آشنایی با علائم آسم ورزشی+اقدامات درمانی

نخستین بار در سال ١٩٧٢ میلادی در پی متهم شدن یکی از قهرمانان مدال طلای المپیک به بکاربردن داروهای انرژی زا تحقیقاتی صورت گرفت. این شخص مبتلا به آسم بود و از داروهای ضد آسم استفاده می کرد. هر چند که هدف اصلی تحقیق در باره آسم ناشی از ورزش، به دلیل تأثیر منفی از دست دادن مدال های جهانی

ورزشکاران مطرح جهان به اتهام استفاده از داروهای انرژی زا بود. اما مطالعات سال های١٩٨٠_ ١٩٧۶ نشان داد که ١٠ % از ورزشکاران المپیک استرالیا آسم یارینیت آلرژیک دارند.همچنین نشان داده شد که آسم ناشی از ورزش در بیش از ٩٠ % افراد آسماتیک (مبتلا به آسم) و ۴٠ % اشخاص با رینیت آلرژیک(نوعی واکنش ازدیاد حساسیتی است) دیده می شود.

تأثیر عوامل فردی و محیطی مختلف نظیر شدت ورزش، مدت ورزش، نوع ورزش، افزایش تهویه، اثر هوای خشک و سرد و مواد محرک محیطی بر ایجاد آسم ناشی از ورزش، لزوم توجه بیشتر و انجام اقدامات تشخیصی مناسب جهت شناسایی ورزشکاران مبتلا به آسم ناشی از ورزش را آشکار می سازد. این شناسایی با هدف ایجاد زمینه مناسب برای ارائه توصیه های پیشگیرانه و درمانی صورت می گیرد که منجر به افزایش کارایی ورزشکاران و بالا بردن روحیه ورزشی آ نها می شود بدون اینکه اتهام دوپینگ مطرح شود.( مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران)

آسم چیست؟

آسم انسداد متغیر و برگشت‌پذیر راه‌های هوایی است که با التهاب و افزایش واکنش راه‌های هوایی در مقابل محرک‌ها همراه می‌شود. یکی از چهره‌های بالینی این بیماری، آسم ایجاد شده به‌دنبال فعالیت فیزیکی و ورزش می‌باشد.

آسم ورزشی

آسم ناشی از ورزش، وضعیتی است که در آن فعالیت بدنی شدید باعث تنگ شدن حاد راه‌های هوایی در افرادی می‌گردد که راه‌های هوایی آن‌ها واکنش‌پذیری بالایی دارند. در واقع آسم ورزشی عبارت است از بروز علایم آسم با منشأ ورزش. آسم ناشی از ورزش یکی از شایع‌ترین مشکلات طبی در ورزشکاران است و بسیاری از ورزشکاران حرفه‌ای موفق، مبتلا به آسم یا آسم ورزشی بوده‌اند . مطالعات نشان داده نسبت موفقیت آن ها کمتر از افراد غیرمبتلا نمی‌باشد. از طرف دیگر درصد قابل توجهی از ورزشکاران بدون هیچگونه سابقه‌ای از بیماری آسم، در حین فعالیت ورزشی دچار علائم تنفسی شبیه به بیماران آسمی می‌گردند. از آنجا که این اختلال منحصر به مبتلایان آسم نیست و در قسمتی از افراد طبیعی هم مشاهده می‌گردد.

عوامل مؤثر در ایجاد آسم ورزشی

عوامل مؤثر در بروز این بیماری ، عوامل ژنتیکی ،عوامل محیطی مانند آب و هوای سرد، رطوبت کم و استنشاق هوای خشک، ذرات معلق (گرده گیاهان، گرد و غبار، کپک، دود سیگار )و آلاینده‌های هوا (از جمله SO_۲،NO_۲ و ازون) می‌باشد. همچنین عوامل روحی مانند خستگی، بیش‌تمرینی (Overtraining) و استرس‌های هیجانی نیز زمینه‌ساز بروز بیماری می‌شود. از فاکتورهای دخیل دیگر، نوع ورزش، شدت و مدت ورزش می‌باشد.

