گوناگون

جان عشایر به لب رسید از راههای بسته کوچ/ رنگ رویم ببین و از حالم مپرس

به گزارش خبرنگار مهر، زندگی کوچ نشینی قدمتی به بلندای تاریخ دارد و از آن هنگام که بشر برای تامین نیازهایش، دام را اهلی کرد و به خدمت خود در آورد، زندگی کوچ نشینی آغاز شد و اکنون نیز پس از قرنها این نوع زندگی در بخشی از جغرافیای کشور جریان دارد.  

اساس اقتصاد زندگي كوچ نشيني بر پايه دامداري است و دام بنیان معیشت زندگی کوچ نشینی را تشکیل می دهد و براین اساس علف مهمترین بهانه برای کوچ است.

هرجا علوفه و مراتع سرسبز باشد، عشایر به آنجا کوچ می کند. بهارها و پاییزها که به نیمه می رسند، کوچ عشایر آغاز می شود و از قشلاق به ییلاق و ییلاق به قشلاق می روند و این حرکت جمعی هر ساله ادامه دارد.

قرنهاست که در جغرافیای زاگرس مرکزی و جنوبی، عشایر بویراحمدی و قشقایی، بهار و تابستانهای گرم را در دامنه های سرسبز دنا و پاییز و زمستانهای سرد را در دشتها و مراتع کهگیلویه و تپه ماهورهای گچساران و در کنار رودخانه هایی همچون زهره، مارون و خیرآباد می گذرانند.

بین قشلاقها و ییلاقها، عشایر در حرکت هستند و این زمان اگرچه سخت ترین بخش زندگی عشایر است اما خاطره انگیزترین نیز بوده و خاطرات تلخ و شیرین کوچ، تجربه های دیروز و حکایت های فردای عشایر است.

نغمه کوچ دیگر زیبا نیست

اما دیر زمانی است که نغمه کوچ دیگر زیبا نیست و جان عشایر از نبود راهی برای کوچ به لب رسیده است. راهی که “ایل راه” نام گرفته و قرنها قشلاق و ییلاق عشایر را به هم متصل می کرد و عشایر بی دغدغه از آن کوچ می کردند.

IMG01403644

اما ایل راهها و میان بندهای عشایری که مسیر کوچ ایل از گذشته تاکنون بوده اند طی سالیان گذشته به دلایلی از جمله احداث جاده ها، پروژه های عمرانی و واگذاری به کشاورزان و باغداران، بر عبور ایلات و عشایر بسته شده و این کوچ را به فصلی تلخ و پرالتهاب برای ایلیاتیها بدل کرده است.

براین اساس عشایر برای عبور از کوهها و دره های زاگرس مجبورند از جاده های ارتباطی شهرها عبور کنند که این عبور بی هزینه نیست و تلفات جانی و مالی فراوانی به عشایر وارد کرده و بارها خون عشایر و دامهایشان بر آسفالت سیاه جاده ها نقش بسته است.

همچنین با بستن ایل راهها، عشایر مجبور اند به صورت ماشینی کوچ کنند که به همین دلیل زودتر به قشلاق و یا ییلاق می رسند و آنجا هم آماده حضور آنها نیست و از این رو جدال عشایر و مأموران منابع طبیعی خود حکایت دیگری است.

راهمان را بیراهه کرده اند

عشایر سالهاست که فریاد می زنند که “راهمان را بیراهه کرده اند” و بارها به مسئولین شکوائیه نوشته اند و حتی در یکی از سفرهای استانی دولت قبل به مسئولین کشوری التماس کردند اما هرگز این درد درمان نشد.

کوچ 11هزار و 200خانوار عشایر کهگیلویه و بویراحمد با جمعیت 70هزار و 762 نفر مدتی است که به پایان رسیده و عشایر در ییلاقهای رشته کوه زاگرس مرکزی سکنی گزیده اند اما سختی های کوچ در نبود “ایل راه”، امسال نیز زخمهای دیرینه عشایر را تازه کرد.

از پیرزن کهنسال بویراحمدی که سوال می کنم کوچ بهاره چگونه گذشت؟ آهی می کشد و لب می گشاید که “رنگ رویم را ببین وحالم را هیچ مپرس.”

