در روزگار تب و تاب بنزین هزار تومانی و یارانه، برخی شغل هایی در اطرافمان وجود دارند که شاید در طبقه بندی شغل ها قرار نگیرند اما درآمدهایشان چندین برابر شغل های معمول است و برای حضور در جلسات شرکت ها مبلغی بین 350 تا 500 هزار تومان دریافت می کنند. این افراد همان «اعضای محترم هیات مدیره» شرکت های مختلف هستند و با وجود آن که برای این پست سازمانی حقوق دریافت نمی کنند؛ اما مجموع دریافتی هایشان در طول سال از همه کارمندان یک شرکت نیز بیشتر می شود.
منظورمان همان آقایان شیک پوش کت و شلواری و سامسونت به دستی هستند که معمولا در جلسات 3 یا 5 نفره یک شرکت دور یکدیگر جمع می شوند و برای آینده آن شرکت برنامه ریزی می کنند.
دومینوی ساخت شرکت های تابع و زیرمجموعه توسط کارخانه ها و سازمان های بزرگ سبب شده تا این پست سازمانی چنان پر رونق و گسترده شود که گاهی یک کارخانه خودروسازی یا یک سازمان بیمه چندین شرکت تحت نظر خود داشته باشند و باید برای همه آنها عضوهای هیات مدیره تعیین کنند.
اینجاست که پرنده خوشبختی روی شانه های برخی افراد می نشیند و ممکن است گاهی حتی به طور همزمان عضو هیات مدیره 5 شرکت نیز باشند. این نکته ها سبب شده تا موقعیت و امتیازات همین اعضای محترم که معمولا پاداش های کلانی نیز در پایان سال دریافت می کنند، به یکی از آرزوهای دست نیافتنی بسیاری از کارمندان تبدیل شوند.
هیات مدیره یعنی چه؟
بگذارید به زبان ساده توضیح دهیم که معنی اعضای هیات مدیره چیست و چه وظایفی دارند؟ البته لازم به توضیح است که در این گزارش از بیان جزییات و نکته های پیچیده صرفنظر کردیم و تنها برخی نکات مهم را بازگو می کنیم.
همه شرکت های سهامی عام و خاص، تعاونی و … از تعدادی اعضا تشکیل شده که کار هدایت و رسیدن به اهداف شرکت را تعیین می کنند. این اعضا در واقع هسته اصلی هر شرکت هستند که در قدم اول مدیرعامل را تعیین می کنند و در جلسات بعدی مختلف درباره نحوه اجرای برنامه ها گفتگو می کنند.
در واقع مدیرعامل مامور و مسئول اجرای مصوبات هیات مدیره است. معمولا مدیرعامل گزارش عملکرد و برنامه پیشنهادی خود را در جلسات هیات مدیره ارائه می دهد و اعضای هیات مدیره نیز در صورت توافق به آن رأی می دهند.
اعضای هیات مدیره چگونه انتخاب می شوند؟
تعداد اعضای هیات مدیره باید فرد باشد و معمولا در اکثر شرکت ها از 3 یا 5 نفر تشکیل می شود و در برخی شرکت ها به 7 نفر نیز می رسد. همه تصمیمات بر مبنای رأی گیری صورت می گیرد و در صورت کسب اکثریت آرا برای اجرا شدن به مدیرعامل داده می شود.
اعضای هیات مدیره همگی باید جزو سهامداران آن شرکت باشند و از طریق رأی گیری میان سهامداران انتخاب می شوند. اگر یک شرکت سهامی عام باشد یعنی بیشتر از 51 درصد سهام آن از طریق بورس در اختیار مردم است و مابقی آن ممکن است به نهاد، سازمان ها و شرکت های دولتی اختصاص داشته باشد.
شرکت های خودروسازی نمونه این ماجرا هستند که در حدود 55 درصد سهام آنها در بورس است و سایر سهام ها به سازمان هایی مانند سازمان گسترش و تامین اجتماعی اختصاص دارند.
