آیا پیوند عضو می‌تواند عمر انسان را افزایش دهد ؟

در جریان رژه نظامی پکن، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، گفت‌وگویی غیرمنتظره درباره‌ی پیوند اعضا و امکان دستیابی به جاودانگی داشتند. این مکالمه باعث شد پرسش مهمی مطرح شود: آیا علم و فناوری می‌توانند انسان را به مرحله‌ای برسانند که پیری متوقف شود و حتی تا ۱۵۰ سالگی زندگی ممکن گردد؟

جاودانگی یا افرایش طول عمر انسان شوخی یا واقعیت؟ گفت‌وگوی پوتین و شی

به گفته‌ی مترجم رسمی پوتین، او در مکالمه به شی جین‌پینگ توضیح داده که با پیوند مکرر اعضا، می‌توان در آینده جوان‌تر شد و حتی فرآیند پیری را برای مدت نامحدود به تعویق انداخت.
پوتین در این مکالمه گفته است:

“این احتمال وجود دارد که در همین قرن، انسان‌ها بتوانند تا ۱۵۰ سال زندگی کنند.”

هرچند خنده و شوخی دو رهبر نشان می‌داد بحث جدی نیست، اما این پرسش در افکار عمومی شکل گرفت:
آیا علم امروز می‌تواند چنین رویایی را محقق کند؟

نجات جان‌ها با پیوند اعضا

آمارها نشان می‌دهند که پیوند اعضا تاکنون نقشی حیاتی در نجات زندگی انسان‌ها ایفا کرده است. طبق داده‌های سازمان NHS Blood and Transplant، در ۳۰ سال گذشته بیش از ۱۰۰ هزار نفر در بریتانیا به لطف پیوند اعضا نجات یافته‌اند.

پیشرفت پزشکی و افزایش دوام اعضا

پیشرفت در علم پزشکی و فناوری سبب شده پیوندها ماندگارتر باشند. برای مثال:

اما حتی با وجود این پیشرفت‌ها، سؤال بزرگ اینجاست:
آیا پیوند اعضا می‌تواند ما را به جاودانگی برساند؟

محدودیت‌ها و چالش‌های علمی

کارشناسان تأکید می‌کنند که هر عمل پیوند عضو با خطرات جدی همراه است. بیمارانی که پیوند دریافت می‌کنند باید به‌صورت مادام‌العمر داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی مصرف کنند تا بدن عضو جدید را پس نزند.

این داروها می‌توانند منجر به مشکلاتی مثل:

• فشار خون بالا
• افزایش احتمال عفونت‌ها
• و حتی رد شدن عضو پیوندی با وجود مصرف دارو شوند.

بنابراین، تکرار مداوم پیوند اعضا آن‌طور که در تصور برخی است، راهی ساده و بی‌خطر برای دستیابی به طول عمر بیشتر نیست.

آینده‌ی پیوند: تولید اعضای سازگار با بدن انسان برای افرایش طول عمر انسان

دانشمندان به دنبال راه‌حل‌های انقلابی هستند. یکی از جذاب‌ترین حوزه‌های پژوهش، استفاده از اندام‌های تولیدشده از حیوانات ژنتیکی‌تغییر‌یافته است.

استفاده از فناوری CRISPR

با کمک این فناوری، برخی ژن‌های خوک‌ها حذف شده و ژن‌های انسانی جایگزین می‌شوند تا اعضای بدن آنها با بدن انسان سازگارتر شوند. تاکنون دو عمل موفقیت‌آمیز در این زمینه انجام شده است:

• پیوند یک قلب
• پیوند یک کلیه

هرچند هر دو بیمار بعداً جان خود را از دست دادند، اما این آزمایش‌ها مسیر زنوترنسپلنتیشن (Xenotransplantation) یا پیوند بین‌گونه‌ای را هموار کرده‌اند.

پرورش اعضای انسانی با سلول‌های بنیادی

یک حوزه‌ی دیگر پژوهش، تولید اعضای کاملاً جدید از سلول‌های بنیادی است:

• در سال ۲۰۲۰، دانشمندان دانشگاه UCL و مؤسسه Francis Crick، موفق به بازسازی اندام تیموس انسان با سلول‌های بنیادی شدند. این اندام در بدن موش‌ها عمل‌کردی طبیعی داشت.
• در بیمارستان Great Ormond Street، پزشکان در حال تولید بافت روده شخصی‌سازی‌شده برای کودکان مبتلا به نارسایی روده هستند.

این تحقیقات در حال حاضر بیشتر برای درمان بیماری‌ها انجام می‌شود و هنوز نمی‌توانند فرآیند پیری را متوقف کنند.

میلیاردرهای فناوری و رویای شکست پیری

در کنار دانشمندان، میلیاردرهای فناوری هم در رقابت برای کند کردن روند پیری هستند.

به عنوان مثال:

• برایان جانسون، کارآفرین آمریکایی، سالانه میلیون‌ها دلار برای جوان‌سازی بدن خود خرج می‌کند.
• او حتی پلاسمای خون پسر ۱۷ ساله‌اش را به بدن خود تزریق کرد، اما در نهایت اعلام کرد این روش تأثیر محسوسی نداشته است.