بی بی تهمینه 60 کوچ بهاره را به یاد دارد و صدها حکایت تلخ و شیرین از کوچ. او دستای پینه بسته اش را به پیشانی چروکیده اش می کشد و می گوید: “ایل راهی” دیگر وجود ندارد و هرچه فریاد می زنیم کسی صدایمان را نمی شنود.

IMG01403696

او می افزاید: راههای زمینی را بر عشایر بسته اند و تنها آسمان برای کوچ عشایر باز است که هلی کوپتر نداریم از این راه کوچ کنیم.

این عشایر ایل بویراحمد می گوید: راه بر عشایر بسته است. گویی عشایر متعلق به این سرزمین نیستند و غریبه اند.

ملا محمد رضا یکی دیگر از عشایر منطقه دل پری از وضعیت کنونی عشایر دارد. او هم به خبرنگار مهر می گوید: مسیرهای ایل راه توسط منابع طبیعی به برخی افراد واگذار شده و آنها نیز اقدام به ایجاد باغ کرده اند و راه کوچ عشایر را بسته اند.

وی ادامه می دهد: در نبود ایل راه عشایر مجبور هستند با کامیون کوچ کنند که بسیاری از عشایر از بضاعت مالی کمی برخوردارند و قادر به پرداخت کرایه نیستند.

وی می گوید: حمل و نقل گوسفندان با کامیون در مسافتی 150 کیلومتری حداقل 400هزار تومان هزینه دارد و البته بعد از گران شدن بنزین و گازوئیل بیشتر شده و به نظرتان یک فرد عشایری این هزینه را از کجا تامین کند.

بارها به مسئولین نامه نوشته ایم

یکی دیگر از عشایر کهگیلویه و بویراحمد و از بزرگان طایفه نیز به خبرنگار مهر می گوید: ایل راهها مسیر عبور عشایر از گذشته های دور بودند و ما تا یادمان می آید از یک مسیر مشخصی کوچ می کردیم.

حاج شکرالله سیفی می افزاید: بارها به مسئولین گفته ایم و نامه نوشته ایم که حداقل در حریم جاده ها، مسیری برای عبور عشایر مشخص کنند تا هرساله شاهد تلفات جانی و مالی عشایر نباشیم.

وی تلفات جانی و مالی عشایر طی سالهای گذشته را بسیار زیاد عنوان می کند و می گوید: قبلا در جاده ها ماشین های کمتری عبور می کردند اما اکنون ترافیک جاده ای بالاست و امکان تردد در حریم این جاده ها نیز وجود ندارد.

وی تصریح می کند: اینگار مال و جان عشایر ارزشی برای مسئولین ندارد و هرساله باید شاهد زیر گرفتن عشایر و یا گوسفندان توسط ماشینها باشیم.

IMG02073014

سیفی بیان می کند: حتی اتراقگاههای عشایر در فصل کوچ نیز از آنها گرفته شده و به عنوان مثال منطقه “شلال دان” زمانی اتراقگاه و استراحت گاه عشایر در فصل کوچ بود و اما اکنون منطقه گردشگری شده و عشایر نمی توانند آنجا اتراق کنند.

وی می افزاید: به دلیل نبود اتراقگاه عشایر مجبور هستند مسیر بیشتری را برای رسیدن به مکانی برای استراحت بپیمایند.

این عشایر طایفه آقایی تنگ سرخ ادامه می دهد: در برخی جاها که می خواهیم بایستیم استراحت کنیم، برخی از افراد اهل روستاهای همجوار می آیند و ایجاد مزاحمت می کنند.

سیفی از مسئولین می خواهد که ایل راه مشخصی برای عشایر تعیین کنند و ایل راههای گذشته را به عشایر باز گردانند.

80 راس دام عشایر در جاده ها تلف شدند

در روز های بی کسی عشایر، اداره امور عشایر تنها یاور ایلیاتی هاست و اگر چه زورشان به مشکلات نمی رسد اما برای رفع آنها کوتاهی نمی کنند.

