به گزارش خبرنگار مهر، موسیقی مقامی خراسان از ناب ترین موسیقی های سنتی جهان به شمار می رود، موسیقی که دوتار در آن نقشی اساسی دارد، دوتاری که خود با عنوان تمبور از قدمتی چندین هزار ساله در میان اقوام برخوردار است.
موسیقی مقامی خراسان از جمله هنر های کاربردی است که در ترویج و گسترش فرهنگ بومی و مذهبی نقش دارد و می توان از ظرفیت های معنوی آن به عنوان سفیران فرهنگی کشور در جای جای دنیا بهره گرفت، همانطور که پیش از این نیز با هنرنمایی اساتیدی چون سمندری، سلیمانی، پورعطائی و دیگر پیشکسوتان این عرصه دین خود را به کشور ادا کرده است.
موسیقی با قدمت خراسانی حال خوشی ندارد
اما این موسیقی با قدمت و ناب این روز ها در خراسان رضوی حال خوشی ندارد و به علت کهولت اساتید و پیشکسوتان آن و عدم انتقال تجربیات آنها به نسل های جوان با خطر فراموشی مواجه است، میراثی معنوی که با فوت هر کدام از اساتید آن گویی گوشه ای از گنجینه های پر عظمت آن زیر خاک مدفون می شود.
محمد یگانه از پیشکسوتان عرصه موسیقی مقامی خراسان در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: بنده ۴۵ سال است که در عرصه موسیقی مقامی فعال بوده و درمنطقه شمال خراسان این موسیقی اصیل را آموزش می دهم.
وی با بیان اینکه در راه ترویج این موسیقی سنتی هیچگاه سنگر را خالی نگذاشته ام، عنوان می کند: با گذشت زمان و تغییر زندگی مردم و عدم حمایت های لازم از آن جایگاه این موسیقی تا حدود زیادی کم رنگ شده است.
یگانه با بیان اینکه پدر مرحومم در زمان فوتشان ساز خود را به من هدیه کرد و از من خواست که آن را زمین نگذارم تا موسیقی مقامی فراموش نشود، ادامه می دهد: من با تمام قوا وارد این عرصه شده و حتی کار و پیشه قبلی خود را رها کردم.
این پیشکسوت موسیقی مقامی استان ابراز می کند: حمایت خوبی از این موسیقی و هنرمندان و پیشکسوتان آن انجام نمی شود و همین امر موجب شده که رفته رفته جایگاهش کم رنگ و به فراموشی سپرده شود.
وی تاکید می کند: در صورت تشویق و حمایت هنرمندان این عرصه برای انتقال تجربیات و آموزش و همچنین حمایت از هنرمندان جوان برای ادامه راه، این موسیقی جایگاه خود را حفظ خواهد کرد.
حمایت از پیشکسوتان موسیقی مقامی و انتقال تجربیات
یگانه که یک چهره ملی بوده و آلبوم “فریاد کوهستان” وی از آلبوم های برگزیده کشوری است، ابراز می کند: این موسیقی در یونسکو مقام اول را دارد ولی متاسفانه در کشور با بی توجهی دارد به گوشه فراموشی رانده می شود.
این استاد موسیقی مقامی خراسان عنوان می کند: بنده شاگردان زیادی در طول سال های گذشته داشته ام که برخی فقط برای علاقه خود آن را فرا گرفته و بعد رهایش می کنند ولی شاگردانی هم دارم که استعداد فراوانی داشته و می توانند ادامه دهنده راه بزرگان این هنر باشند تا این هنر اصیل خراسان فراموش نشود.
وی ادامه می دهد: ولی متاسفانه این میوه های پرورش یافته که سال ها زمان برای پرورششان صرف شده با عدم حمایت قادر به ادامه این راه پر فراز و نشیب نیستند.
یگانه می گوید: از طرفی اگر از طرف دانشگاه و مدارس افراد مستعد را برای آموزش معرفی و حمایت های لازم را هم در این زمینه داشته باشند مطمئنا تجربیات پیشکسوتان با مرگشان در زیر خاک مدفون نمی شود.
وی با بیان اینکه به طور همه جانبه در خدمت فرهنگ و هنر این سرزمین هستم، ابراز می کند: اگر این هنر حمایت نشود مانند میراثی فراموش شده در زیر خاک مدفون می شود.
