کیمیایی با درد مردم جامعه‌ زندگی کرده است/ قهرمان‌سازی از ضدقهرمان‌ها

به گزارش خبرنگار مهر، شب مسعود کیمیایی با حضور هنرمندان و صاحبان فرهنگ و هنر عصر دیروز پنجشنبه 18 اردیبهشت ماه به همت مجله «بخارا» و مدیرمسئول آن علی دهباشی در محل کانون زبان فارسی برگزار شد. در این مراسم افرادی چون شهرام ناظری، اکبر زنجانپور، جعفر والی، منوچهر اسماعیلی، بهروز افخمی، مرجان شیرمحمدی، پری زنگنه، لیلی گلستان و جمعی دیگر از هنرمندان حضور داشتند.

در ابتدای این مراسم علی دهباشی به شب هایی که برای دیگر هنرمندان گرفته شده است اشاره و درباره مسعود کیمیایی بیان کرد: آقای کیمیایی از معدود هنرمندانی است که موفق شد پس از چندین دهه فعالیت سینمایی با خلق آثاری که هر کدام در کارنامه زرین او جایگاه دارد، در ارتباطی گسترده با مردم قرار بگیرد. سه نسل با او و آثارش زندگی کردند و برخی از کارهای سینمایی ایشان پس از چندین دهه هنوز مطرح است، دیده می‎شود و گواهی است ماندگار بر یک دوره از زندگی مردم ایران. در تحقیق و پژوهش و تألیف تاریخ زندگی مردم ایران در دورۀ اخیر باید آثاری همچون قیصر، گوزن‎‎ها، سفر سنگ و دیگر فیلم‎های ایشان را مورد ملاحظه و اشاره و بررسی قرار داد و همه اینها حکایت از تیزبینی و دریافت‎های عمیق آقای کیمیایی از جامعه‎ای است که با مردمش زندگی کرده و دردهایش را می‎شناسد.

همچنین جمشید مشایخی در این مراسم روی سن آمد و با اشاره به فیلم‌هایی که برای کیمیایی بازی کرده است، سخنان خود را اینگونه آغاز کرد و گفت: من چون عاشق مسعود خان کیمیایی هستم و افتخار دوستی‎ او را دارم و در سه فیلم وی هم حضور داشتم. به عزیزی که زنگ زد و از من خواست تا در اینجا چند کلمه‎ای بگویم، گفتم که من سخنور نیستم فقط حرف‎های دلم را می‎زنم.

بازیگر فیلم «قیصر» داستان چگونگی ورود خود به این فیلم را توضیح داد و گفت: سال 1348 آقای شباویز در قید حیات بود و از من دعوت کرد که با آقای کیمیایی در مورد فیلم «قیصر» که می‎خواست بسازد، صحبت کنیم. بازیگر دیگری هم بود که قرار بود نقش خان دایی و من هم قرار بود نقش فرمان را بازی کنم که البته او به خاطر کاری که در اداره تئاتر داشت نیامد و شاید هم فکر می‎کرد مشکلی برایش به وجود می‎آید. بالاخره من برای حضور در این نقش به دفتر کیمیایی رفتم. او و چند نفر دیگر ایستاده بودند و همانجا بود که کیمیایی گفت پیدا کردم؛ جمشید، خان‌دایی را بازی می‎کند و ناصر (ناصر ملک مطیعی) نقش فرمان را بازی خواهد کرد.

مشایخی ادامه داد: اولین بار کیمیایی فیلمی را کارگردانی کرد که نوشته‎اش هم مال خودش بود. یک ضد قهرمان نقش اصلی این فیلمنامه را داشت که فکر می‎کردیم این فیلم محال است که مشتری جذب کند. برعکس کار موفق شد. دلیلش موقفیت و جذابیت کار هم این بود که در جامعه عدالت وجود نداشت و عدالت را باید خود فرد اجرا می‎کرد.

