقات و اجرا و تحقیقات دانشگاهیان ایجاد شود تا بتواند این تبدیل را ایجاد کند تا بتوانی به اجرای موفق برسیم.

انتهای پیام