در شرکت های سهامی خاص هم که سهامداران مشخص هستند. هر شخصی به میزان سهم خود حق رأی دارد و اعضای هیات مدیره از جلسه و رأی گیری میان سهامداران تعیین می شود. چرا با وجود آنکه اکثریت سهام شرکت هایی مانند شرکت های خودروسازی در اختیار مردم است اما اعضای هیات مدیره آن هیچگاه از میان مرم انتخاب نمی شوند و همه اعضای هیات مدیره آن از میان سهامداران دولتی آن انتخاب می شوند؟
هزاران سهامدار شرکت های سهامی عام هیچ گونه شناختی از یکدیگر ندارند و بنابراین در زمان رأی گیری تفرق آرای زیادی به وجود می آید. در طرف دیگر سازمان و شرکت های دولتی با وجود آن که ممکن است 45 درصد سهام آن شرکت را داشته باشند اما با هماهنگی با یکدیگر به اعضای مورد نظر خود رأی می دهند و بنابراین همه اعضای هیات مدیره از گروه آنها انتخاب می شود.
درآمد اعضای هیات مدیره چقدر است؟
بحث شیرین درآمد اعضای هیات مدیره از آن دست مباحثی است که همواره یکی از سوژه های مورد علاقه مردم بوده است. اعضای هیات مدیره از دو روش درآمد دارند. اولین آن حق حضور در جلسات است. اعضای محترم هیات مدیره همه شرکت ها برای حضور در جلسات مبلغی را دریافت می کنند.
البته هیچ اجباری برای پرداخت حق حضور در جلسات وجود ندارد اما این موضوع به یک عرف تبدیل شده است. تعداد جلسات برگزار شده توسط هیات مدیره نیز بستگی به اساسنامه آن شرکت دارد اما اعضای هیات مدیره هر شرکت حداقل ماهی یک بار جلسه برگزار می کنند.
مبلغ حضور در جلسات هیات مدیره شرکت های مختلف متفاوت است و از قاعده خاصی پیروی نمی کند اما پرس و جوها نشان می دهد که حق حضور شرکت در جلسات هیات مدیره شرکت های مختلف بین 350 تا 500 هزار تومان در نوسان است. یعنی اگر یک شرکت دو بار در ماه جلسات هیات مدیره خود را برگزار کند اعضای آن برای شرکت در دو جلسه مثلا دو ساعته در حدود یک میلیون تومان دریافت می کنند!
اعضای هیات مدیره چقدر پاداش می گیرند؟
به صورت معمول همه شرکت های مختلف در پایان سال مالی خود مبلغی را به عنوان پاداش میان مدیرعامل و اعضای هیات مدیره خود توزیع می کنند. طبق قانون تجارت نسبت معینی از سود خالص سال مالی شرکت که ممکن است جهت پاداش هیات مدیره در نظر گرفته شود در شرکت های سهامی عام نباید از پنج درصد سودی که در همان سال به صاحبان سهام پرداخت می شود و در شرکت های سهامی خاص از 10 درصد سودی که در همان سال به صاحبان سهام پرداخت می شود بیشتر شود.
به عنوان مثال شنیده ها حاکی از آن است که اعضای هیات مدیره برخی شرکت های کوچک زیر مجموعه کارخانه های خودروسازی در سال گذشته بسته به نوع فعالیت شرکت بین 7 تا 14 میلیون تومان پاداش عملکرد گرفته اند.
این پاداش برای اعضای هیات مدیره شرکت های کوچک زیرمجموعه بانک های خصوصی در سال گذشته 20 میلیون تومان بود و در شرکت های دولتی نیز بین 7 تا 10 میلیون تومان پاداش توزیع شده است. البته لازم به توضیح است که این رقم ها برای شرکت های کوچک زیرمجموعه کارخانه ها و شرکت های بزرگ است و اعضای هیات مدیره شرکت های اصلی چندین برابر رقم فوق پاداش آخر سال دریافت می کنند، پاداش هایی که گاه به بالای 500 میلیون تومان نیز می رسد.
