به گزارش خبرنگار مهر، «متوسط بارش در استان قم یک هفتم دنیا است»؛ «متوسط تبخیر در استان قم از متوسط بارش سالانه بیشتر است»؛ «سالانه یک میلیارد متر مکعب بیلان منفی برداشت آب از منابع زیرزمینی در قم دیده می‌شود»؛ « برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی موجب جایگزین شدن آب شور و نشت زمین به اندازه یک متر در سال شده است»؛ «طی ده سال گذشته شوری آب چاه‌ها در قم دو برابر شده و میانگین بارندگی سالانه 20 درصد کاهش داشته است»؛ « در سال گذشته آبی 91 درصد آورد رودخانه قم کاهش پیدا کرده است»… اینها تنها بخشی از حقایقی هستند که مرور آنها می‌تواند هر کسی را در زمینه بحران آب به فکر وادار کند.
به ویژه این حقایق هنگامی تلخ‌تر می‌شوند که بدانیم تمام این مشکلات موجب نشده تا مدیریت مصرف در میان مردم آنطور که باید جدی گرفته شود و حتی به گفته عبدالحمید توکلی‌بینا که بعد از ظهر دوشنبه در جمع خبرنگاران صحبت می‌کرد، مصرف آب در شهر قم طی سال گذشته 6 درصد افزایش داشته است.
وی که به مناسبت هفته صرفه جویی در مصرف آب به میان خبرنگاران آمده بود این عدد را در حوزه مصرف آب فاجعه‌بار خواند چرا که استان قم در شرایطی قرار دارد که باید به سوی مدیریت مصرف برود و این افزایش 6 درصدی بسیاری از حساب و کتاب‌ها در حوزه تأمین آب را به هم خواهد زد.
توکلی‌بینا با یک حساب سرانگشتی از میزان تخصیص آب سرشاخه‌های دز برای استان قم به این نتیجه رسید که اگر این افزایش 6 درصدی مصرف آب ادامه پیدا کند تا سال 1400 دیگر این آب نیز برای مصرف مردم قم کافی نخواهد بود. آبی که از 300 کیلومتر دورتر از شهر قم و با هزینه هزار میلیارد تومانی به استان آمده و قرار بوده تا 1420 تأمین کننده نیازهای مردم باشد.
یک حقیقت تلخ دیگر هم در این زمینه به چشم می‌آید؛ پس از اجرای طرح انتقال آب از علی آباد و پس از آن از سد 15 خرداد؛ سرشاخه‌های دز آخرین منبع تأمین آب برای استان قم است و هیچ کس تصوری ندارد که پس از اینکه این منبع نیز به پایان رسید قم قرار است از کجا آب به عاریه گرفته و به حیات خود ادامه دهد.
طرحی که حتی همین امروز هم در مرحله بهره‌برداری بسیار هزینه‌بر است و به گفته برخی کارشناسان بر اساس نگاه مهندسی صرف به مقوله آب به اجرا درآمده است. این کارشناسان می‌گویند اگر به جای اجرای این طرح، مدیریت استان آب معدنی می‌خرید و در اختیار مردم قرار می‌داد مقرون به صرفه‌تر بود.
فقط مردم می‌توانند
گذشته از تمام اما و اگرها درباره اجرای طرح‌ها و نحوه تأمین آب، ضرورت مدیریت مصرف آب چیزی نیست که کسی بتواند آن را مورد تردید قرار دهد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هم در این زمینه دست یاری به سوی رسانه‌ها دراز کرد تا مردم را با حقایق موجود در استان آشنا کرده و کمبودها را یادآوری کنند.
توکلی بینا گوارایی آب سرشاخه‌ها را یکی از علل افزایش مصرف می‌داند. موضوع دیگری که وی به آن اشاره می‌کند مقتضیات زندگی شهرنشینی امروز و ارتقای شاخص‌های سلامتی است. افزایش جمیعت و تراکم آن هم موضوعی است که نمی‌توان در این زمینه نادیده گرفت.
موثر نبودن اهرم اقتصادی در مدیریت مصرف آب مسئله دیگری است که این مسئول به آن اشاره می‌کند. به گفته مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان قم پس از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها مصرف آب تا حدی کنترل شد اما پس از آن به دلیل تورم، پس از مدتی هزینه آب دوباره به پایان فهرست هزینه‌های خانوار رفت و اهرم اقتصادی هم بی اثر شد.
نتیجه‌ای که توکلی‌بینا از این مباحث می‌گیرد این است که فرهنگ‌سازی تنها و بهترین راه برون رفت از چالش‌های زیست محیطی از جمله کمبود آب است.
