اعجاز طبیعت سبلان از زبان فاتحان/ اشتیاق گردشگران خارجی برای کشف گنجینه های طبیعت

به گزارش خبرنگار مهر، با ارتفاع چهار هزار و 811 متر گستره ای آبی رنگ همچون عقابی بال گشوده دور شهر اردبیل حلقه زده و این شهر را به آغوش کشیده است.

سبلان یکی از قلل مرتفع کشور که یاد و نامش برای هر اردبیلی محلی از کرنش و احترام دارد و فقط کافی است که پای عابری را به دامنه اش بکشاند تا برای همیشه به مانند خاطره ای شیرین در ذهنش حک شود.

فاتحان سبلان و آن ها که دامنه سخت را سپری کرده و به قله رسیده اند اعجازی بی نظیر را شاهد بوده اند که تمام خستگی صعود چند ساعته را از خاطر فراموش ساخته و زلال دریاچه سبلان را جایگزین آن ساخته است.

اشتیاق برای کشف  ناشناخته های این قله سال ها است که پابرجاست. اولین کوهنوردان جوانی که بی باکانه دل به کوه و صخره های سختش می دادند این روزها کهنسال شده اند اما هنوز هم در یاد سبلان عزیز برق نگاهشان گواه اسرار خلقتی است که در این کوه برای انسان امروز و برای نسل های بعد به ودیعه گذاشته شده است.

فتح اول باره هرمی مخوف

احمد نظری با 93 سال سن از آن دست کوهنوردان جوان دیروز است که به کشف ناشناخته های سبلان می رود آن هم درست در زمانی که نه امکانات کوهنوردی امروز در اختیار بود و نه گروه های ساماندهی شده کوهنوردی.

از 14 سالگی وارد تربیت بدنی می شود و هر سال دل به طبیعت کوه سبلان می سپارد تا در نهایت فتح قله ای مخوف ذهن این کوهنورد را به خود مشغول می سازد.

مردم محلی می گویند کسی به این کوه نرفته و جای قبور انبیا و اشخاص مقدس است. اما ترس بر خواست کوهنورد جوان فائق نمی آید و اولین فتح قلل هرم و کسری به نام وی ثبت می شود.

ترک یک عادت بد و گزینش یک عادت خوب

اما فتح قلل فقط از سر هیجان کشف ناشناخته ها نیست. سبلان قواعدی دارد که نظری و تمامی فاتحان هم عصرش را شیفته خود کرده است و آن نه فقط صعود در ارتفاعات بلکه صعود در اخلاقیات است.

به یاد دارد که آقای موسوی یکی از فعالان کوهنوردی در ابتدای هر صعود نماز به پا می کرد و از همه اعضا می خواست یک عادت بد خود را کنار گذشته و یک عادت اخلاقی خوب جایگزین کنند.

همه این خصوصیات اخلاقی باعث می شود سال ها بعد نظری به عنوان لیدر گروه های کوهنوردی خارجی ها را به قله برساند.

هوابردهای انگلیسی به سبلان می روند

اولین گروه هوابردهای انگلیسی به سبلان هدایت می شوند.

بعد از انگلیسی ها نوبت فرانسوی ها است و حتی پای آلمانی و بلژیکی ها هم به سبلان می رسد. اینها درست در  مقطع جنگ جهانی دوم است اما به گفته نظری هدف خارجی ها تنها کوهنوردی بود و اینکه فردی با اهداف دیگری سفر کند قابل قبول نیست.

می گوید ما کوهنورد را از غیر اهلش می شناختیم و اینها مجذوب زیبایی های طبیعت سبلان شده بودند که از این جا و‌آن جا شنیده بودند و حالا می خواستند از نزدیک هم آن را ببینند.