ورزش‌های هوازی مستمر و طولانی که نیازمند تنفس عمیق و سریع هستند، مانند دو و میدانی، اسکی، صحرانوردی و دوچرخه‌سواری جزو ورزش‌های ایجادکننده برونکواسپاسم(آسم ورزشی) می‌باشند و فعالیت‌های بی‌هوازی متناوب کمتر باعث ایجاد حملات می‌گردند. همچنین هر چه شدت و مدت ورزش بیشتر باشد، برونکواسپاسم حاصله نیز وخیم‌تر خواهد بود. مطالعات متعددی نشان می‌دهد که آسم ورزشی در ورزش‌های زمستانی بیشتر است.

آسم ورزشی در ۱۲ تا ۱۵ درصد افراد جامعه وجود دارد و به‌طور کلی از لحاظ بالینی در۹۰%-۵۰% بیماران مبتلا به آسم، آسم ورزشی دیده می‌شود. شیوع آسم ورزشی در سایر بیماری‌های آلرژیک بیش از جمعیت عادی می‌باشد.

علائم و سیر بالینی

همانطور که گفته شد ،آسم ورزشی عبارت است از بروز علایم آسم با منشأ ورزش. این علایم را به دو مرحله زودرس و دیررس می‌توان تقسیم کرد.سرفه شایع‌ترین علامت مبتلایان است. خس‌خس سینه، تنفس کوتاه و منقطع، درد و احساس ناراحتی قفسه سینه به هنگام ورزش یا پس از آن و نیز عملکرد ضعیف‌تر نسبت به زمان تمرین از سایر علائم شایع بیماری هستند که با گذشت ۸-۶ دقیقه از شروع ورزش و گاهی پس از توقف آن ایجاد می‌شوند.

علایم دیررس که چند ساعت بعد از ورزش بروز می‌کنند شامل ، تهوع، درد پهلو، سردرد، ضعف عمومی، احساس ناآماده بودن، فقدان انرژی (به ویژه در کودکان)، خستگی زودرس و سینه صاف کردن‌های مکرر،کرامپ ‌های شکمی، درد یا ناراحتی قفسه سینه، کرامپ عضلانی به دنبال ورزش یا احساس عدم آمادگی می‌باشد.

(کرامپ: انقباضات غیر ارادی و مشخصا دردناک عضلات یا قسمتی از عضلات می باشند.) کودکان خردسال ممکن است از درد معده شاکی باشند یا از شرکت در بازی شدید امتناع نمایند. درهر فردی که به دنبال ورزش و فعالیت دچار خس‌خس سینه، تنگی نفس و یا سرفه می‌شود، باید به فکر آسم ناشی از ورزش بود. اما در مواقعی که فرد دارای تظاهرات مبهم می‌باشد، تشخیص قطعی بیماری، با انجام تست عملکرد تنفسی (اسپیرومتری) قبل و بعد از یک فعالیت ورزشی انجام می‌شود.( salamat.com دکتر پویا دانشور)

عوامل تشدیدکننده

شدت آسم ناشی از ورزش، هم به نوع ورزش و هم به محیط بستگی دارد: هر چه ورزش شدیدتر باشد، حمله آسم شدیدتر است؛ اگر هوای دمی سرد یا خشک باشد، انسداد بیشتر است. انواع مشابه ورزش بسته به فصل و مکان (فضای باز یا سرپوشیده) عواقب متفاوتی به بار می‌آورند. اگر راه‌های هوایی فردی تحریک‌پذیر باشند، تقریباً هر نوع ورزشی باعث تنگی برونش‌ها می‌شود.

