فرهنگ و آداب و آیین مردم گلستان در مناسبت‌ها، باورها و مراسم مختلف سوگواری همگی سینه به سینه از زبان مردم قدیم منتقل شده و بیانگر آداب و رسوم مردم این استان است.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، از جمله این مراسم، آیین‌ها و آداب و رسوم مردم استان در ایام محرم است، مراسم ماه محرم در واقع بازسازی و یادآوری واقعه خونین کربلاست و پرشورترین این ایام از یکم تا دهم محرم به ویژه در روز نهم و دهم این ماه و اربعین امام حسین(ع) و یارانش است که در این ایام با برگزاری مراسم سینه زنی و زنجیرزنی، علم گردانی و تعزیه خوانی، واقعه خونین کربلا را در اذهان متبادر می‌کنند.
در این ایام در همه شهرها و روستاهای گلستان در غم و ماتم فرو رفته و اقشار جامعه با پوشیدن لباس مشکی و آویزان کردن پرچم سیاه بر سر در خانه و مکان کسب تجاری، سر در مساجد و حسینیه‌های خود را در ایام در سوگواری سهیم می‌دانند.
در استان گلستان اقوام متعددی چون بومی‌ها، شاهرودی، کاشمری و نیشابوری، ترک، قزاق، قزلباش، سیستانی، بلوچ، مازنی و… در کنار یکدیگر زندگی مسالمت آمیزی دارند. این اقوام در ایام محرم با عادات و آداب خود به عزاداری می‌پردازند.
روضه خوانی:
تکایای موجود در محلات قدیمی و بازارهای قدیمی شهرها به ویژه در گرگان نشان از آن دارد که معمولاً در هر محله‌ای یک تکیه وجود دارد و عزاداران شب‌ها در تکیه گرد هم جمع می‌شوند و به عزاداری می‌پردازند.
هم چنین برخی از ساکنان هر محله منبر کوچک دو پله‌ای در خانه دارند که در طول دهه و روز اربعین، در بزرگ ترین اتاق منزل قرار می‌دهند تا با واعظی که از قبل از فرارسیدن محرم با او هماهنگ کرده‌اند، بیاید و پس از سخنرانی به ذکر مصائب و مناقب امام حسین(ع) و یارانش بپردازند.
در این مراسم اغلب زنان محل حضور می‌یابند، اما در روستاها روضه خوانی‌های خانگی توسط افراد متمول روستا در نوبت صبح یا عصر پیش از نماز مغرب و عشاء برگزار می‌شود.
ساکنان این استان بر این باورند که روضه خوانی در منازل موجب برکت مال و نزول نعمت می‌شود، به همین دلیل افرادی که نذر روضه خوانی دارند، اقدام به این کار می‌کنند و واعظ را به خانه دعوت می‌کنند تا از اول تا دهم محرم روضه در منزل آنها دایر شود.
نذورات ماه محرم:
نذر کردن در استان گلستان اشکال گوناگون دارد: نذر قربانی کردن گوسفند هنگام ورود علم، نذر قربانی کردن گوسفند در روز عاشورا و تحویل به مسجد و یا تکیه محل برای استفاده در غذای حسینی، دخیل شدن در خرج و مخارج ایام محرم به صورت پول نقد یا کالا که متداول‌ترین آن برنج و گوشت است.
برخی افراد ابتدا نذر می‌کنند تا حاجت‌شان برآورده شود و بعضی بعد از برآورده شدن حاجت‌شان نذر می‌کنند، برخی نیز در روز هفتم ماه محرم هنگام بستن علم، نیت می‌کنند و روسری دور علم می‌پیچند و اسفند دود کرده و از پروردگار خویش طلب مغفرت می‌کنند، این گونه نذورات در اعتقادات‌شان نقش بسزایی دارد و معتقدند که در این ایام حاجت‌شان بیشتر و زودتر نسبت به سایر ایام برآورده می‌شود.
تعزیه و شبیه‌خوانی:
تعزیه خوانی و شبیه خوانی از جمله آداب ماه محرم بوده است که متاسفانه امروزه به فراموشی سپرده شده و تعزیه‌خوانان زبردست و ماهر دار دنیا را وداع گفته‌اند.
در استان گلستان دو دسته تعزیه خوانی و شبیه خوانی وجود داشته است، دسته‌ای ساکن شهر و روستای خود بودند که بیشتر در تاسوعا و عاشورا و اربعین حسینی اقدام به اجرای تعزیه خوانی و شبیه خوانی می‌کردند.
در تعزیه روز عاشورا در یکی از میادین بزرگ شهر و یا روستا مردم گرد می‌آمدند و تعزیه خوانان به دو گروه اتقیا و اشقیا تقسیم می‌شدند و حوادث روز عاشورا را بازخوانی می‌کردند.
آن ها هم چنین با نصب خیمه و خراب کردن برخی خیمه‌ها مجلس عزاداری را جلوه‌ای خاص می‌بخشیدند.