مدیرکل امور عشایر کهگیلویه و بویراحمد به خبرنگار مهر می گوید: یک هزار و 800 کیلومتر ایل راه درجه یک در این استان نقشه برداری شده که فقط400 کیلومتر آنها توسط جاده های اصلی بسته شده است.

مجید علی پور می افزاید: متاسفانه در مسیر ایل راهها برخی افراد سودجو اقدام به تصرف این راهها کرده اند و برخی از مناطق نیز توسط منابع طبیعی به افراد واگذار شده است.

IMG01420831

وی بیان می کند: بسته شدن ایل راهها موجب کوچ زودرس، کوچ ماشینی و افت وزن دام در اثر طولانی تر شدن مسیرها و پیاده روی بیشتر شده است.

علی پور به تصادفات جاده ای عشایر اشاره می کند و می افزاید: در فصل اخیر چهار فقره تصادف جاده ای عشایر گزارش شده که بیش از 80 راس دام هم تلف شدند.

وی عنوان می کند: در سال های گذشته نیز شاهد تلفات انسانی در کوچ عشایر از جاده های اصلی بوده ایم که منجر به مرگ تعدادی از ایلیاتی ها شد.

28 پرونده تصرف ایل راه در مراجع قضایی

مدیرکل امور عشایر کهگیلویه و بویراحمد می گوید: برخی اوقات عشایر مجبور هستند بین مزارع کشاورزی عبور کنند که منجر به درگیری عشایر و کشاورزان می شود.

وی همچنین می افزاید: برخی اتراقگاهها نیز به تبع ایل راهها تصرف و یا بسته شده است به طوریکه در منطقه شلالدان باشت 16مورد تصرف ایل راهها و اتراقگاههای عشایر گزارش شده است.

وی ادامه می دهد: در شهرستان کهگیلویه هم ایل راهها تصرف شده و مسیرها تغییر یافته و عشایر از روی خطوط انتقال گاز عبور می کنند.

IMG01403729

بیشترین تصرف ایل راه در بویراحمد و دنا

علی پور تصریح می کند: اکثر تصرفات در مسیر ایل راه ایل بویراحمد علیا و ایل قشقایی که از گچساران به سمت یاسوج، کاکان و سمیرم می روند، رخ داده است و علاوه بر تصرف در این ایل راهها، ابنیه هایی نیز ساخته شده است.

وی می گوید: 28 پرونده تصرف ایل راه و میان بند تاکنون در استان تشکیل و به مراجع قضایی تحویل داده شده است.

به گزارش خبرنگار مهر، عشایر این استان یک میلیون راس دام دارند و سالانه هفت هزار و 600 تن گوشت، 26 هزار و 700 لیتر شیر و 10هزار و 476 مترمربع دست بافته 286 تن پشم،‌ مو و کرک و 400 هزار تخته پوست تولید می کنند تا هم چرخ زندگی خود بچرخانند و هم طعامی بر سر سفره شهری ها بگذارند.

سالانه از جمعیت این جامعه تولید کننده کم و از آن طرف بر جامعه مصرف کننده شهری افزوده می شود. اینگونه بوده که به رغم رشد جمعیت استان، جمعیت عشایری از 22هزار خانوار در سال 46 به 11هزار خانوار در سال 92 رسیده است.

اما تصرف ایل راهها تنها درد عشایر کهگیلویه و بویراحمد نیست. درد مشترک همه عشایر ایران است. عشایری با 212 هزار و 600 خانوار و جمعیت یک میلیون و 200 هزار نفری در قالب 552 طایفه که 40هزار کیلومتر راه دارند و سالانه بخشی از این مسیر به دلایل مختلف تصرف می شود.

ایل راهها جاده هایی مالرو هستند. عشایر توقع ندارند این جاده های پر دست انداز هموار شوند یا تن پوش سیاه آسفالت برتن کنند و با خط سفید و تابلوهای آبی و قرمز تزیین شوند. آنها راهشان را خوب بلدند و تنها توقعشان این است که راه بر آنها بسته نشود.

…………………………..

گزارش: شریف اسلامی

عکس داخل خبر: حسن غفاری

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا