کسانی که یارانه نقدی بین 5 تا 10 درصد درآمد ماهیانه آنها را تشکیل می‌دهد نیازی به یارانه ندارد. این جمله‌ای بود که در سال های گذشته ابهامات زیادی ایجاد کرد. در همین چارچوب بعضی از سرپرست های خانوار در اواخر سال ۹۰ پیامکی از سازمان هدفمندی یارانه‌ها مبنی بر مراجعه به سایت رفاهی برای اعلام انصراف از دریافت یارانه را دریافت کردند اما هیچگاه این روند منجر به حذف هیچ کس از دریافت یارانه ها نشد.
به گزار ش «تابناک»، با تغییر دولت و روی کارآمدن دولت تدبیر و امید همگان منتظر تغییر در مکانیزم پرداخت یارانه های نقدی بودند. دولت جدید نیز پس از کش و قوس های فروان بالاخره طرح انصراف داوطلبانه از یارانه ها را مطرح و اجرایی کرد. این طرح با اینکه تبلیغات فراوانی بر روی آن انجام گرفت؛ اما به اذعان خود دولت موفق نبود و تقریبا دو میلیون نفر از گرفتن یارانه انصراف دادند.
در همین حال وزیر اقتصاد در اواخر فروردین امسال در مجلس اعلام کرد:« براساس آمار و ارقامی که به دست آمده تعداد قابل ملاحظه‌ای در این مرحله ثبت‌نام نکرده‌اند که این می‌تواند زمینه مناسبی را فراهم کند. اطلاعاتی که از این طریق فراهم می‌شود می‌تواند زمینه‌ساز پردازش‌‌ها و تصمیم‌گیری‌های بعدی باشد. خوشبختانه نزدیک ۱۰ میلیون نفر از افراد پردرآمد جامعه توسط دولت شناسایی شده‌اند و اطلاعات مهمی در مورد درآمد آنها وجود دارد که اگر ثبت‌نام کنند زمینه حذف این افراد وجود دارد و به سادگی می‌توان آنها را از دریافت‌کنندگان یارانه حذف کرد. قرار بود فرآیند حذف با حداقل تنش ممکن صورت گیرد که اهداف مجلس نیز در این زمینه محقق شود.»
این در حالی است که هنوز هیچ خبری از حذف 10 میلیون نفری که به قول آقای وزیر اقتصاد شناسایی شده اند به گوش نمی رسد. بر کسی پوشیده نیست که ادامه پرداخت یارانه ها به سیاق گذشته به همه افراد تبعات بسیار منفی برای اقتصاد و کشور به همراه خواهد داشت.
در همین ارتباط دکتر محمد طبیبیان معاون سابق سازمان برنامه و بودجه و استاد دانشگاه در گفت و گو با تابناک به بررسی علل عدم آمادگی دولت در حذف حداقل ده میلیون پردرآمد در کشور پرداخته است.
آقای دکتر به نظر شما چرا دولت جدید سیاست پرداخت یارانه ها را ادامه داد؟
این کار بسیار پرهزینه ای بود که دولت قبلی گردن کشور انداخت. از طرف دیگر به خاطر تورمی که از محل سیاست های نامناسب دیگر دولت قبل ایجاد شد، وضع اکثر مردم نه تنها خوب نشد بلکه بدتر هم شد. درحالی که سیاست پرداخت یارانه نقدی نشان داد که برای بهبود شرایط زندگی بسیاری از قشرهای جامعه کارساز نبود.
دولت اقای روحانی باید این روند غلط را تصحیح می کرد. البته باید گفت که این آگاهی در دولت وجود دارد که یارانه دادن به همه مردم کار صحیحی نیست. دولت این تفکر را قبول دارد و به آن اطمینان دارد، اما هنوز معلوم نیست که چرا تصحیح روند پرداخت یارانه نقدی را آغاز نمی کند.
چرا دولت جدید تصحیح پرداخت نقدی یارانه را آغاز نمی کند؟
برای دولت سخت است که پرداخت نقدی یارانه ها را متوقف کند. دولت برای اینکه این طرح را اجرا کند به پشتیبانی نیاز دارد. در شرایطی که نیرو های مختلف دنبال بهانه برای تضعیف دولت هستند. دولت نمی تواند یک خط مشی جسورانه ای را اتخاذ کند. دولت مجبور است محافظه کاری کند. در صورتی که یک سیستم حزبی در کشور بود و ان حزب پشتیبان دولت در مجلس و در سطح جامعه بود؛ دولت می توانست تصمیم جسورانه بگیرد.