پیشکسوتانی که کوهنوردی نوین را در اردبیل دایر کردند

ادامه گشت و گذارهای نظری و هم دوره هایش در دامنه های سبلان و همراهی با تیم های کوهنوردی خارجی موجب می شود که کم کم کوهنوردی نوین در اردبیل شکل گیرد.

حمید رهبر که خود از سال 1341 از قله توچال کوهنوردی را آغاز کرده است و فتح قله های بالای چهار هزار متری کشور را در کارنامه اش دارد تاکید می کند که نظری از اولین مربیان کوهنوردی است و در کنار وی مهندس صدر زاده و آقای صدر حضور فعال در این عرصه داشتند.

علاوه بر این اصغر حسام، حاجی بابا برهانی، ندر محمدی، معبودی و رضازاده از پیشکسوتان کوهنوردی محسوب می شوند.

حمید رهبر تفاوت ورزش کوهنوردی سنتی و نوین را در رویکرد ورزشی به این رشته می داند و می گوید پیش از این صعود به سبلان سنتی و با برپایی مراسمات مذهبی همراه بود اما پیشکسوتان توانستند وجه ورزشی را سر و سامان داده و مقدمات صعود گروه های بیشتر را فراهم کنند.

رهبر، بازنشسته خبرگزاری پارس سابق است. سه عکس وی با عناوین جام زرتشت، قراول سلطان و آیینه بی غبار شهرت جهانی دارد و زینت بخش دیوار برخی ادارات استان نیز هست.

وی از جمله ماجراهای صعود خود را وجود قبور در دامنه و قله عنوان می کند و می گوید در گذشته خان خانان ایل ها را بعد از مرگ دست به دست تا قله می رساندند و در قله دفن می کردند.

در گذشته معجر چوبی روی قبور می گذاشتند و رهبر روایت های مختلفی از دفن انبیا در این کوه اسرار آمیز از جمله هود و حامد شنیده است.

رهبر خرافی بودن این اعتقادات را باور ندارد و معتقد است زندگی مردم قدیم در کوه بوده و اولین برکات الهی به کوه نازل می شود و انبیا برای نزدیکی به خدا در کوه ها سکونت می کردند .

این کوهنورد تاکید دارد که حتی قبر زرتشت در این کوه است .

لازم به ذکر است وجود آتشکده ها در آق امام و وجود قبور مختلف موجب شده است بسیاری از یافته های باستان شناسی این کوه بدون مطالعه باقی بماند.

کاوش قندیل زیر سنگ محراب

در نزدیکی قله سبلان سنگی به نام سنگ محراب شناخته می شود که به قبر زرتشت پیامبر شهرت دارد.

نظری به مانند رهبر باور دارد که این شهرت بر اساس یافته های باستانی قابل قبول است و به یاددارد که قندیل و سرنیزه زمان سلجوقی از زیر این سنگ کشف شده و به دلیل نبود موزه مناسب به موزه تهران منتقل می شود.

اینکه این قندیل به کدام زمان متعلق است و آیا وجود قبور انبیا را تائید می کند باز از سوالات بی پاسخ در کوه سبلان است.

در گذشته تابلویی با نوشته” گنج به من نگاه می کند و من به گنج” روبه روی سنگ محراب نصب بوده و نظری حتی از درویشی می گوید کتابش که مجموعه بی نظیری از طب گیاهی بوده به همراه سکه های طلا در این کوه به جای مانده است.

سال ها بعد احمد نظری به عنوان اولین رئیس تربیت بدنی اردبیل منسوب می شود و هدایت گروه های کوهنوردی نظم بیشتری می گیرد.

فتح علم کوه، غار شاپور، زردکوه، اشتران کوه و دماوند در کارنامه کاری مدیری است که معتقد است کوه خود مربی فضایل اخلاقی است.

حسینیه فعلی کوه سبلان که به عنوان پناهگاه مورد استفاده گردشگران قرار می گیرد به همت نظری، نباتی و چند خیر دیگر احداث می شود.

