چه اتفاقی بعد از خراب شدن موتور هواپیمای مسافربری هنگام پرواز رخ می دهد؟ این شاید سوالی باشد که احتمالا به ذهن شما هم خطور کرده باشد. که در این میان و در سال 2001 هواپیمایی با 239 مسافر و 13 خدمه پرواز، درست در وسط اقیانوس اطلس هر دو موتور خود را از دست داد و تجربه بدی را خلبان و بخصوص مسافران این پرواز تجربه کردند. در ادامه با میهن پست همراه شوید.
با این حال خراب شدن موتور هواپیمای مسافربری هنگام پرواز فقط مختص این پرواز نبوده و بارها در کشورهای مختلف دنیا رخ داده است که در این میان پرواز دیگری با 236 مسافر دقیقا شش ساعت زودتر از زمان مقرر با سوخت تمام شده خود روبرو شد و بلافاصله یکی از موتور‌هایش خراب شد. خلبان سوخت اضطراری را فعال کرد، اما کمتر از ده دقیقه موتور دوم نیز از کار افتاد.
بنابراین اگر چه یکی از پر استرس ترین و البته خطرناک ترین حوادث در حوزه هوافضا خراب شدن موتور هواپیما و مهمتر از همه خراب شدن موتور هواپیمای مسافربری هنگام پرواز است اما این ها خبرهایی است که کم و بیش از سوی خبرگزاری ها منتشر می‌شود. اما اصل ماجرا چیست؟ آیا هواپیما بدون موتور هم می‌تواند پرواز کند؟ آیا از کار افتادن موتورهای هواپیما اتفاقی طبیعی و همیشگی است؟ آیا در هواپیماهای مدرن و پیشرفته امروزی نیز امکان از کار افتادن موتور وجود دارد؟ در ادامه به تفصیل به این سوالات پاسخ می‌دهیم.
آیا از کار افتادن موتورهای هواپیما اتفاقی طبیعی و همیشگی است؟
در سال 1982 وقتی هواپیمای ایرلاین بریتانیا 747 British Airways بر فراز اوکلند، در میان ابرهای حاصل از دود آتشفشان‌های آن منطقه می‌گذشت، دچار این نقص فنی خطرناک شد.
مهندس پرواز این هواپیما در مصاحبه خود می‌گوید:
باور این موضوع برایم سخت است. خراب شدن هر چهار موتور هواپیما آن هم به طور همزمان، اتفاقی نیست که به این راحتی رخ دهد.
اگر شما در چنین شرایطی قرار می‌گرفتید، چه می‌کردید؟ کاپیتان اریک مودی، کاپتان ارشد این پرواز میکروفون مخصوص خود را در دست می‌گیرد و با مسافران در رابطه با آخرین اتفاقات و مشکلات پیش روی هواپیما سخن می‌گوید:
«خانم‌ها و آقایان! کاپیتان با شما صحبت می‌کند. ما به مشکل کوچکی برخورده‌ایم. هر چهار موتور هواپیما از کار افتاده است. ما تمام تلاش خود را برای راه‌اندازی مجدد موتورها می‌کنیم و به شما اعتماد داریم که بیش از حد مضطرب و هیجان‌زده نخواهید شد.»
استاندارد «ETOPS» چیست؟
ETOPS در واقع نشانگر مدت زمانی است که یک هواپیما می‌تواند بدون موتور به مسیر خود ادامه دهد که معمولا با عدد مشخص می‌شود، مثلا ETOPS120. البته اگر بخواهیم ETOPS را با توجه به وب‌سایت‌های استاندارد هواپیمایی تعریف کنیم، به طور دقیق‌تر باید توضیح دهیم:
استاندارد ETOPS یا Extended Range of Twin Engine Operational Performance به مجموعه استانداردها و آموزش‌های ایکائو (SARPS) گفته می‌شود که شامل هواپیماهایی است که در فاصله حداقل 60 دقیقه‌ای از نزدیک‌ترین فرودگاه بر فراز مناطق غیرقابل فرود (مانند اقیانوس‌ها) پرواز می‌کنند. این 60 دقیقه بر مبنای پرواز با سرعت کروز و بدون یک موتور محاسبه شده و زمان یک ساعته ETOPS از اولین لحظه‌ای که هواپیما کمی بیش از 1 ساعت با نزدیک‌ترین فرودگاه فاصله دارد، آغاز و در آخرین لخظه‌ای که هواپیما کمی بیش از یک ساعت با فرودگاه مورد نظر فاصله دارد، پایان می‌یابد. (علاوه بر زمان یک‌ساعته تا فرودگاه مورد نظر).
