شهر زیر زمینی نوش آباد کاشان ، معماری عجیب برجای مانده از دوران ساسانیان است که به البته به شهر زیر زمینی اویی نیز معروف بوده و این مجموعه دارای قدمت هزار و 500 ساله در بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل که در مجموعه تاریخی چاله سی شهری قرار دارد و در لیست بزرگترین شهر زیر زمینی ایران نیز قرار گرفته است.
این در حالی است که شهر نوش آباد کاشان پایتخت انوشیروان پادشاه ساسانی بوده و در کنار آن نیز شهر زیر زمینی نوش آباد یا شهر زیر زمینی اویی با معماری خیره کننده و عجیب خود در لیست بزرگترین شهر زیر زمینی ایران و یکی از حیرت انگیزترین و زیباترین شهرهای زیر زمینی جهان قرار گرفته و جالب ایت بدانید که این شهر زیر زمینی در سال ۱۳۸۵ به صورت کاملا اتفاقی توسط فردی که در منزل خود در حال حفر چاه بوده، کشف شد.
شهر زیر زمینی نوش آباد را بیش از آن که ایرانیان بشناسند ، مورد توجه خاص گردشگران خارجی قرار گرفته است .شهر نوش آباد امروزی دارای 12 هزار نفر جمعیت است و در فرهنگ دهخدا نام شهر را از ریشه انوشه به معنای جاودانی می‌داند. در این شهر علاوه بر شهر زیر زمینی اویی ، مسجد جامع و مسجد امام علی از آثار دوره مغول، قلعه خشتی سی زان، و پل تاریخی اسحاق آباد از آثار دوره سلجوقی از جاذبه های خاص گردشگری شهر نوش آباد هستند.
شاید شما با این پرسش رو به رو شوید که چرا شهر زیر زمینی نوش آباد طراحی و ساخته شد و اصلا در آن زمان های خیلی دور، چه نیاز به ساخت چنین عمارت زیر زمینی عظیمی بود؟ باید گفت در زمانهای گذشته ، نیازهای دفاعی و جنگی، حکم می کرد که ساختار های دفاعی را در منطقه ای که بیابانی و خشک است و کوه های چندانی هم ندارد، قرار دهند تا در صورت یورش مهاجمان، شهر دارای ساختار دفاعی مطمئن و غیر قابل نفوذ باشد. بنابراین باید اظهار داشت که نوش آباد کاشان، نمونه ای بی نظیر از پدافند غیر عامل است. استتار در برابر دشمنان خارجی، مهم ترین هدف سازنده گان این شهر عجیب و دیدنی است.
آن چه به نام شهر زیر زمینی نوش آباد معروف شده است، ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالانه ای باریک تو در تو و اتاق هایی با ابعاد کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است. عمق شهر زیر زمینی نوش آباد را بین 4 تا 16 متر تخمین زده‌اند و وسعت آن به قول اهالی منطقه، تا بیرون از حصار تاریخی شهر گسترده شده و 4 کیلومتر تخمین زده شده است. این مجموعه که به‌صورت دست‌کن زیر بافت شهر نوش‌آباد به‌صورت مجموعه‌ای از اتاق‌ها، راهروها، چاه‌ها و کانال‌های متعددی در 3 طبقه ایجاد شده است بر دیواره‌های آن آثار برخورد لبه شیء تیز دیده می‌شود و با توجه به سختی جنس زمین این منطقه، باستان‌شناسان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که وسایلی که برای حفاری استفاده می‌شده، باید از جنسی شبیه الماس برخوردار بوده باشد.
طبقه اول شهر زیر زمینی نوش آباد در حقیقت کوره راه ها و دالان هایی بوده است برای گمراه کردن تعقیب کنندگان احتمالی. طبقه دوم و سوم محل پناه گرفتن و زندگی در مواقع خطر و ذخیره آذوقه است. ورودی های متعددی برای شهر زیرین شناسایی شده که بسیاری از آنان توسط سیلاب سال های دور مسدود شده است. شهر دارای راهروهای پیچ در پیچ، اتاق‌های کوچک و بزرگ، تله‌های پدافندی و دفاعی بوده‌اند که گویا در هنگام هجوم دشمن استفاده می‌شده‌اند.
وسعت شهر زیر زمینی نوش آباد به دلیل ارتباط بین محلات آن و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده است و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته است. این معماری دست کم در شهر نوش‌آباد با واژه «اویی» نامیده شده است. بجز ورودی ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان بین صدوهفتاد تا صدوهشتاد سانتی‌متر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه سوز به چشم می‌خورد.
در بعضی قسمت‌ها نیز دیوار سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده است که در بعضی از اتاق ها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیاء می‌شود. ورودی شهر زیرزمینی نوش‌آباد، راهرویی باریک به اندازه یک نفر است، زمانی که به داخل شهر وارد شوی، بوی خاک مرطوب به مشام می‌رسد. دالان‌های تنگ با ارتفاعی کمتر از یک انسان ایستاده، فرد را به بخش‌های داخلی شهر می‌رساند.
چاه‌های عمودی در شهر زیر زمینی نوش آباد نقش راه های ارتباطی طبقات را ایفا می‌کنند و چاه‌های به شکل U برای تهویه هوا بوده است. از خانه های مردم و مراکز اجتماعی چون حمام و مسجد و نیز قلعه کنار شهر به اینجا راه داشته است. فضاهای در نظر گرفته شده برای شهر در حد فضاهای ضروری است و سیستم تهویه آن براساس اختلاف فشار هوا با سطح زمین کار می‌کند که گردش و تصفیه هوا برای تنفس در آن را امکان‌پذیر می‌سازد. حجره‌های کوچک به ابعاد دو متر در دو متر، سرویس‌های بهداشتی ابتدایی، فضاهای پناهگاهی، تونل‌های ارتباطی و تهویه هوا و چاه‌های آب از جمله فضاهای این شهر زیرزمینی است.
گفته شده در زمان حملات مغولان، از شهر زیر زمینی نوش آباد برای امنیت مردمان استفاده می شد اگر چه بسیاری از جزییات شهر در اثر سیلاب و گذشت زمان از بین رفته، ولی سفالینه هایی پیدا شده که به 18 هزار سال پیش و به عصر ساسانیان بر‌می‌گردد که در دوره صفویه تا عصر قاجار مورد استفاده بوده است.
برای وارد شدن به شهر زیر زمینی نوش آباد یا شهر زیر زمینی اویی فقط از یک ورودی می‌توان وارد شد و پس از گذراندن چهل و پنج پله با ساختاری متراکم و راهروهای فراوان در عمق زمین روبرو می‌شویم که پس از گذراندن آن‌ها به قسمت‌های اصلی می‌رسیم. این شهر زیبا و خاص در سال 1385 با شماره 15816 ثبت میراث فرهنگی شد.
برای دیدن شهر زیر زمینی نوش آباد باید به ۱۰ کیلیومتری کاشان بروید و فقط با پرداخت چند هزار تومان، از یکی از دیدنی ترین مناطق گردشگری زیر زمینی ایران بازدید کنید. شهر زیر زمینی اویی پرجاذبه‌ترین شهر نوش‌آباد است که هر ساله گردشگران بسیاری را به سمت خود جذب می‌کند. هنوز هم بسیاری از گردشگران از وجود این شهر بی‌اطلاع هستند.
