‌سیمای طبیعی ایلام

سیمای طبیعی ایلام را بهتر بشناسیم.

به گزارش خبرنگار ‌خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه ایلام، این استان در عرض شمالی بین 32 درجه و 02 دقیقه و 51 ثانیه تا 34 درجه و 02 دقیقه و 28 ثانیه از خط استوا و طول شرقی 45 درجه و 41 دقیقه و 04 ثانیه تا 48 درجه و 05 دقیقه و 26 ثانیه از نصف النهار مبداء(گرینویچ) واقع شده است. بخش بزرگی از استان ایلام بدلیل استقرار در رشته کوه زاگرس کوهستانی است. در جهت شمال غربی- جنوب شرقی استان، رشته کوه مرتفع و طولانی “کبیرکوه” به طول تقریبی 160 کیلومتر و با قله ورزین به ارتفاع 3062 متر از سطح دریا قرار دارد.

وضعیت زمین شناسی استان ایلام

حوزه زاگرس شامل دو واحد زمین‌شناسی جداگانه بنام زاگرس مرتفع یا زاگرس داخلی و زاگرس چین خورده یا زاگرس خارجی است. استان ایلام از نظر تقسیمات زمین شناسی در بخش زاگرس چین‌خورده یا در بخش خارجی حوزه زاگرس قرار گرفته است. از نظر زمین‌شناسی ساختمانی، زاگرس خارجی به تبعیت از روند عمومی زمین‌شناسی زاگرس دارای جهت شمال غرب- جنوب شرق است. این واحد ساختمانی پهنایی در حدود 150 تا 250 کیلومتر دارد که از سمت شرق و شمال شرق به زیر زاگرس داخلی کشیده می‌شود. در واقع زاگرس مرتفع به طرف زاگرس چین خورده و بر روی آن لغزیده و روراندگی پیدا کرده است. این بخش از زاگرس که در آن رسوبات پالئوزوئیک ترشیاری بطور هم‌شیب بر روی هم قرار دارند، در واقع رسوبات پوشش حاشیه قاره‌ای شرق پلاتفرم عربستان را تشکیل می‌داده‌اند که در جریان کوه‌زایی‌های آلپی تغییر شکل پیدا کرده و چین خورده‌اند.

به طور کلی سنگ‌های موجود در سطح استان متعلق به دوران‌های دوم و سوم بوده و رسوبات جدید نیز در محل‌های متفرقه مشاهده می‌شوند.

سنگهای مارنی موجود در سطح استان بسیار ضعیف در مقابل عوامل فرسایش بوده و سالانه حجم قابل توجهی از رسوبات در سطح استان را تشکیل می‌دهند. سنگ‌های آهکی باعث افزایش قابلیت جذب نزولات جوی و ذخیره مقدار قابل توجهی از آن در داخل خود می‌شود.

پستی و بلندی‌های استان

دو بخش کاملاً مجزا در استان وجود دارد، دشت‌ها و تپه ماهوره‌ای پست جنوب و جنگل‌های بلوط زاگرس که در برگیرنده ارتفاعات کوهستانی استان بوده که حدود 53 مساحت استان کوهستانی است.

دشت‌های پست جنوب اغلب متشکل از خاک‌های گچی و آهکی و ارتفاعات کوهستانی اغلب دارای تشکیلات آهکی، سنداستونی و کنگلومرایی است.

بلندترین قله استان در رشته کوه کبیرکوه قرار دارد که بین دو ناحیه واقع شده است. دیگر ارتفاعات شاخص استان عبارتند از گچان، مانشت، قلارنگ، رنو، شره زول، سیاه کوه، دینارکوه، سیوان، اناران، کولک و …

بلندترین نقطه استان قله کان صیفی در کبیرکوه به ارتفاع 3062 متر از سطح دریا و پست‌ترین نقطه استان در منطقه حسن قندی دهلران با 40 متر از سطح دریا قرار دارد.