به گفته‌ی دکتر جولیان موتز از King’s College London:

«روش‌هایی مانند تبادل پلاسما همچنان کاملاً تجربی هستند و هیچ مدرکی وجود ندارد که بتوانند طول عمر انسان را به‌طور قطعی افزایش دهند.»

محدودیت‌های بیولوژیکی بدن انسان

طبق نظر پروفسور نیل مَبوت از دانشگاه Edinburgh Roslin Institute، حداکثر طول عمر انسان از نظر بیولوژیکی حدود ۱۲۵ سال است.

به گفته او:

• سیستم ایمنی بدن با افزایش سن ضعیف‌تر می‌شود.
• بدن در برابر عفونت‌ها و استرس جراحی آسیب‌پذیرتر می‌شود.
• مصرف مداوم داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی می‌تواند فشار مضاعفی بر بدن وارد کند.

بنابراین حتی با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، جاودانگی علمی در حال حاضر دور از دسترس است.

طول عمر بیشتر ≠ زندگی سالم‌تر

به باور دانشمندان، تمرکز نباید تنها بر افزایش طول عمر باشد، بلکه باید سال‌های سالم زندگی افزایش یابد.

پروفسور مَبوت می‌گوید:

«زندگی طولانی همراه با چندین بیماری مزمن، بستری‌های مکرر در بیمارستان و نیاز به پیوندهای متعدد، اصلاً جذاب به نظر نمی‌رسد.»

پیوند اعضا به خودی خود نمی‌تواند جاودانگی انسان را ممکن کند، اما می‌تواند نقش مهمی در افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی ایفا کند. در اینجا به تفصیل به این موضوع می‌پردازم:

۱. پیوند اعضا و افزایش طول عمر:

• پیوند اعضا می‌تواند جان افرادی را که از نارسایی اعضای حیاتی مانند قلب، کبد، کلیه یا ریه رنج می‌برند نجات دهد و عمر آنها را به میزان قابل توجهی延长 دهد.

• با پیشرفت‌های پزشکی، عمر اعضای پیوندی و دریافت کنندگان پیوند در حال افزایش است.

۲. محدودیت‌های پیوند اعضا در رسیدن به جاودانگی:

• پیری سلولی: حتی اگر تمام اعضای بدن تعویض شوند، پیری در سطح سلولی و مولکولی ادامه می‌یابد. پیری یک فرآیند پیچیده است که ناشی از عوامل مختلفی مانند کوتاه شدن تلومرها، تجمع جهش‌های DNA و اختلال در عملکرد میتوکندری است.

• رد پیوند: سیستم ایمنی بدن ممکن است عضو پیوندی را به عنوان یک جسم خارجی شناسایی کرده و به آن حمله کند. اگرچه داروهای سرکوب‌کننده ایمنی وجود دارند، اما این داروها عوارض جانبی دارند و نمی‌توانند به طور کامل از رد پیوند جلوگیری کنند.

• محدودیت اعضای اهدایی: تعداد اعضای اهدایی محدود است و نمی‌توان تمام اعضای بدن را به طور همزمان تعویض کرد.

• پیری مغز: حتی اگر تمام اعضای بدن تعویض شوند، مغز که هویت و consciousness فرد را در خود نگه می‌دارد، همچنان فرآیند پیری را طی می‌کند و در نهایت از بین می‌رود.

۳. راه‌های دیگر برای عمر یا جاودانگی:

• ژن درمانی و مهندسی بافت: اصلاح ژن‌های مرتبط با پیری و تولید اعضای مصنوعی با استفاده از سلول‌های خود فرد ممکن است برخی از محدودیت‌های پیوند اعضا را برطرف کند.

• فنّاوری نانو و هوش مصنوعی: ممکن است در آینده با استفاده از نانوربات‌ها یا اتصال مغز به کامپیوتر بتوان عمر را به طور نامحدودی کرد.

• انجماد (Cryonics): برخی امیدوارند که با منجمد کردن بدن پس از مرگ، در آینده با پیشرفت پزشکی بتوان دوباره زنده شد.

جمع‌بندی:

پیوند اعضا به تنهایی نمی‌تواند جاودانگی را ممکن کند، اما می‌تواند به عنوان بخشی از یک استراتژی ترکیبی (همراه با فنّاوری‌های دیگر) به افزایش طول عمر انسان کمک کند. جاودانگی هنوز در حوزه علم تخیلی قرار دارد، اما تحقیقات در زمینه پیری و عمر به سرعت در حال پیشرفت است.

با این حال اگرچه گفت‌وگوی پوتین و شی درباره‌ی جاودانگی از طریق پیوند اعضا بیشتر جنبه‌ی شوخی داشت، اما این موضوع همچنان یکی از جذاب‌ترین حوزه‌های پژوهش علمی است.
پیشرفت‌های پزشکی، ژنتیک و مهندسی بافت امیدهای زیادی برای آینده ایجاد کرده‌اند، اما رسیدن به جاودانگی واقعی هنوز فاصله‌ی زیادی با واقعیت دارد.