وی با اشاره به تغییرات اقلیمی سال‌های اخیر در جهان و گرم‌تر شدن کره زمین در صد سال گذشته افزود: در 30 سال گذشته دولت رویکرد سخت‌افزاری به مقوله آب داشته و با احداث سدها تلاش می‌کرده تا مشکلات آب را برطرف کند اما امروز که این سدهایی که با هزینه بسیار ساخته شده خالی هستند به این نتیجه رسیده‌ایم که باید نگاهی مشارکت محور در مسئله آب را جایگزین تمام راهکارهای دیگر کرد. تا مردم نخواهند بحران آب مدیریت نخواهد شد و تا مردم ندانند که چه خطری آنها را تهدید می‌کند، این اراده شکل نمی‌گیرد.
آب، اقتصاد و فرهنگ
آب اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی، آب رسانه و فرهنگ، آب امنیت غذایی و توسعه پایدار، آب محیط زیست و سلامتی همگانی، آب مدیریت تقاضا و مصرف، آب آموزه‌های دینی و ارتقای و آب قانون و قوه قضاییه عناوین روزهای هفته صرفه‌جویی در مصرف آب هستند.
هفته‌ای که از ابتدای تیرماه آغاز شده و تا هفتم ادامه خواهد داشت. فرصتی برای بازخوانی روش‌های مدیریت مصرف مایه حیات و جلوگیری از وخامت بیش از پیش اوضاع.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان ایجاد آگاهی عمومی برای صرفه‌جویی در مصرف آب را وظیفه‌ای فراسازمانی می‌داند و می‌گوید: اسراف در آب یک گناه اجتماعی و امر به صرفه‌جویی در آب امر به معروف است. پس به عنوان یک وظیفه شرعی همه مسئولیت دارند در این زمینه وارد شده و اقداماتی انجام دهند.
وی با اشاره به اقدامات شرکت آب و فاضلاب استان قم برای مقابله با این بحران گفت: ما در شرکت آب و فاضلاب برای مدیریت شرایط موجود استراتژی تنوع محصول را پیش گرفتیم. راهبردی که امروز هم در کشور و دنیا قابل الگو برداری است.
به گفته این مسئول در حال حاضر شرکت آب و فاضلاب استان قم به برخی از صنایع آب با شوری 5000 تحویل داده و برخی دیگر آب با شوری 2500. برای آب شرب جایگاه‌هایی برای عرضه آب با شوری 350 تعبیه شده و آب1200 هم در شبکه آب خانگی برای بهداشت مردم عرضه می‌شود.
توکلی بینا این سیاست را یکی از موفق‌ترین راه‌ها برای مقابله با خشکسالی می‌داند که حتی در سطح بین‌المللی هم توجه کارشناسان را جلب کرده است. با این حال وی تاکید می‌کند که تا ابد نمی‌شود با روش‌های فناورانه به مصاف طبیعت رفت و امروز زمان آن رسیده که محدودیت‌های طبیعی خود را بشناسیم و رفتار خود را بر اساس آن تنظیم کنیم.
ضرورت تکمیل سریع‌تر شبکه توزیع آب خام
وی به جز مصرف خانگی به مواردی مانند صنایع پر مصرف در مقوله آب، چالش‌های مصرف آب در کشاورزی و رفتار شهرداری در این زمینه نیز اشاره می‌کند. مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان قم با اشاره به اهمیت توجه شهرداری به مقوله صرفه‌جویی در مصرف آب تصریح کرد: شهرداری مدتی است طرح احداث شبکه آب خام را آغاز کرده اما انتظار ما این است که این موضوع با سرعت بیشتری پیگیری شود.
وی با اشاره به اقدامات شرکت آب و فاضلاب برای مقابله با پرتی آب در شبکه آب شرب شهری افزود: پرت آب در شبکه توزیع در قم به زیر 20 درصد رسیده در حالیکه میانگین بین‌المللی 18 درصد است. شاخص حوادث آب هم در سال گذشته به خاطر فعالیت‌های فنی کاهش پیدا کرده است. در واقع جزو چند شهری هستیم که در این موضوعات به سطح عالی رسیده‌ایم. به گفته وی پرت آب در شبکه توزیع آب شهر لندن بیشتر از شهر قم است و تنها کشورهایی مانند ژاپن که تکنولوژی بالایی دارند در این زمینه به اعداد زیر ده رسیده‌اند.
توکلی‌بینا چندین بار در طول این نشست یک ساعته با اصحاب رسانه به اهمیت نقش مردم در مقابله با این بحران اشاره کرد و گفت: زمانی با 100 متر حفاری در زمین به چاه‌های آرتزین می‌رسیدیم اما امروز در علی آباد قم باید 280 متر حفر کرد تا به آبی بسیار شورتر رسید. این محدودیت‌های طبیعی باید در رفتار و طرز فکر ما هم تاثیر بگذارد. باید باور کنیم که اگر امروز به صرفه‌جویی را جدی نگیریم؛ فردا بسیار دیر خواهد بود.