امپراطوری میتانی Mitanni در خالی از زیر آب سدی در موصل عراق سر درآورد است که تمدن میتانی یکی از تمدن‌های باستانی هورانی در غرب ایران و شمال میانرودان و جنوب آناتولی بوده‌اند.
توضیح بیشتر این که امپراطوری میتانی که مردمانی با زبان هوری، زبانی غیر سامی و هندواروپایی در شمال میانرودان بودند، توسط طبقه‌ای از اشراف با ریشهٔ نامشخص متحد گشته و قدرت خود را در جنوب ترکیه و شمال سوریه و عراق امروزی در هزارهٔ دوم پیش از میلاد مسیح گسترش دادند. برخی تاریخ پژوهان معتقدند میتانی‌ها گروهی از قوم ماد بودند.
و حالا جمعی از باستان‌شناسان دانشگاه‌های فرایبورگ و توبینگن آلمان به‌همراه باستان‌شناسان سازمان باستان‌شناسی اقلیم کردستان عراق، موفق به کشف بقایای شهری ۳۴۰۰ ساله متعلق به دوران امپراتوری میتانی شدند که زمانی در ساحل رودخانه دجله قرار داشته است.
این شهر باستانی که در اقلیم کردستان عراق واقع شده است، پس از آن پدیدار شد که مسئولان محلی برای جلوگیری از خشک شدن محصولات زراعی در ماه دسامبر مقادیر زیادی آب از مخزن سد موصل برداشت کردند. گفتنی است سد مذکور مهم‌ترین منبع ذخیره آب عراق است. این مسئله موجب شد سطح آب پشت سد پایین بیاید و شهری متعلق به عصر برنز که چندین دهه پیش بدون هیچ‌گونه تحقیقات باستان‌شناسی قبلی زیر آب رفته بود، دوباره ظاهر شود.
ویرانه‌های این شهر ۳۴۰۰ ساله در حالی پدیدار شده که باستان‌شناسان احتمال می‌دهند بقایای شهر باستانی زخیکو باشد. شهری که در ساحل رود دجله ساخته شده و مرکز مهم امپراطوری میتانی در عصر برنز بوده است. قدمت این شهر بین ۱۵۵۰ تا ۱۳۵۰ قبل از میلاد تخمین زده می‌شود. گستره تمدن میتانی در شمال بین‌النهرین، جنوب آناتولی و سوریه امروز بوده است.
باستان‌شناسان سازمان باستان‌شناسی اقلیم کردستان عراق و دانشگاه‌های فرایبورگ و توبینگن آلمان تصمیم گرفتند تا پر نشدن دوباره مخزن سد به حفاری، مستندسازی یافته‌ها و نقشه‌برداری از شهر دست بزنند. در کاوش‌هایی که محققان در ماه‌های ژانویه و فوریه ۲۰۲۲ انجام دادند توانستند نقشه شهر را در زمان کوتاهی تا حد زیادی بازسازی کنند. آنها علاوه بر کاخ، استحکامات عظیم دیوارها و برج‌ها، بنای یک انبار چند طبقه و یک مجتمع صنعتی متعلق به آن دوران را نیز کشف کردند.
باستان‌شناسان می‌گویند اگرچه بناها از آجرهای سفالی پخته نشده ساخته شده و بیش از ۴۰ سال است که زیر آب بوده‌اند، اما به خوبی حفظ شده‌اند. دانشمندان همچنین آرشیوی از بیش از ۱۰۰ لوح به خط میخی در ظروفی سرامیکی پیدا کرده‌اند که متعلق به حدود ۱۳۵۰ سال قبل از میلاد است.
بد نیست بدانید که امپراطوری میتانی Mitanni در پی گسترش قلمروشان تا سواحل میدترانه از جنوب با مصر هم‌مرز شدند و نبردهایی مابین این دو تمدن شکل گرفت. درگیری در سوریه، بین مصر و میتانی برای چندین نسل ادامه یافت تا اینکه یک معاهده صلح بین آمنهوتپ سوم و شاه شوترنا دوم منعقد شد، و در نهایت مرز بین این دو امپراتوری‌های رو به رشد، در نزدیکی قطنا و کادش، یعنی مرز سوریه و لبنان امروزی قرار گرفت.
البته در کاوش‌های اخیر ۲۰۱۷ در جنوب ترکیه، در خرابه‌های یک معبد، آثار آیینی و مهر استوانه ای میتانی پیدا شده‌است که مربوط به ۱۷۶۰–۱۶۱۰ قبل از میلاد است و قدیمی‌ترین آثار یافت شده از دورهٔ امپراطوری میتانی Mitanni می‌باشند.
در قرن سیزدهم قبل از میلاد، هجوم هیتی‌ها از سمت غرب و آشوریان از جنوب، به امپراطوری میتانی Mitanni پایان داد و این امپراتوری بین دو قدرت فاتح تقسیم شد.
