با عوارض ناشی از کلسترل خون چگونه باید کنار بیاییم ؟

میهن پست – کُلِستِرول – Cholesterol – یکی از مولکول‌های زیستی و از دسته چربی‌ها (لیپیدها) است که این مولکول ۲۷ کربنه ساختار چندحلقه‌ای دارد. نقش عمده آن استحکام و انعطاف‌بخشی به غشا سلول ها بوده و در خون هم وجود دارد. کلسترول خون از دو منبع اصلی تامین می‌شود: رژیم غذایی و تولید در کبد.

تفاوت کلسترول خون و کلسترول غذایی

کلسترول غذایی: منظور همان کلسترولی است که در غذایی که خورده می‌شود وجود دارد. این عنصر غذایی بسیار شبیه به شکر، چربی، پروتئین، ویتامین‌ها و املاح معدنی بوده که این نوع کلسترول تنها در محصولات حیوانی یافت و همان چیزی است که در برچسب‌های مواد غذایی مشاهده می‌شود.
کلسترول خون: این نوع کلسترول در کبد ساخته می‌شود و همان چیزی است که پزشکان در آزمایش های پزشکی از بیماران اندازه می‌گیرند.
به عبارتی دیگر کلسترول خون و کلسترول غذایی، با اینکه از نظر شیمیایی یکسان هستند، اما این بیانگر یکسان بودن آنها در هر مورد نیست. به همین دلیل است که تاثیر خوردن کلسترول غذایی بر سلامت می‌تواند تا حد بسیار زیادی متفاوت از پیامدهای داشتنِ کلسترول خون بالا (آنچه پزشک اندازه می‌گیرد) باشد.

کلسترول به بدن شما کمک می‌کند تا سلول‌های جدید بسازد، اعصاب را پوشش ‌دهد و هورمون تولید کند. به طور معمول، کبد تمام کلسترولی که مورد نیاز بدن است را می‌سازد.

میزان تولید کلسترول بوسیله موجودات زنده به طور مستقیم توسط سطح حاضر کلسترول تنظیم شده است، این مکانیسم‌ها تا حدودی درک شده‌اند. بنابراین یک ورودی بالاتر از کلسترول غذا به یک کاهش در تولید درون زاد منجر می‌شود، درحالیکه ورودی کمتر و پایین‌تر از غذا تاثیر برعکس دارد.

روش پایین آوردن کلسترول

به طور غیرمعمول سطح پایین کلسترول را هیپو کلسترول می‌نامند، پژوهش درمورد دلایل این حالت نسبتاً محدود است، اما برخی مطالعات یک ارتباط با افسردگی، سرطان و خونریزی مغزی را دیده‌اند. درکل، سطح کلسترول پایین به نظر می‌رسد یک نتیجه باشد، تا یک دلیل، از بیماری‌های اشاره شده یک بیماری ژنتیکی در ترکیب کلسترول باعث سندرم اسمیت – لملی – اپتیز می‌شود، که اغلب همراه با سطح پلاسما پایین کلسترول می‌باشد.

کلسترول به بدن شما کمک می‌کند تا سلول‌های جدید بسازد، اعصاب را پوشش ‌دهد و هورمون تولید کند. به طور معمول، کبد تمام کلسترولی که مورد نیاز بدن است را می‌سازد. اما کلسترول از منابع غذایی، مانند غذاهایی که منشأ حیوانی دارند، مانند شیر، تخم‌مرغ و گوشت، وارد بدن می‌شود. کسب چربی اشباع‌شده، چربی ترانس و شکر میزان کلسترول را بالا می‌برد.کلسترول بیش از اندازه در بدن یکی از دلایل اصلی خطر بیماری قلبی است.

رابطۀ کلسترول بالا و بیماری قلبی
وقتی کلسترول زیادی در خون وجود داشته باشد در جدارۀ رگ‌ها انباشته می‌شود. به مرور زمان، این تجمع منجر به سخت شدن عروق می‌شود که این روند تصلب شرایین یا سخت شدن شاهرگ نام دارد. رگ‌ها باریک می‌شوند و جریان خونی که به قلب می‌رسد کندتر یا مسدود می‌شود. خون حامل اکسیژن به قلب است و اگر خون و اکسیژن به قلب نرسد، ممکن است دچار درد در قفسۀ سینه شوید. اگر منبع خون به حدی برسد که قلب به طور کامل به دلیل انسداد ناگهانی بایستد، نتیجۀ آن حملۀ قلبی است.