مراسم علم بندان:
یکی از نشانه‌های مهم کربلا، علم یا طوق است که مردم گلستان در عصر روز پنجم محرم مراسم علم یا طوق‌بندان را اجرا می‌کنند.
دسته‌های عزاداری هر مسجد، هیات و دسته‌ای نیز برای خود عَلمی دارد که علم را در خیابان‌ها و کوچه‌های اطراف می‌گردانند. هنگام شکل گیری دسته‌ها، ابتدا علم و پرچم ها را پیشاپیش دسته به حرکت درمی‌آورند و پشت سر آنان سینه زنان به صورت دایره وار به حرکت خود ادامه می‌دهند و پشت سر مردان، زنان و کودکان حرکت می‌کنند و اشعاری که از سوی مرثیه خوانان خوانده می‌شود، به طور هم صدا می‌خوانند.
دسته به هر خانه‌ای که می‌رسند اگر اهالی آن خانه نذری داشته باشند، دستمال، روسری و یا شالی به علم می‌بندند و اسفند دود می‌کنند که به این کار علم بندان می‌گویند، هم چنین برخی از خانواده‌ها اگر نذر داشته باشند، به هنگام ورود علم گوسفند قربانی می‌کنند.
روز تاسوعا:
دسته‌های عزاداری در عصر روز تاسوعا مهیا می‌شوند و در خیابان‌ها و کوچه‌ها به ویژه به زنجیرزنی می پردازند، سپس مراسم پامنبری آغاز می‌شود و تا نماز مغرب و عشاء ادامه دارد.
در مراسم مذکور که تنها در محلات قدیمی گرگان برگزار می‌شود خانه‌های گرگانی منبر خود را بیرون از درب منزل قرار می‌دهند تا هر کسی نذری دارد، شمعی روشن کند و بر روی آن قرار دهد.
گرگانی‌ها اعتقاد دارند اگر کسی شمع روشن کند و بر روی چهل منبر بگذارد، حاجتش برآورده می‌شود.
هم چنین پختنی ویژه روز تاسوعا قورمه سبزی است، پخت حلیم نیز در عصر تاسوعا توسط زنان انجام می‌شود و پس از آماده شدن حلیم را تقسیم می‌کنند.
عزاداران به سر دیگ حلیم یکدیگر می‌روند و اندکی آن را هم می‌زنند و پای دیگ شمعی برمی‌افروزند تا حاجت‌شان برآورده شود.
روز عاشورا:
مردم شب پیش از عاشورا تا صبح در مساجد و تکایا بسر می‌برنند و به یاد شب وداع امام حسین(ع) با یارانش تا پاسی از شب به عزاداری و قرآن خوانی مشغولند، صبح این روز پیش از نماز صبح و برآمدن خورشید، مردمی که در مسجد هستند، همراه با علم مسجد و یا تکیه به خیابان‌ها و کوچه‌ها روانه شده و زنان نیز از خانه به این دسته ملحق می‌شوند.
هر چه به وقت اذان صبح نزدیک می‌شود، دسته‌های سینه زنی آرام آرام به مسجد برمی‌گردند تا نماز صبح را به جماعت اقامه کنند.
پس از آن، در مسجد یا تکیه به عزاداران صبحانه می‌دهند و حدود ساعت 8 صبح دوباره عزاداران در مسجد دور هم گرد می‌آیند و دسته زنجیرزنی تشکیل می‌شود.
این دسته به همراه دیگر عزادارانی که آنها را همراهی می‌کنند، به منزل چند تن از اهالی می‌روند که سفره پذیرایی از عزاداران حسینی را از قبل مهیا کرده‌اند، شیربرنج تنها غذایی است که عزاداران در چنین مراسمی نوش جان می‌کنند.
سپس دسته به زیارت اهل قبور و درگذشتگان می روند، نماز ظهر عاشورا مراسم باشکوهی است که در هر شهر و روستایی اقامه می‌شود، در عصر روز عاشورا گروه تعزیه خوانی به اجرای تعزیه روز عاشورا می‌پردازند.
شام غریبان آخرین مراسم دهه محرم محسوب می‌شود که با اقامه نماز مغرب و عشاء آغاز می‌شود پس از آن، دسته سینه زنی حرکت خود را شروع می‌کنند و با رفتن به محلات و کوچه‌های مختلف شهر و روستا با حضرت زینب (ع) و کاروان کربلا همراهی و همدلی کرده و از مردم کوفه تبری می‌جویند.
در هنگام برگزاری مراسم شب غریبان، مراسم دسته چوبی برگزار می‌شود و اعتقاد دارند وقتی خبر شهادت امام حسین(ع) به مردم ایران رسید، چون اسلحه خاصی نداشتند، به خونخواهی آن حضرت چوب برداشته قیام کردند.
اربعین حسینی:
در این روز صبح برخی از خانواده‌ها حلیم و برخی دیگر شله زرد می‌پزند، هم چنین در عصر این روز علم هر تکیه، مسجد یا هیاتی را با حضور عزاداران باز می‌کنند.
انتهای پیام