شغلی به نام عضو هیات مدیره
ماجرای عضوهای هیات مدیره به همین جا ختم نمی شود و ریزه کاری های بسیاری دارد. یک نفر ممکن است عضو هیات مدیره چند شرکت باشد و در نتیجه از چندین شرکت حق حضور در جلسات و پاداش دریافت کند. چگونه این اتفاق رخ می دهد؟ بگذارید این موضوع را با یک مثال فرضی درباره شرکت های خودروسازی توضیح دهیم.
همانطور که می دانید وزارت صنعت، معدن و تجارت یک شرکت زیر مجموعه به نام سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در اختیار خود دارد. این سازمان در حدود 35 تا 45 درصد سهام شرکت های مختلف خودروسازی را در اختیار دارد و بنابراین طبق فرمول های گفته شده همه اعضای هیات مدیره این شرکت ها از جانب همان سازمان تعیین می شود.
این شرکت های خودروسازی هر کدام صدها شرکت زیرمجموعه خود دارند. شرکت های قطعه سازی، فروش قطعه، امدادرسانی سیار، اداره کننده تعمیرگاه ها و … تنها بخش کوچکی از این شرکت ها هستند که همگی نیز برای خود اعضای هیات مدیره دارند.
در برخی مواد تعدادی از اعضای هیات مدیره این شرکت ها توسط مدیران اصلی کارخانه تعیین می شوند و این افراد ممکن است به طور همزمان در 10 شرکت عضو هیات مدیره باشند. این الگو برای بانک ها، شرکت های بیمه و … نیز صدق می کند و امری معمول در اداره ها به حساب می آید. خودتان حساب کنید این افراد چه مقدار حق حضور در جلسات و پاداش آخر سال دریافت می کنند!
همچنین در حالت دیگری نیز به عنوان مثال یک سازمان بیمه به همراه چند شرکت خصوصی یک شرکت را به ثبت می رسانند. در این حالت بسته به میزان سهم تعلق گرفته به آن سازمان بیمه، باید اعضای هیات مدیره خود را معرفی کند که این سازمان ها معمولا افراد خاصی را به شرکت های مختلف که در آن سهامدار هستند معرفی می کنند.
بنابراین باز هم یک نفر به عضویت هیات مدیره چندین شرکت درمی آید و تنها وظیفه اش هم آن است که در جلسات مختلف شرکت کند! نکته آنجاست با وجود آنکه فرد مورد نظر به عنوان نماینده سازمان به عضویت هیات مدیره این شرکت درآمده و پاداش آخر سال نیز به سازمان تعلق دارد اما در حال حاضر عرف شده که این اعضا پاداش را برای خودنگه می دارند!
یک حساب و کتاب ساده
اگر بخواهیم همه چیز را به صورت نرمال محاسبه کنیم با رقم هایی روبرو می شویم که باورش شاید برای ما سخت است. یک فرد اگر در 10 شرکت عضو هیات مدیره باشد و آن شرکت ها ماهی دو بار جلسه تشکیل دهد و حق حضور در جلسات هم 500 هزار تومان باشد. این فرد فقط برای شرکت در 20 جلسه 2 ساعته در طول ماه 10 میلیون تومان دریافت کرده است. اگر پاداش آخر سال برای هر شرکت هم 14 میلیون تومان باشد، این فرد در آخر سال در مجموع 140 میلیون تومان نیز پاداش دریافت می کند. باز هم تاکید می کنیم که رقم های گفته شده حد متوسط رقم ها است و درآمدهای اعضای هیات مدیره شرکت های بزرگ به راحتی به میلیارد نیز می رسد. بنابراین مطمئن باشید در روزگار بنزین 1000 تومانی و یارانه، شغلی بهتر از هیات مدیره بودن پیدا نخواهید کرد.