ثبت سبلان از نگاه عکاسان نیم قرن قبل

نکته قابل توجه در فعالیت های کوهنوردی ورود عکاسان و فیلم سازان کوهنورد به گروه های صعودی است. رهبر به یاددارد که که حدود سال 42 اولین عکس خود از سبلان را ثبت کرده و این مقدمه ای شده تا کوهنوردان زیبای وصف ناپذیر دریاچه، قلل، سنگ عقاب و دامنه ها را در لنز دوربین ها شکار کنند.

رهبر بعد از فتح چهار باره علم کوه و دنا، فتح دماوند، سبلان، تفتان و سیالان و سه بار صعود به اشتران بر اثر سانحه تصادف از کوهنوردی فاصله می گیرد.

اما گنجینه عکس های این کوهنورد 75 ساله همچنان سندی در تاریخ صعود و طبیعت سبلان است.

محدودیت فرهنگی حضور بانوان در کوهنوردی

در پاسخ به سوال من که چرا بانوان در این صعود ها حضور فعال نداشتند همسر احمد نظری می گوید محدودیت های فرهنگی.

عفت صاحب جمعی بعد از اخذ دیپلم ازدواج کرده و مسئولیت تربیت چهار فرزند را عهده دار می شود. وی یکی از بیشمار زنانی است که  صبح های جمعه کوله بار همسران خود را برای کوهنوردی آماده می کردند و در پاسخ به چرایی عدم حضورشان محدودیت فرهنگی می شنیدند.

این روزها البته این قالب های فکری تغییر یافته و کوه کوچک و بزرگ و مرد و زن نمی شناسد و این روزها زنان به مانند مردان قله های مرتفع را فتح می کنند و یادگاری روی صخره های دامنه ها در انحصار مردان نیست.

ماه و ستاره هایی که در ارتفاعات گره می خوردند

نظری در این خصوص معتقد است در آن زمان محدودیت های فرهنگی وجود داشت و چندان از حضور زنان استقبال نمی شد. این پیشکسوت البته از فعالیت امروز دختران و بانوان در عرصه کوهنوردی ابراز خوشحالی می کند. و برای ختم صحبت های خود از خاطره ای برای ما می گوید.

اینکه در یکی از صعودهای خود که قرار بود از شابیل به قوتورسویی و سپس سردابه برود صبح زود برای نماز آماده می شود و با نگاهی به آسمان ناگهان مشاهده می می کند در قرص ماه یک ستاره هویدا است.

اسرار کوه نه در دامنه ها بلکه در آسمان نیز نوازش گر روح و روان فاتحانش است. تا جایی که هیچ کوهنوردی بی خاطره از سبلان به خانه خود بر نمی گردد.

آن زمان اراده جای پول را پر می کرد

نسلی از کوهنوردانی که برای اولین بار قلل مرتفع سبلان را فتح کرده اند این روزها یا به دیار باقی شتافته اند و یا به دلیل کهولت سن فعالیت حرفه ای خود را محدود به گلگشت های ارتفاعات اندک کرده اند.

نظری می گوید آن روزها پول نبود اما ورزش زیاد بود. الان پول داریم ورزش نمی کنیم. این پیشکسوت دلیل چنین تعارضی را اراده ورزشکاران می داند و معتقد است حتی با پای برهنه فوتبال بازی می کردند.

نمونه اراده نظری را می تواند در سکوهای سنگی استادیوم تختی اردبیل مشاهده کرد که هنوز هم با گذشت سال ها با دوام و استوار قابل استفاده است.

استقامت در کنار اخلاق یادگاری است که راهپیمایان مسیر مقدس سبلان در گنجینه روحی خود به یادگار دارند. گنجینه ای که حتی مرور آن در صحبت ها و خاطرات بیانگر میثاق انسان با طبیعت در ارتفاعاتی است که حضور خداوند بیشتر احساس می شود.

……………………………

گزارش: ونوس بهنود