در واقع سطوح مختلفی بر اساس تعداد موتور سوار بر یک هواپیما که روی مسافت طی شده هواپیما پس از از دست دادن موتورها تاثیر می‌گذارد، برای ETOPS ها در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال بعضی از هواپیماها پس از خرابی موتور قادر به 180 دقیقه پرواز هستند؛ این در حالی‌است که بعضی از هواپیماهای دیگر تنها 120 دقیقه دوام می‌آورند.
در ادبیات عامیانه‌ی هواپیمایی، ETOPS را اینگونه معنی می‌کنند:
یا موتور دوام می‌آورد و دوباره روشن می‌شود، یا مسافران باید مایو بپوشند و شنا کنند.
البته این اصطلاح فقط به پرواز روی آب‌های آزاد محدود نمی‌شود. در مسیر‌های خشکی نیز از همین اصطلاح طنزآلود استفاده می‌شود. البته طنزی که مستقیما با جان همه‌ی مسافران و خدمه پرواز هواپیما شوخی می‌کند.
آیا این اتفاق ممکن است برای هواپیماهای مدرن و پیشرفته نیز بیفتد؟
سال گذشته یکی از هواپیماهای ایرلاین معروف و پیشرفته‌ی اروپا یعنی «Air France» دچار نقص فنی جدی شد و یکی از چهار موتور قدرتمند خود را از دست داد و ناچار به فرود اضطراری در فرودگاهی در کانادا شد. علاقه‌مندان به برندهای مختلف هواپیما سری A380 را به خوبی می‌شناسند و با شنیدن نام این هواپیما، کلمات پیشرفته، مدرن، قدرتمند و شیک را بر زبان می‌آورند. البته این هواپیما با سه موتور فعالش از این آزمایش سربلند بیرون آمد و به راحتی به زمین نشت. اما به هر حال حادثه‌ی از کار افتادن موتور، اتفاق و شوک کمی نیست! پس بهترین هواپیماها هم از این قاعده مستثنا نیستند.
برای درک کامل این مقاله و اینکه ما دقیقا از چه حادثه‌ای صحبت می‌کنیم، پیشنهاد می‌شود تا فیلم «Sully» که در سال 2016 منتشر شده را ببینید. فیلم سالی، برگرفته از داستان واقعی نقص فنی جدی موتوری ایرباس A320 و مدیریت فوق‌العاده این بحران توسط کاپیتان چیره دست پرواز«Chesley Sullenberger» است که تصمیم می‌گیرد روی رودخانه‌ی هادسون فرود اضطراری داشته باشد. او ابتدا متهم به تصمیم اشتباه و نادرست می‌شود و به دادگاه نظامی فراخوانده می‌شود. اما پس از مطالعات و شبیه‌سازی های مختلف متوجه می‌شوند که کاپیتان، بهترین تصمیم را گرفته است.
این اتفاق آنقدر نادر و غیرممکن به نظر می‌رسید که از آن به عنوان «معجزه روی رودخانه‌ی هادسون» یاد می‌کنند و البته در پایان نیز باید بگوییم که از کار افتادن یکی از موتورهای هواپیما خیلی مشکل‌ساز نخواهد بود و تقریبا ریسک پایینی خواهد داشت.
