تاریخچه گیتار را کمتر کسی از علاقه مندان به این ساز می داند اما گیتار نوعی ساز زهی است که با پیک یا انگشت نواخته میشود و از این جهت که سیمهای آن در اثر ارتعاش تولید صدا میکنند، به سازهای گروه کوردوفون (Cordophones) یا زه صدا تعلق دارد. این ساز علاوه بر داشتن قدمت تاریخی قابل توجه (چه از لحاظ ساختار آن و چه از لحاظ تکنیکهای نوازندگی) توانستهاست همگام با تحولات موسیقی غرب پیشرفت چشمگیری داشته باشد؛ که در نتیجه گونههای متفاوتی از آن بوجود آمده و هم اکنون جایگاه ویژهای در موسیقی جهان دارد.
واژه guitar در زبان انگلیسی، gitarre در آلمانی و guietare در فرانسوی همگی مشتق شده از واژه guitiarra در زبان اسپانیایی هستند و البته روایتهای متفاوتی درمورد تاریخچه گیتار وجود دارد؛ عدهای بر این عقیدهاند که گیتار از مصر سرچشمه گرفته است و عدهای نیز بر این نظرند که آن از سیتارای یونانی-آشوری (Greek Assyrian Cithara) که به وسیله رومیها به اسپانیا آورده شده گرفته شده است. گیتار نتیجه تحول لوت در اروپا است. لوت نیز خود تحول یافته عود (به عربی العود = چوب) و بربط است. گفته میشود زریاب نامی عود را به اندلس آورد و از آن پس این ساز در اسپانیا و دیگر مناطق آسیا رایج شد.
تاریخچه گیتار را اگر در کتاب های حوزه موسیقی جستجو کنید خواهید دید که در زمان حکومت اسلام در اسپانیا ، این ساز توسط زریاب دارابگردی و چند تن از شاگردانش به اندلس برده شد که در آن زمان به گیتار ، کیتارا یا قیتارا میگفتند و نام کنونی آن برگرفته از همین نام است. در واقع وجود پسوند تار در نام گیتار میتواند موید این باشد که گیتار سازی ایرانی است و البته زریاب در ابتدا در اسپانیا شروع به آموزش گیتار کرد و مدرسه موسیقی خود را در زمان عباسیان در آندلس بنا کرد.
جد بزرگ تمام سازهایی که ما به عنوان کوردوفون از آن ها یاد کردیم یک کمان موسیقی است که تنها یک سیم ساده به دو سر آن متصل بوده است که با کشیدن و رها کردن سیم صدایی در کمان ایجاد میشده و این صدا به وسیله یک تقویت کننده صوت که به آن متصل بوده تقویت میشده است.
بنابراین از آن جا که این سیم تنها یک صدای ساده ایجاد میکرده برای داشتن چندین صدا ابتدا یک سیم دیگر و سپس چندین سیم به اندازههای کوتاهتر به کمان بسته شده و از این طریق چندین صدا تولید شده است.
به دنبال آن نیز ازدیاد این سیمها و افزوده شدن یک جعبه تشدید صوت منجر به اختراع چنگ کمانی (Harp Arquee) گردید و سپس سازی متشکل از مجموعه ای از سیم ها به نام لیر ظهور کرد که در آن سیمهایی به طول مساوی کار گذاشته شده بود که البته یونانی ها نیز دو نوع لیر داشتند، یکی به نام لیرا و دیگری به نام کیتارا؛ کیتارا به وسیله رومیها تغییرشکل یافت؛ نام گیتار نیز از همین کلمه گرفته شده است. بعدها رومیها برای نخستین بار سازهایی چون سیتارا، پاندورا Pandora و فیدیکولا Fidicula را نواختند و از این راه آلات کوردوفن در تمام اروپا رواج یافت.
با این حال و با نگاهی به تاریخچه گیتار این ساز تاریخ ساز خواهیم دید که در واقع نخستین گیتارهای واقعی در آغاز دوره رنسانس به ظهور رسید که این گیتارها به دلیل داشتن بدنهای باریک و شکلی مدور متمایز بودند.
این در حالی بود که به تدریج در قرن های چهارده و پانزده پسوندهای موریسکا و لاتینا حذف شد و در سراسر اروپا آلات موسیقی خانواده گیتار با اسم هایی از قبیل: گیتارا، گیترنه، گیترن (Giteren)(سازی سیمی مفتولی و منسوخ شده شبیه به گیتار که به زبان فرانسوی گیترنه و به زبان اسپانیایی گیتارا گفته میشد) و شیتارا معین شدند که در همان زمان گروه زیادی از سازهای خانواده کوردوفن، با اسمهایی از قبیل: ویهوئلا (Vihuela) در اسپانیا و ویولا (Viola) در ایتالیا خوانده میشدند، که بعضی از این سازها با آرشه (de arco)، بعضی با مضراب (de penola) و بعضی دیگر هم با انگشت (de mano) نواخته میشدند.
بد نیست بدانید که بعدها از ویهوئلای انگشتی (Vihuela de mano) نوعی گیتار به وجود میآید که طی قرن های چهارده و پانزده در شکل گیتار و ویهوئلای انگشتی تغییرات قابل توجهای به وجود میآید، به تدریج در پهلو های آن ها فرورفتگی ایجاد میشود و در قرن شانزده هر دو ساز آشکارا شبیه گیتار میشوند تا این که در قرن شانزده این دو ساز در اسپانیا بسیار رایج بودند و نوازندگی با انگشت به حدی عمومیت پیدا کرد که پسوند انگشت (de mano) در این کشور به کلی از اسم این سازها حذف شد. از آن پس گیتار با بدنه ای بزرگتر ساخته شد.
امروز این ساز ساز اصلی بیشتر خوانندهایی محسوب می شود که با آن قدم در راه موسیقی گذاشته و با آن خاطره هایی فراموش نشدنی در ذهن خود ساخته اند.