موسیقی مقامی میراث معنوی هر سرزمینی است
جواد حیاتی مسئول موسیقی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم به خبرنگار مهر می گوید: موسیقی مقامی جزو میراث معنوی هر سرزمین و استانی محسوب و از آن دسته هنرهایی است که سینه به سینه و موروثی انتقال یافته است.
وی ابراز می کند: انتقال تجربیات و تربیت هنرمندان موسیقی مقامی به شکل استاد و شاگردی بوده و شاگردان هر استادی میراث دار سبک ها و سنت ها بوده اند.
حیاتی با بیان اینکه امروز به علت جهش در زندگی و فاصله با سنت ها جایگاه موسیقی مقامی در میان مردم تا حدودی کم رنگ شده است، می گوید: این نگرش وجود دارد که با رسیدن اساتید موسیقی مقامی استان به سن کهولت، فاصله نسل ها با این موسیقی، تراکم رسانه ای و تکنولوژی و دل مشغولی های ایجاد شده جایگاه آن کم رنگ تر شده و با خطر فراموشی مواجه شود.
وی با بیان اینکه در ایران تعدد موسیقی اقوام داریم که از سرمایه های ملی محسوب می شوند، عنوان می کند: با این وضعیت هر قوم و استانی باید به فکر جمع آوری این میراث معنوی برای آیندگان باشد.
این مقام مسئول با بیان اینکه کمتر از ۳۰ نفر استاد و پیشکسوت موسیقی مقامی فعال در استان داریم، می گوید: برخی از این اساتید مانند استاد دُرپور به علت کهولت و بیماری فعال نیستند و تا موزیسینی فعال نباشد حیاتی ندارد و این باعث شده که برخی از این پیشکسوتان امروز کنج عزلت برگزینند.
وی ادامه می دهد: نسل این اساتید رفته رفته از بین می رود و نسل های جدید هم خیلی به دنبال ادامه راه آنها نیستند و یا شرایطش را ندارند.
موسیقی مقامی خراسان آرشیو ندارد
حیاتی عنوان می کند: آرشیو خوبی هم از آثار این اساتید در دست نیست و تنها آرشیو همان آثاری است که در برخی از جشنواره ها و فستیوال های موسیقی جمع آوری شده و کار پژوهشی خاصی هم تاکنون در این زمینه انجام نشده است.
مسئول موسیقی ارشاد خراسان رضوی با بیان اینکه همه مردم در شکل گیری و اشاعه هنر متولی هستند، ابراز می کند: اما در عین حال برخی از ارگان های مسئول باید برای ثبت، ضبط و حفظ این آثار تلاش کنند و در عصر اطلاعات ما نباید با این نقصان در آثار موسیقی اساتید پیشکسوت مواجه باشیم.
وی ابراز می کند: باید برای اشاعه و آموزش این موسیقی که صدها و شاید هزاران سال برای انتقال سینه به سینه آن زمان صرف شده اقدامات جدی انجام شود چرا که با مرگ هر کدام از این اساتید گوشه ای از میراث معنوی موسیقی مقامی استان زیر خاک می رود.
حیاتی با بیان اینکه موسیقی مقامی هنری مذهبی و مطابق با سنت های هر قومی است ابراز می کند: می توان از ظرفیت های این هنر در راه اشاعه فرهنگ ایرانی و اسلامی در تمام دنیا با عنوان سفیران فرهنگی استفاده کرد.
وی ادامه می دهد: این اساتید سال ها است که به عنوان سربازان فرهنگی رسالت حفظ موسیقی مقامی را بر عهده داشته و تاکنون آن را حفظ کرده اند اما امروز مورد بی مهری و فراموشی قرار گرفته اند و تنها با مرگشان دیده می شوند که رسم ناخوشایندی است.
سلمان سلیمانی نوه استاد پیشکسوت موسیقی مقامی خراسان “نظر محمد سلیمانی” که خود امروز از اساتید و هنرمندان برجسته در این عرصه است، هم به خبرنگار مهر می گوید: بنده به شکل کاملا موروثی از پدر بزرگم این هنر را فراگرفته ام و بعد از ما نسل های جدید به خاطر موسیقی های روز دیگر وارد این عرصه نشده اند.
ایجاد علاقه در میان مردم برای حفظ موسیقی مقامی
وی ابراز می کند: ۱۸ سال است که با ادامه راه بزرگان موسیقی مقامی استان در حال تلاش برای حفظ این میراث معنوی هستم و همچنین در آموزشگاهی در مشهد هم به هنرمندان و هنر دوستان این موسیقی آموزش می دهم.
