به گزارش خبرگزاری مهر، این تحقیق به عنوان مقدمه ای بر شناسایی مصادیق و تهدیدات کسب و کار حلال، به مفاهیم ، تعاریف و اصول کسب و کار حلال می پردازد. سوال اصلی در این گزارش، مفاهیم و معانی کسب کار حلال ، اصول و معیارها اسلامی در بازار کار و کالا، مشخصات بازار اسلامی، اصول اخلاقی و دینی درباره مصرف و تولید و حدود و ثغور حلال در کسب و کار است در این گزارش، بر اساس مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد ، مدل کسب و کار حلال در جمهوری اسلامی استخراج و پیشنهاد می شود و بایدها و نبایدهای رفتاری بر اساس سطوح سازمانی برای تحقق کسب و کار حلال، معرفی می شوند.
این تحقیق نشان داده است، آسان گیری در کسب و کار ، وفاداری در معامله، عدالت ، دخالت نکردن در معامله دیگران و حذف ربا از معاملات، اصول و معیارهای اصلی بازار اسلامی محسوب می شوند. این گزارش همچنین چارچوب و گام بعدی برای اجرای گام دوم و بعدی این گزارش یعنی شناسایی مصادیق موانع اخلال ها در کسب و کار حلال را پیشنهاد داده است.
بدون شک یکی از مهمترین دغدغه های هر مکتب و نظام فکری که برای اداره زندگی بشری ادعای داشتن برنامه و نظریه دارد، مسائل و موضوعات اقتصادی است. این که انسان ها در یک جامعه، بر اساس چه الگویی و با توجه به چه ضابطه ها و باید و نبایدهایی در تعاملات اقتصادی وارد شوند، موضوعی است که دیدگاه های متفاوتی در مورد آن وجود دارند. این مکاتب چه بر اساس بینش توحیدی و الهی و از جانب خداوند باشند و چه بر اساس بینش مادی و ساخته بشر، نمی توانند یک مکتب و نظریه برای جوامع انسانی ارائه بدهند، اما سخنی از اقتصاد و معیشت مردم به میان نیاورند.
همچنین هر نظام فکری متاثر ازمبانی خود، مسائل را متفاوت دیده و ممکن است در مقام عمل نسخه های متفاوتی از دیگران ارائه دهد.
یکی از معضلات اقتصادی که کم و بیش در تمام جوامع – چه توسعه یافته و چه در حال توسعه – وجود دارد، مسئله فقر است که خود معلول علت های متفاوتی است. مکاتب اقتصادی هر یک بر اساس ایدئولوژی و جهان بینی حاکم بر نظام فکری و اعتقادی شان درصدد پاسخ به این مسئله برآمده اند.
اسلام، تکامل یافته ترین دین الهی همچون سایر ادیان الهی خود را محدود و منحصر در عبادات نکرده و شامل دستورات و چارچوب هایی است که انسان برای سامان بخشیدن به زندگی مادی خود نیازمند است. البته باید توجه داشت که «در اسلام، اصل بر اعتقاد است نه اقتصاد؛ لکن توده مردم تاب سختی و فقر را ندارند و ممکن است بر اثر دشواری معیشت، قدرت حفظ دین از آنها ربوده شود».
گزارش حاضر با بررسی مفهوم کسب و کار حلال و موضوعات مرتبط با آن درصدد شناخت وضع مطلوب کسب و کار از منظر اسلامی است که می تواند گام نخست برای ارائه الگوی تغییر از وضع موجود به وضع مطلوب باشد. از این رو تحقیق حاضر ابتدا به مفهوم کسب و کار حلال می پردازد و با بررسی آیات و روایات به ارائه اصول و معیارهای اسلامی در کسب و کار مشتمل بر بازار کار، معاملات، فروش کالاها و خدمات و… پرداخته و در نهایت چارچوب کلی مدل کسب و کار حلال را ارائه می دهد.
در ادامه این گزارش چنین آمده است: مفهوم پردازی کسب و کار حلال در دو گام اصلی و مهم صورت می گیرد. گام نخست مشخص کردن دامنه معنایی حلال است که بر اساس رویکرد پیشنهادی، به صورت طیفی خواهد بود که حداقل آن اجتناب از محرمات و انجام واجبات در کسب و کار است و در سطوح بالاتر دوری از مکروهات و توجه به مستحبات است، اما گام دوم برای تبیین مفهوم حاضر، ارائه یک دسته بندی از حوزه های فعالیت کسب و کار است.
برای مثال می توان بر اساس مالکیت تمام حوزه فعالیت های تجاری را به مرحله کسب مالکیت و مرحله اعمال مالکیت تقسیم کرد. همچنین می توان بر اساس سطوح سازمانی بایدها و نبایدهایی برای کسب و کار احصا کرد. در نهایت حوزه تعاملات به عنوان چارچوب مناسبی برای شناخت بایدها و نبایدهای کسب و کار حلال ارائه می شود.
در راستای دستیابی به مدل مفهومی کسب و کار حلال لازم است که بر اساس تعریف مطرح شده اقدام به احصای گزاره های رفتاری کرد. گزاره های احصا شده در قالب پرسشنامه به خبرگان عرصه کسب و کار اسلامی برای تأیید، رد یا اضافه کردن گزاره ها ارائه شده و در نهایت مدل مفهومی کسب و کار حلال به دست خواهد آمد.