آب و هوا

از نظر شرایط اقلیمی استان ایلام جزء مناطق گرمسیری طبقه بندی می‌شود، ولی بعلت عرض زیاد جغرافیایی و وجود ارتفاعات، اختلاف درجه حرارت و بارندگی در بخش‌های شمالی، جنوبی و غربی آن می‌توان از نظر اقلیمی مناطق سه گانه سردسیری، گرمسیری و معتدل را در استان مشاهده کرد.

مناطق کوهستانی شمال و شمال غربی استان نسبتاً سردسیر و دارای زمستان طولانی بوده و در این مناطق میزان بارندگی در سال به بیش از 500 میلیمتر و حداقل درجه حرارت در زمستان به 15 درجه سانتیگراد زیر صفر می‌رسد.

مناطق غربی و جنوب غربی استان، گرمسیر بوده و حداکثر میزان بارندگی حدود 200 میلیمتر در سال است. درجه حرارت در مناطق معتدل که بین دو منطقه سردسیر و گرمسیر قرار گرفته اند، بین 15- تا 40 درجه سانتیگراد و میزان بارش بین 250 تا 400 میلیمتر در نوسان است.

‌رژیم بارندگی استان به گونه‌ای است که نیمی از کل بارندگی‌ها در فصل زمستان، 20درصد آن در فصل بهار، 29درصد آن در فصل پاییز و یک درصد در فصل تابستان اتفاق افتاده است. متوسط بارندگی استان ایلام در حدود 516.4میلی‌متر است‌ که از این میزان 336 میلی‌متر تبخیر می‌گردد، معمولاً یخبندان به ازای ارتفاع متوسط وزنی استان از اواخر مهر ماه تا اوایل فروردین اتفاق می‌افتد، اما متوسط سالانه این پارامتر 68.3 روز در سال است.

منابع آبی استان

‌مساحت منابع آبی در استان ایلام کمتر از یک درصد برآورد می‌گردد. در استان 14 رودخانه دائمی‌(به استثنای رودخانه سیمره) با آورد سالیانه حدود 1.9میلیارد مترمکعب جریان دارد که عمده‌ترین آنها شامل رودخانه‌های کنگیر، گدارخوش، کنجانچم، چنگوله، میمه، دویرج و چرداول است.

چنانچه رودخانه سیمره نیز به این مجموعه اضافه شود، آورد رودخانه‌های استان حدود5.4 میلیارد متر مکعب خواهد بود. رودخانه‌های دائمی استان به دو حوضه آبریز، حوضه آبریز رودخانه سیمره در شرق و رودخانه‌های مرزی در غرب تقسیم می‌شوند.

رودخانه‌های حوزه مرزی اکثراً از جنوب کبیرکوه سرچشمه گرفته و پس از مشروب کردن دشت‌های واقع در پایین دست حوضه‌های آبریز از مرز خارج شده و به طرف کشور عراق جریان پیدا می‌کنند. مهمترین این رودخانه‌ها از جنوب به شمال به ترتیب عبارتند از دویرج، میمه، چنگوله، گاوی، کنجانچم، گدارخوش، تلخاب و کنگیر. علاوه بر این رودخانه‌ها، مسیل‌های مهمی نیز مانند چیخاب، فسیل، نصریان در این حوزه وجود دارد.

رودخانه‌های حوضه آبریز کرخه عبارتند از سیمره، مولاب، سیاه گاو، ماژین، دره شهر، سیکان، کلم، شیروان، زنگوان، چناره و جزمان.

از حدود 8 میلیارد متر مکعب ریزش‌های جوی نازل شده بر سطح استان ایلام، حدود 1.9 میلیارد متر مکعب توسط رودخانه‌های استان تخلیه شده و 1.2 میلیارد مترمکعب در زمین نفوذ کرده و تشکیل آب‌های زیرزمینی را می‌دهد و میزان 4.9 میلیارد مترمکعب آن به صورت تبخیر و تعرق به جو برمی‌گردد. پتانسیل منابع آب زیرزمینی استان 314 میلیون مترمکعب است.

