زندان سلیمان یا کوه زندان دیو ، نام کوهی مخروطی شکل و میان تهی که در سه کیلومتری غرب تخت سلیمان قرار دارد. این کوه هزاران سال پیش ، بر اثر رسوب کانی های آب دریاچه آن به وجود آمده‌است.
ارتفاع این کوه زندان دیو که زندان سلیمان نیز در آن واقع شده است از زمین مجاور خود ۹۷ تا ۱۰۷ متر بوده و بر فراز آن گودال عمیقی در حدود ۸۰ متر دیده می‌شود که قطر دهانه آن به طور تقریب ۶۵ متر است.
این کوه در زمان مانایی‌ها ـ ۸۳۰ تا ۶۶۰ پس از میلاد نیایشگاه بوده است و البته در اطراف کوه زندان سلیمان چشمه های آب گرم گوگردی متعددی نیز دیده می‌شود که دارای خاصیت درمانی متعدد هستند.
در این میان اهالی منطقه تخت سلیمان تکاب ، داستان‌های زیادی درباره این ناحیه و بخصوص زندان سلیمان تعریف می‌کنند و می‌گویند که حضرت سلیمان دیوهایی را که از فرمانش سرپیچی می‌کردند را در این کوه زندانی می‌کرده و به همین خاطر آن را زندان دیو یا زندان سلیمان می‌نامند.
به عبارتی دیگر و در توضیحی بیشتر لازم است بدانید که زندان سلیمان تپه ای است به ارتفاع یکصد متر از سطح زمین، و مخروطی شکل، که زمان ساسانیان محل قربانی و نیایش موبدان زرتشتی بوده و البته بقایای بناهای دور مخروط زندان سلیمان، نشانگر اهمیت این محل مقدس می‌باشد.
بنابراین موبدان پس از نیایش در محل و استفاده از برسم، حیوان در نظر گرفته شده را برای قربانی کردن به جایگاه مخصوص می‌بردند تا نذر آتشکده کنند. احتمالا دو هزار سال پیش مخروطی که امروز خالی از آب است و در دهانه تپه قرار دارد، پر از آب بوده و بقایای آب انبارهای اطراف مخروط، نشانگر غیرقابل استفاده بودن آب این دهانه و دریاچه درون آن است؛ اما به مرور زمان و بر اثر حجم رسوبات و فرو ریختن به دهانه، شکاف‌های این دریاچه که در عمق ۱۰۰ متری قرار داشتند، بسته شده و مخروط خشک شده است.
کوه زندان سلیمان در کنار مجموعه تاریخی و باستانی تخت سلیمان از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان غربی محسوب می‌شود و در اولویت اول گردشگران منطقه شمالغرب کشور قرار دارد به طوری که بازدید از این کوه نه تنها موجب حیرت مسافران نوروزی می‌شود بلکه تماشای آن و دیدن شگفتی‌های داخل این کوه میان تهی از روی دهانه خطرناک و بسیار مهیج و جالب است.
البته باید گفت که طریقه بوجود آمدن این کوه عظیم به این صورت است که چشمه در ابتدا دریاچه‌ای در اطراف خود بوجود می‌آورد و آهک و املاح معدنی دیگر در اطراف دریاچه رسوب می‌کند و آب از اطراف آن سرازیر می‌شود و مجددا رسوب می‌دهد و این سیر سالیان سال ادامه می‌یابد تا اینکه چشمه اولیه به صورت یک کوه مخروطی درمی‌آید.
برخی باستان شناسان و کاوشگران اماکن تاریخی متعقدند این کوه اصلاسابقه آتش‌فشانی نداشته است، بلکه در ابتدا دریاچه‌ای شبیه دریاچه تخت سلیمان بوده که بعدها آب آن خشک شده و به صورت فعلی درآمده است.
نکته قابل توجه دیگر در مورد کوه زندان سلیمان وجود گاز و چشمه‌های گاز دار داخل این گودال است که هنوز هم دیواره‌های فرونشسته یک چشمه گازدار در کف حفره زندان فعالیت دارد که همین پدیده موجب جذب شمار زیادی از گردشگران و علاقه شدید مسافران نوروزی برای صعود به دهانه این کوه شده است.