سلیمانی با بیان اینکه تمام تلاش خود را برای انتقال این میراث به نسل های دیگر انجام می دهم، می گوید: بارها پیش آمده که برای فراگیری این موسیقی ثبت نام می کنند ولی عده ای بعد از مدتی به دلائل مختلف کنار می روند و تعداد کمی آن را ادامه می دهند.
وی عنوان می کند: برای حفظ این میراث باید در میان مردم ایجاد علاقه کرد چرا که وقتی مردم طالب آن باشند انگیزه هنرمندان برای ادامه راه بیشتر می شود و خود به خود این میراث معنوی حفظ خواهد شد.
سلیمانی اظهار می کند: اگر جوانان نتوانند راه گذشتگان را ادامه دهند این موسیقی ناب با خطر فراموشی مواجه می شود.
وی تاکید می کند: اگر مسئولان از هنرمندان موسیقی مقامی حمایت بیشتر داشته و رگ و ریشه های آن را با تشویق حفظ کنند حتما به نسل های آینده انتقال و از خطر فراموشی نجات می یابد.
حمید طباطبائی معاون هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم به خبرنگار مهر می گوید: به موسیقی مقامی در خراسان آن طور که باید و لازمه حفظ آن است اهمیت داده نشده نمی شود.
استفاده از پیشکسوتان برای انتقال تجربیات به نسل های آینده
وی عنوان می کند: باید از پیشکسوتان این عرصه برای انتقال تجربیات و آموزش آن به نسل های جدید بهره گرفت چرا که وقتی استادی مانند پورعطائی که یکی از گنجینه های ناب این هنر به شمار می رود را از دست می دهیم جایگزینی برایش نداریم.
طباطبائی با بیان اینکه این مسئله باید به عنوان یک نیاز مد نظر قرار گیرد، می افزاید: نسل های گذشته برای حفظ این موسیقی تلاش بسیاری کرده اند ولی امروز و برای انتقال آن به نسل های جدید هنوز اقدام موثری انجام نشده است.
وی ایجاد ارتباط بین پیشکسوتان با جوانان را یکی از راه های ایجاد علاقه و انتقال تجربیات از طریق تمایل به آموزش دانسته و می گوید: تعداد پیشکسوتان موسیقی مقامی خراسان انگشت شمار است و بعد از آنها فرد دیگری را برای ادامه راه نداریم و باید هر چه سریعتر به فکر اقدامی موثر باشیم.
معاون هنری ارشاد خراسان رضوی ادامه می دهد: سطح آموزش در موسیقی مقامی خانوادگی و محدود است که برای نشر آن باید در آموزشگاه های موسیقی به شکل پیشرفته آموزش داده شود و به عبارتی باید دایره آموزش و انتقال تجربیات را بزرگتر کنیم.
وی تاکید می کند: موسیقی مقامی یک موسیقی کاملا برآمده از سنت ها و فرهنگ اقوام و موسیقی ای است که اصالت و ریشه خود را کاملا حفظ کرده و نیاز به توجهی ویژه دارد.
موسیقی مقامی از سالم ترین گونه های موسیقی است
طباطبائی ابراز می کند: دست اندرکاران موسیقی باید فعالیت بیشتری در عرصه های مختلف از جمله تبلیغ برای آموزش و ترویج آن در راه حفظ آن داشته باشند.
وی با تاکید بر اینکه از آموزش سبک های این موسیقی به نسل آینده نباید غفلت کرد، می گوید: این خطر وجود دارد که موسیقی مقامی خراسان با فوت اساتید و پیشکسوتان آن در سال های نه چندان دور به دست فراموشی سپرده شود.
طباطبائی عنوان می کند: از همه اساتید و پیشکسوتان درخواست داریم برای اشاعه و ترویج این هنر اصیل تلاش بیشتری داشته باشند و معاونت هنری ارشاد استان هم از هیچگونه همکاری و امکانات در این زمینه دریغ نخواهد کرد چرا که این موسیقی از سالم ترین گونه های موسیقی موجود است.
موسیقی مقامی خراسان با رسیدن اساتید آن به سن کهولت با خطر مواجه است خطری که ممکن است تا فراموشی کامل آن پیش رود اگر از همین امروز اقدامی جدی در راه حفظ آن صورت نگیرد.
…………………………….
گزارش: ملیحه زرین پور