پوشش گیاهی استان

تعداد 1000 گونه گیاهی در استان شناسایی شده است که 50 گونه آن از گیاهان کاشته شده و بقیه حالت خودروی دارند. این گونه‌ها متعلق به 91 تیره گیاهی است که تیره مرکبیان با 140 گونه بیشترین تعداد گونه‌ای را دارد.

تعداد 145 گونه درختی و درختچه‌ای(95 گونه بومی و 50گونه کاشته شده غیربومی) و بقیه فرم بوته‌ای و علفی دارند.

336 گونه دارویی در استان شناسایی شده که 75 گونه آن درختی و درختچه‌ای و 35 گونه آن زراعی و باغی است. تعداد گیاهان شهدزا در استان قریب به 500 گونه از 6 تیره مرکبیان، پروانه آسا، نعناع، گل سرخیان، شب بو و چتریان است که از نظر زنبورداری بسیار مهم است.

منابع طبیعی در استان ایلام

مساحت منابع ملی اعم از جنگل، مرتع و بیابان در استان ایلام، 1754024.24 هکتار(قریب به 88 درصد استان) است. سهم جنگل از مساحت استان 641667 هکتار(معادل 32 درصد) و سهم مراتع و بیابان از سطح استان 1112357 هکتار ( معادل 5.55درصد) است. این مقدار برابر 5.4 درصد جنگل‌ها و یک درصد مراتع کشور و همچنین ‌9 درصد سطح جنگل‌ها و ‌6 درصد مراتع زاگرس است.

سطح مراتع استان 784693.96 هکتار و سطح بیابان‌ها و مراتع خیلی فقیر استان که در شهرستان‌های ایلام، مهران، دهلران و آبدانان واقع شده اند، 327664 هکتار است.

با توجه به قرار گرفتن اراضی کشاورزی در منطقه بیابانی استان، سطح این اراضی 98995 هکتار است که با احتساب این سطح، در مجموع مساحت بیابانهای استان، 424518 هکتار‌(معادل 21 درصد استان) است و در چهار شهرستان ایلام، مهران، دهلران و آبدانان پراکنش دارد. در استان ایلام 117 تیپ گیاهی شناسایی شده که 27 تیپ آن 80 درصد مساحت استان را به خود اختصاص داده‌اند.

‌جنگل‌های استان ایلام

جنگل‌های استان ایلام حدود 642 هزار هکتار از کل استان را در بر می‌گیرد که جزء جوامع جنگلی مناطق خشک و نیمه‌خشک سلسله جبال زاگرس است. تیپ غالب آن گونه بلوط ایرانی Quercus persica با 90 درصد ترکیب گونه‌ای و گونه‌های همراه آن عبارتند از‌ گونه پسته وحشی‌(بنه) pistacia atlantica با 6 درصد و 4 درصد بقیه ترکیب گونه‌ای را بادام کوهی، داغداغان، کیکم، بادامک، زالزالک و … تشکیل می‌هد.

جنگل‌های استان ایلام شامل 2594 هکتار جنگل انبوه، 211084 هکتار جنگل نیمه انبوه، 416795 هکتار جنگل تنک، 7206 هکتار بیشه زار و 3988 هکتار دست کاشت است. درختان بنه در استان ایلام در سطح 205153 هکتار (31 درصد) از جنگل‌های استان گسترش دارند. در استان ایلام تعداد 10گونه جنگلی (مورد، زربین، ارغوان، سماق، گلابی وحشی، بادام، لرگ، پده، محلب، زبان گنجشک) با نام ذخیره‌گاه جنگلی در 17 منطقه با مساحت 900 هکتار، در استان قرار دارد.

گزارش از: عبدالرضا محمدی، خبرنگار ایسنا، منطقه ایلام

‌انتهای پیام