پس اگر به گفته شما بعد از اجرای یارانه وضع مردم بدتر شده است؛ پس چرا مردم در مرحله جدید ثبت نام کردند و داوطلبانه انصراف ندادند؟
نمی شود مردم را سرزنش کرد و این یک قاعده رفتاری معمول است. وقتی دولت به مردم می گوید می توانید ثبت نام کنید و پول بگیرید و اگر ثبت نام هم کنید از همسایه پول کم نمی شود؛ حالا شما بگوید داوطلبانه از این پول بگذر، نمی گذرد. افراد می گویند چرا من بگذرم؛ همسایه من بگذرد. یا می گوید اگر من ثبت نام نکنم ولی بقیه ثبت نام کنند، ممکن است وضع مالی آنها بهتر شود. این روشی که دولت برای حذف بعضی از افراد از یارانه نقدی اتخاذ کرد، نادرست بود. خیلی بدیهی بود که مردم ثبت نام می کردند. خیلی واضح است که در روش انصراف داوطلبانه همه ثبت نام می کنند. همین دو ملیون هم که ثبت نام نکردند جای تعجب است. این روش یک اشتباه طراحی مکانیزم بود.
دولت اعلام کرده است که نزدیک به ده میلیون نفر از افراد با درآمدهای بالا را شناسایی کرده است، اما بازهم اقدام به حذف آنها نمی کند. علت را چه می دانید؟
وقتی در جامعه ای که همه چیز مغششوش است، نباید انتظار داشته باشید که به راحتی بشود ده میلیون نفر را حذف کرد. مثلا می گویند ما 400 دزد بزرگ و فاسد اقتصادی را شناسایی کرده ایم، ولی بعد نام این افراد به دلایلی افشا نمی شود.
وقتی مفاسد را شناسایی کردند، اما اسم آنها منتشر نمی شود؛ خوب معلوم است که دولت هم نمی تواند به راحتی این ده میلیون را حذف کند. دولتی که در شرایط سخت رای آورده؛ نمی خواهد جلوی مردم کاری کند که رای دهندگان از اقداماتش ناراحت شوند و محبوبیتش کم شود. هیچ دولتی حاضر نمی شود محبوبیت خود را از بین ببرد. در واقع باید ابتدا یک مکانیزم صحیح ایجاد می شد که در نهایت به سی درصد قشرهای پایین درآمدی یارانه نقدی اعطا شود.
عده ای در چند روز اخیر مطرح کرده اند که در ثبت نام جدید مردم در پر کردن اطلاعاتشان دروغ گفته اند. نظر شما چیست؟
نمی شود این اقدام مردم را دروغ نامید. ولی مردم اطلاعات نادرست داده اند. این هم بدیهی است. در هیچ کشوری مردم اطلاعات را به صورت صحیح ارائه نمی دهند. در کشور انگلستان فرم مالیاتی پر می کنند، ولی آنها هم اطلاعات صحیح نمی دهند.
انها هم وقتی اطلاعاتی را می نویسند یک سیستمی است که اطلاعات را کنترل می کند و اگر غلط نوشته بودند به شدت مواخذه می شوند. در ایران وقتی به شما می گویند فرم را پر گن و اگر نوشتی درآمد ماهیانه ات کم است به شما پول می دهیم؛ چه لزومی دارد افراد همه راست را بگویند، چرا که کنترل و نظارتی وجود ندارد.
پس بالاخره راهکار رفع این معضل چیست؟
دولت باید دوباره سازمان برنامه و بودجه را احیا کند و روی مسائل کارشناسی کار و تدبیر نماید. پس از اینکه نظر بر روی یک نظر کارشناسی اجماع صورت گرفت، آن وقت دولت بر اساس نظر کارشناسی اجماع شده عمل کند .
چرا دولت این سازمان را علی رغم وعده هایی که داده است دوباره احیا نمی کند؟
این سئوال را باید از دولت پرسیده شود. در قانون اساسی تنها ابزاری که رئیس جمهور دارد؛ سازمان برنامه است. رئیس جمهور این اهرم را اگر پرقدرت وآماده نگه دارد خیلی از کارها را بعضی ها نمی توانند انجام دهند. احمدی نژاد یک ضربه ای که به خودش زد همین بود که سازمان برنامه و بودجه را منحل کرد. اقای روحانی معلوم نیست چرا این سازمان را دوباره احیا و تبدیل به یک سازمان کارشناسی قوی تبدیل نمی کند.
سازمان برنامه از زمانی که ایجاد شد در یک تعارض حیات داشته است. هر موقع خوب کار کرده مدیران مستقل الرای داشت و تملق هم نمی گفتند و روی آن برداشت کارشناسی سعی می کردند کار کنند. از همان وقت این سازمان هر وقت یک چنین مدیرانی داشت؛ سازمان خوب کار می کرد ولی سیاسی ها و بدنه حکومت با ان بد می شدند. دولت ها با وجود سازمان برنامه و بودجه از فراغ بال برای کار برخوردار نیستند و نمی توانند هر کاری را که بخواهند انجام دهند.
متن کامل گفت و گو را اینجا بخوانید