مسئول پژوهش مردم‌شناسی و میراث معنوی مازندران گفت: برپا داشتن جشن‌های فراوان در ایران باستان نشانه‌ی گویای شکوه، عظمت و اقتدار دیرین این سرزمین و سند پرافتخار وحدت و همبستگی ملت و در نتیجه موجب غرور و افتخار و مباهات نیاکان آزاد و سربلند ماست.
«طوبی اوصانلو» در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه‌ی مازندران، با اشاره به روز مهرگان اظهار کرد: در روزگاران پیشین ایرانیان قدیم معتقد بودند که در روز مهرگان آفتاب پدید آمد و نیز در همین روز داد و نیکویی بر ستم و بدی چیره شد و یا فریدون دادگر بر ضحاک ستمکار غلبه کرد هم‌چنین دروغ، نیرنگ و تیرگی از جهان زدوده، به جای آن راستی و پاکی و نور و صفا جایگزین شد.
وی افزود: گذشته از این، مهرگان در آغاز فصل پائیز است و در این فصل دل‌انگیز شب و روز تقریباً متعادل می‌شود، زیبایی‌های بدیع و دلپذیری به طبیعت بخشیده می‌شود و هوای معتدل پائیزی نه گرمی تابستان را دارد و نه سردی زمستان را.
مسئول پژوهش مردم‌شناسی و میراث معنوی مازندران با بیان اینکه در فصل پائیز لطافت مطبوعی در همه‌ی ارکان طبیعت احساس می‌شود، تصریح کرد: از این جهت جشن مهرگان در نزد ایرانیان علاوه‌بر جنبه‌های مذهبی و تاریخی به‌لحاظ موقعیت طبیعی نیز مقام و اهمیت خاصی داشته است.
وی افزود: جشن ملی با شکوه مهرگان با آن همه اهمیت و جلالش متأسفانه از خاطره‌ها فراموش شد و جز اقلیت زرتشتیان و عده‌ای محقق و مورخ دیگر کسی به چگونگی آن آگاهی نداشت.
اوصانلو اظهار کرد: خوشبختانه در سال‌های اخیر بمنظور زنده کردن آداب و سنن باستانی و تحکیم مبانی ملی که تضمین تقویت نیروی معنوی و تحریک احساس میهنی و حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور کهنسال ایران است امیدواریم جشن مهرگان را که مصادف با آغاز سال تحصیلی و جشن فرهنگیان است، مجدداً معمول و برقرار کنیم.
وی ادامه داد: برپا داشتن جشن‌های فراوان در ایران باستان نشانه‌ی گویای شکوه، عظمت و اقتدار دیرین این سرزمین و سند پرافتخار وحدت و همبستگی ملت و در نتیجه موجب غرور و افتخار و مباهات نیاکان آزاد و سربلند ماست اکنون برهمه‌ی طبقات ملت و جماعت‌ها اعم از شهری و روستایی که به میراث پرارج میهن و افتخارات دوران باستانی خود دلبستگی و تعلق خاطر دارند، لازم و واجب است، نسبت به زنده نگهداشتن آئین و آداب ارزنده‌ی نیاکان خویش احساس علاقه کرده در تجدید مراسم و جشن‌ها در بذل هر گونه کمک مادی و معنوی همگام، مصمم و پیش‌قدم باشند.
مسئول پژوهش مردم‌شناسی و میراث معنوی مازندران خاطرنشان کرد: در تقویم پارسی قدیم که از زمان داریوش بزرگ معمول بوده است، 12 ماه هر سال به نام یکی از فرشتگان و 30 روز هر ماه به نام یکی از ایزدان(فرشتگان) نامیده می‌شد، که امروز هم با مختصر تغییراتی اسامی دوازده ماه به صورت فروردین، اردیبهشت…اسفند باقی است.
وی افزود: این دوازده ماه به اسامی روزهای هر ماه نامیده می‌شد، مثلاً روز دوم هر ماه را «بهمن» و روز سوم هر ماه را «اردیبهشت»، روز پانزدهم به نام «دی» و روز شانزدهم را «مهر» و بقیه روزها را به اسامی دیگر فرشتگان می‌نامیدند.
اوصانلو گفت: ایرانیان قدیم روزی که نام ماه و روز یکی می‌شد، آن روز را جشن می‌گرفتند در میان این جشن‌ها مهرگان بمناسبت این که انتساب به فرشته مهر یا «میترا» داشت، بسیار مهم‌تر و با شکوه‌تر از دیگر اعیاد بود و با جلال بیشتری برگزار می‌شد، چون مهر نزد ایرانیان بسیار تکریم و ستایش و صفات پسندیده‌ی بسیاری در اوستا به وی نسبت داده می‌شد.
برگزاری جشن مهرگان از 16 تا 21 مهرماه
وی ادامه داد: جشن مهرگان در قدیم به مدت یک هفته از روز شانزدهم مهرماه که آن را مهرگان عامه می‌نامیدند تا روز بیست و یکم مهرماه که آن را مهرگان خاصه می‌گفتند ادامه داشت در سال 441 پیش از میلاد یعنی در دوران شاهنشاهی اردشیر اول فرزند خشایارشاه، به‌دنبال گسترشی که آئین زرتشتی در میان مردم و دستگاه‌های حکومت هخامنشی پیدا کرد، تقویم اوستایی جدید متداول شد که در این نحوه از گاه شماری، ماه هفتم از هر سال و روز شانزدهم از هر ماه، به نام ایزد و فرشته‌ی مهر نامیده شد و بنابر قاعده‌ای که معمول ایرانیان بوده است تلاقی نام روز و ماه موجد جشن و سرور شد و بدین ترتیب از همان زمان‌ها، بنیان جشن و نیایش مهر در روز شانزدهم از ماه مهر هر سال نهاده شد که آن را مهرگان(=مهر+گان، پسوند نسبت و اتصاف) نامیدند.
مسئول پژوهش مردم‌شناسی و میراث معنوی مازندران تصریح کرد: ایرانیان در زمان حکومت اشکانی، قائل به تجسم مهر شدند و تصور می‌کردند که این فرشته به صورت جوانی است زورمند و زیباروی که از تخته سنگی پیدا آمد و به استعانت خورشید با گاوی وحشی جنگید و او را در ُبنِ غاری زندانی کرد تا اینکه گاو از زندان خود گریخت. این بار مهر با فرمانی که کلاغی از جانب خورشید به وی ابلاغ کرده بود، آن گاو وحشی را یافت و به قتل رسانید. از اثر خنجری که مهر بر گردن این حیوان اساطیری فرود آورده بود خونی جاری شد که از آن خوشه‌های گندم و درخت انگور پدید آمد. از این ماجرا مجسمه‌ای در موزه‌ی واتیکان دربار روحانی دیانت حضرت عیسی موجود است که مهر را در حالت قربانی کردن گاو نشان می‌دهد.
وی افزود: در این دوره از تاریخ میهن ما، جشن مهرگان مرسوم بوده است و علاوه‌بر آن بین سده‌ی دوم پیش از میلاد تا قرن چهارم میلادی در آسیای صغیر و ارمنستان و قسمتی از اروپا ، دیانتی پیدا شده بود که مهرپرستی(میترائیسم) نامیده می‌شد. این آئین ایرانی که مبنای آن بر پرستش مهر نهاده شده بود، متضمن عقاید شگفت‌انگیز، آداب و مراسمی جالب بود، به حدی که توانست در دربار امپراطوران روم رسوخ کند و مورد توجه امسال «نرون»،«کاراکالا» و«دیو کلیسین» امپراطور مقتدر روم قرار گیرد.
نفوذ آئین مهرپرستی در دیانت عیسویت
اوصانلو اظهار کرد: آئین مهرپرستی بعدها در دیانت عیسویت نفوذ کرد و پاره‌ای از آداب و معتقدات خود را مانند غسل تعمید و مراسم عشاء ربانی و تقسیم نان و شراب مقدس(یادآور خوشه‌های گندم و درخت انگور از خون گاوی است که به دست مهر کشته شده بود) در آن برجا گذاشت علاوه‌بر این توجیهات، در پاره‌ای از اسناد مربوط به پس از اسلام مانند تاریخ الامم و الملوک ابن جریر تبری و شاهنامه‌ی فردوسی و جز آن، مهرگان روزی دانسته شده است که در آن فریدون بر ضحاک تازی ظفر یافت و شاهنشاهی ایران را که به مدت 1000 سال در دست انیران بود به ایرانیان باز گردانید.