در غیر این صورت دمای هوا و شدت ورزش از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. برای مثال ممکن است فردی در انجام ورزش‌های زمستانی مانند اسکی یا هاکی روی یخ مشکل داشته باشد ولی از پس دویدن در سالن یا اسکیت در بهار یا تابستان به راحتی برآید. همین‌طور ممکن است فردی تنها با سخت‌تر شدن تمرینات یا ابتلا به عفونت ویروسی راه‌های تنفسی فوقانی دچار مشکل گردد.( دکتر نوید محمدی)

با آسم ناشی از ورزش چه کنیم؟

هدف اصلی درمان و پیشگیری است .پیشگیری از آسم ناشی از ورزش شامل دوبخش غیردارویی و دارویی می‌باشد.

پیشگیری غیردارویی

۱-اجتناب از انجام ورزش، در صورت وجود نشانه‌ها قبل از شروع فعالیت ورزشی . افرادی که اولین بار در حین ورزش دچار حمله آسم شوند، اولین قدم توقف فعالیت و خارج شدن از محیط ورزش می باشد.

۲- انتخاب ورزش مناسب با کمترین احتمال ظهور حملات آسم

۳- اصلاح برنامه ورزشی تغییر در نوع، شدت و مدت ورزش

۴- گرم کردن بدن به میزان کافی و القاء دوره مقاومت چند دقیقه قبل از شروع فعالیت ورزشی (آهسته آهسته ورزش را آغاز کنید)

۵- سعی به تنفس با بینی (با دهان باز تنفس نکنید)

۶- پرهیز از فعالیت ورزشی در شرایط جوی نامتعادل (مانند هوای کمتر از۱۰ درجه سانتی‌گراد و با رطوبت کم) و در هنگام آلودگی هوا و وجود مواد محرک وآلرژن

۷- پرهیز از فعالیت ورزشی در زمان ابتلا به عفونت‌های تنفسی مثل سرماخوردگی یا آلرژی‌های تنفسی و کنترل

۸- دقت در مصرف مواد غذایی، خوردن غذاهای نامناسب می تواند عامل محرکی برای بروز آسم باشد. چند نوع ماده ی غذایی رایج که موجب بروز حملات آسم می شوند عبارتند از:شیر،تخم مرغ،آجیل و غذاهای دریایی

۸- استفاده از تجهیزات ورزشی مناسب مانند ماسک مخصوص

۹- دور شدن از آشپزخانه، به گفته ی دکتر «کارلسون» حتی استشمام بوی غذاهایی که نسبت به آنها حساسیت دارید نیز موجب بروز حملات آسم می شود. وی در یک تحقیق متوجه شد حتی یکبار استشمام کردن بوی نیمرو ظرف چند ثانیه موجب شروع حملات آسم در چند تن از بیماران شد

۱۰- اشخاصی که دچار آسم ورزشی هستند ،توصیه میشود داروهای خود را همراه داشته باشید، اگر ۱۵ دقیقه قبل از شروع ورزش داروی خود را مصرف نمایید،با مشکلی روبرو نخواهید شد.( مرکز تحقیقات پزشکی ورزشی ایران دکتر وحید ضیائی و دکتر بهروز هاشمی / متخصص طب اورژانس)

پیشگیری دارویی

پیشگیری دارویی با استفاده از داروهای استنشاقی پیش از انجام فعالیت ورزشی صورت می‌پذیرد. برای این منظور بهترین داروها داروهای بتاآگونیست می‌باشد متناسب با مدت ورزش و فاصله باقی‌مانده تا شروع ورزش از داروهای طویل‌اثر و یا سریع‌اثر استفاده می‌شود. این داروها هم در درمان و هم جهت پیشگیری مؤثر هستند. از مزایای این داروها استفاده استنشاقی آن ها است و استفاده خوراکی از آن ها در فعالیت‌های حرفه‌ای ممنوع است.توصیه میشود با نظر پزشک معالج‌تان از داروها استفاده نمایید.( مرکز تحقیقات پزشکی ورزشی دانشگاه تهران، دکتر وحید ضیائی)

در صورت رعایت اصول پیشگیری دارویی وغیردارویی و استفاده از ورزش مناسب، موفقیت پیشگیری از آسم حین ورزش ۹۰% می‌باشد. در صورت عدم موفقیت دراین زمینه، باید دوز داروی مصرفی تعدیل شده و یا تشخیص آسم مجدداً مورد ارزیابی قرار گیرد.