وی با اشاره به بحث‌هایی که پیرامون فیلم‌های کیمیایی وجود داشت، گفت: بحث و گفتگوهای زیادی در آن زمان وجود داشت. عده‎ای موافق، عده‎ای مخالف و اکثریت اهل قلم و منتقدان با او و تفکرش موافق بودند. من در فیلم «سرب» و فیلم «جرم» و در کل در سه فیلم در کنار هنرمندی بزرگ و توانا بودم. هنرمندی که هیچ وقت آثارش را به جشنواره‎های خارجی نداد. اگر می‎داد، من اطمینان دارم که جوایز بزرگی دریافت می‎کرد ولی او به نظر ملت ایران اکتفا کرد.

اوی با اشاره به شعری از حافظ گفت این شعر را به مسعود کیمیایی و حاضران در این مجلس و حتی هنرمندان خارج از ایران مثل بهرام بیضایی تقدیم می‌کند که با این مطلع بود: «گر در سرت هوای وصال است،حافظا/ باید که خاک درگه اهل هنر شوی»

اکبر عالمی سخنران بعدی بود که با اشاره به سخنان جمشید مشایخی گفت:  مشایخی از عدالت‎خواهی در فیلم قیصر حرف زد و من می‎خواهم از «پرهیز از حسادت» در فیلم‌هایش بگویم. من وقتی احساس ‎کردم به کسی حسادت می‎ورزم، به خودم گفتم تو درخت کوتوله باغ هستی وقتی قد کشیدی دیگر به کسی حسادت نمی‎کنی.

وی ادامه داد: ما امروز اینجا نیامده‎ایم که آثار سینمایی مسعود کیمیایی را بدون منطق ستایش کنیم. البته تا می‎گوییم مسعود کیمیایی، «قیصر» خودنمایی می‎کند که کیمیایی آن را در بیست و هفت سالگی می‌سازد.

این منتقد سینما با بیان اینکه تعداد کارگردانان خوب فعلی سینمای ایرن بیشتر از 30 نفر هستند، گفت: اینها ستارگان یگانه سینمای ایران‎ هستند و مسعود کیمیایی یکی از این 30 نفر است. کجا شما دیده‎اید که مسعود کیمیایی کار سفارشی کرده باشد، کجا دیده‎اید که مجیز کسی را گفته باشد. دربارۀ ساختار فیلم‎های مسعود کیمیایی و تک تک کلماتی که او در فیلمنامه‎هایش به کار برده، می‎شود ساعت‎ها بحث کرد؛ بحث محتوا، موضوع، ساختار، روان‎شناختی، جامعه‎شناختی که شیوه‎هایی نوین در نقد آثار هنری است و اگر نقد را داوری بدانیم و وقتی کلمۀ داوری را به کار می‎برند پشت من می‎لرزد، چون داوری یعنی وجود قاضی و قاضی باید عادل باشد و چیزی بر قضاوت او تأثیر نگذارد.

عالمی ادامه داد: این خیلی خوب است که ما در ایران دور هم جمع می‎شویم، این بدین معناست که یک جفت چشم عادل نگاه می‎کند بر قریب پنجاه سال کار که شوخی نیست و به همین دلیل است که باز می‎خواهم بگویم که ما باید به خودمان نهیب بزنیم و حسد را از خودمان دور کنیم و کارنامۀ پنجاه سال کار مسعود کیمیایی را به دور از حسد مورد ارزیابی قرار دهیم و بدانیم که قرار نیست کسی جای دیگری را تنگ کند.

وی در پایان سخنان خود گفت: همانطور که گفتم مسعود کیمیایی یکی از سی فیلمساز مطرح ایران است و به یاد داشته باشیم که هنرمندان به خود تعلق ندارند، بلکه میراث فرهنگی یک سرزمین‎اند. از مرزها عبور می‎کنند و به میراث فرهنگی بشریت بدل می‎شوند.

در این شب پرتره ای از مسعود کیمیایی توسط فخرالدینی به او تقدیم شد.