وی ادامه داد: غیر از این نقل اقوال افسانه‌ای، از آداب و مراسم جشن مهرگان در دوران تاریخی سلطنت ساسانی نیز اشاراتی در آثار نویسندگان پس از اسلام می‌یابیم. به موجب این اسناد، شاهان ساسانی در روز مهرگان مانند نوروز بار عام می‌دادند و هدایایی را که به پیشگاهشان آورده می‌شد، می‌پذیرفتند. خوانندگان و خنیاگران الحان و آهنگ‌های خاصی برای آن روز ترتیب می‌دادند. موبدان را که قاضی‌القضا نیز بود وا می‌داشتند تا به دادخواهی مردم از پادشاه نیز توجه کند و اگر ظلمی واقع شده باشد جبران کند.
مسئول پژوهش مردم‌شناسی و میراث معنوی مازندران گفت: جشن مهرگان شش روز از مهر روز تا رام روز(روز بیست و یکم از ماه مهر)ادامه می‌یافت پس از اسلام نخستین بار ولیدبن عقبه بن ابی معیط در زمان خلافت عمر و سعیدبن العاص در دوران خلافت عثمان که نواب خلفا در ایران بوده‌اند، به خاطر جلب منافع مادی، تقدیم هدایا را در جشن مهرگان و نوروز تجویز کردند.
وی ادامه داد: مردم به عثمان شکایت بردند تا این که وی سعیدبن عاص را از این بدعت در اسلام منع کرد. در دوران خلفای عباسی نیز جشن مهرگان (= مهرجان) شناخته شده و متداول بود. در تبریک نامه‌ای که حسن بن وهب به متوکل عباسی می‌نویسد برای وی در مهرجان و نیروز (مهرگان و نوروز) از خداوند بهره‌مندی و سرور می‌طلبد.
اوصانلو با بیان اینکه سلاله‌های ایرانی پس از اسلام نیز، تا حدود دوره‌ی سلجوقی جشن مهرگان را برپا می‌داشتند، خاطرنشان کرد: گواه این مدعا، اشارات متعددی از مورخین نامی است از جمله ابوالفضل بیهقی در تاریخ مسعودی،هم‌چنین از اشعار شاعران بزرگ فارسی زبان در دوران غزنوی و سلجوقی مانند دقیقی طوسی، عنصری، منوچهری دامغانی و امیر معزی می‌توان دریافت.
حمله‌ی مغول عامل مهم در فراموشی آئین و مراسم ایرانی
وی افزود: با حمله‌ی مغول این آئین و مراسم ایرانی در بوته‌ی اهمال و فراموشی افتاد و ملت ایران دیگر مجال آن را نیافت که فارغ بال و بی‌خیال برای اقامه‌ی سرور و شادمانی در پی هر بهانه‌ای جهت برپایی جشن‌های ملی باستانی خود، مانند جشن‌های سده بهمنجنه و مهرگان را مغتنم بشمارد.
مسئول پژوهش مردم‌شناسی و میراث معنوی مازندران با بیان اینکه شکست و دلمردگی نمی‌تواند اسباب حصول کامرانی باشد، گفت: با عنایت به اثرات مثبتی که ایجاد همبستگی و همدلی مابین طبقات اجتماعی یک جامعه برای ایجاد نشاط و شادی و حفظ هویت ملی برای افراد جامعه در بر می‌گیرد، خوشبختانه در طی سال‌های اخیر سیاست‌هایی بمنظور احیای ماثر پیشینیان در نظر گرفته شده است.
وی اظهار امیدواری کرد با اتکاء به گذشته‌ای تابناک و درخشان تمدن کهن‌مان با احیای جشن‌های باستانی از جمله مهرگان بتوانیم رواج زندگی از سر بگیرد هم‌چنین نسل جدید را با هویت ملی خویش آشنا شود.
انتهای پیام