بعضی از ورزش‌ها خطر بالاتری برای ایجاد علائم بیماری ایجاد می‌نمایند و بر این مبنا ورزش‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

ورزش‌های آسموژنیک: این ورزش‌ها شامل دوی استقامت، دوچرخه‌سواری، بسکتبال، فوتبال آمریکایی، راگبی، هاکی روی یخ، اسکیت روی یخ و اسکی می‌باشند. ورزش‌هایی که با خطر کمتر بروز آسم همراه هستند شامل شنا، شیرجه، دوی سرعت، بوکس، کاراته، تنیس، هندبال، راکت بال، ژیمناستیک، گلف، فوتبال، بیس‌بال، کشتی و واترپلو می‌باشند.

ورزش‌های آبی عموماً کمتر آسموژنیک هستند که شاید علت آن استنشاق هوای مرطوب باشد که باعث تحریک کمتر مجاری هوایی فرد مستعد می‌شود. با این حال کلر استخرها ممکن است به شکل یک محرک شیمیایی برای ایجاد برونکو اسپاسم در افراد حساس عمل کند، هر چند که میزان کلرین استخر در محدوده استاندارد بی‌خطر برای شنای تفریحی باشد.

عاقبت چه می‌شود؟

کاهش فعالیت فیزیکی در بیماران آسمی (خصوصاً کودکان) شاخص مهم در پیش‌بینی سیر وخامت بیماری می‌باشد. از طرف دیگر غلبه بر علائم آسم حین ورزش یک ضرورت برای موفقیت در درمان آسم می‌باشد. به عبارت دیگر اگر بخواهیم میزان موفقیت درکنترل حملات آسم را بالا ببریم، باید بتوانیم نظر بیمار را برای شرکت وی در فعالیت‌های ورزشی ترغیب نماییم.

ورزش هم از طریق ایجاد هماهنگی بین سیستم قلبی عروقی و سیستم حرکتی و هم از طریق رفع اختلالات روانی و ایجاد حس اعتماد به نفس در بیمار باعث کنترل و کاهش حملات آسم خواهد شد. در ضمن فرد بیمار با کسب تجربه موفق در کنترل علائم حین ورزش، نسبت به کنترل بیماری آسم خود نیز امیدوارتر خواهد شد. هر چه شدت بیماری آسم بیشتر باشد، تأثیر ورزش در کنترل آن زیادتر خواهد بود و در بیماران با آسم خفیف تأثیر فعالیت ورزشی در کنترل بیماری در حد افراد سالم می‌باشد.

تهیه و تدوین: elmevarzesh.com

اولین بار در سال ١٩٧٢ میلادی به دنبال متهم شدن یکی از قهرمانان دارای مدال طلای المپیک به استفاده از داروهای نیروزا مطالعاتی صورت گرفت. این فرد مبتلا به آسم بود و از داروهای ضد آسم استفاده می کرد. اگرچه انگیزه اصلی مطالعه در مورد آسم ناشی از ورزش، به علت تأثیر منفی از دست دادن مدال های جهانی ورزشکاران مطرح جهان به اتهام استفاده از داروهای انرژی زا بود. اما مطالعات سال های١٩٨٠_ ١٩٧۶ نشان داد که ١٠ % از ورزشکاران المپیک استرالیا آسم یارینیت آلرژیک دارند.همچنین نشان داده شد که آسم ناشی از ورزش در بیش از ٩٠ % افراد آسماتیک (مبتلا به آسم) و ۴٠ % اشخاص با رینیت آلرژیک(نوعی واکنش ازدیاد حساسیتی است) دیده می شود.