دو نوع کلسترول وجود دارد که بیشتر امریکایی‌ها با آن آشنا هستند: لیپوپروتئین با غلظت پایین (LDL یا کلسترول بد) و لیپوپروتئین با غلظت بالا (HDL یا کلسترول خوب). اینها انواع کلسترول هستند که در خون جریان دارند. LDLها پروتئین کمی دارند و کلسترول بالا و HDLها پروتئین زیادی دارند و کلسترول کم.
LDL دلیل اصلی پلاک‌هایی هستند که منجر به گرفتگی عروق می‌شود. HDL در واقع برای پاک کردن کلسترول از خون عمل می‌کند.
تری‌گلیسرید نوع دیگری از چربی در جریان خون است. تحقیقات نشان می‌دهد که میزان زیاد تری‌گلیسرید نیز با بیماری قلبی در ارتباط است.

علائم کلسترول بالا
کلسترول بالا خودش علائمی ندارد؛ بسیاری از مردم از اینکه کلسترول خونشان بالا است بی‌خبرند. بنابراین، مهم است بفهمیم که چه میزان کلسترول در خون وجود دارد زیرا پایین آوردن کلسترولی که بسیار بالا است خطر بیماری قلبی را کم می‌کند و احتمال حملۀ قلبی یا مرگ بر اثر بیماری قلبی را کاهش می‌دهد؛ حتی اگر هم اکنون این بیماری را داشته باشید.

عوامل مؤثر در میزان کلسترول
عوامل زیادی می‌توانند بر میزان کلسترول اثر ‌گذارند. این عوامل عبارت‌اند از:

رژیم غذایی: چربی اشباع، چربی ترانس و کلسترول در غذاهایی که می‌خورید منجر به افزایش میزان کلسترول می‌شود. کاهش میزان چربی اشباع و ترانس و کلسترول در رژیم غذایی به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند. خوردن غذاهایی که حاوی شکر زیاد هستند و بسیاری از کربوهیدرات‌ها نیز میزان کلسترول را بالا می‌برد.
وزن: اضافه وزن داشتن نه تنها خطر حملۀ قلبی را بیشتر می‌کند بلکه میزان کلسترول را هم بالا می‌برد. کاهش وزن می‌تواند LDL ، مجموع کلسترول و میزان تری‌گلیسیرید را پایین بیاورد و HDL را بالا ببرد.
ورزش: تمرینات بدنی مرتب می‌تواند کلسترولLDL را کاهش دهد و کلسترول HDL را بالا ببرد. شما باید سعی کنید بیشتر روزها ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی انجام دهید.
سن و جنسیت: با افزایش سن، میزان کلسترول خون بالا می‌رود. قبل از دوران یائسگی، زنان میزان کلسترول کمتری نسبت به مردان هم‌سن خود دارند. بعد از دوران یائسگی LDL زنان بالا می‌رود.
وراثت: ژن‌های شما در میزان کلسترول بدن تعیین‌کننده هستند. کلسترول بالای خون در خانواده‌ها به ارث می‌رسد.
شرایط پزشکی: گهگاه یک وضعیت پزشکی ممکن است میزان کلسترول خون را بالا ببرد. این وضعیت‌ها عبارت‌اند از: هایپوتیروئیدیسم (کم‌کاری غدۀ تیروئید)، بیماری کبد و بیماری کلیه.
دارو: برخی داروها مانند استروئید و پروژستین ممکن است کلسترول بد را افزایش دهد و کلسترول خوب را کاهش دهد.

داروهای درمان کلسترول بالا
داروهای پایین‌آورندۀ کلسترول عبارت‌اند از:

استاتین
نیاسین
رزین اسید صفراوی
مشتقات اسید فیبریک

وقتی داروهای کاهش کلسترول با رژیم غذایی کم‌کلسترول و ورزش ترکیب می‌شود مؤثرتر هستند.
استاتین
استاتین تولید کلسترول را در خود کبد مسدود می‌کند. این دارو تری‌گلیسرید و LDL را که یک کلسترول بد است پایین می‌آورد و تأثیر اندکی نیز در بالا بردن HDL که یک کلسترول خوب است دارد. این داروها اولین درمان‌ها برای افرادی هستند که کلسترول بالا دارند. آنها خطر بیماری قلبی را کاهش می‌دهند و خطر حملۀ قلبی و مرگ در افرادی که اکنون مبتلا به بیماری قلبی هستند را کم می‌کند. عوارض جانبی ممکن است شامل مشکلات روده، آسیب کبد و در برخی افراد، حساسیت و ضعف عضلات باشد.
نمونه‌هایی از استاتین عبارت‌اند از:

کرِستور
لیپیتور
لسکول
مِواکور
پِراواکُل
زوکور

نیاسین
نیاسین یک ویتامین ب-کمپلکس است که در غذاها یافت می‌شود اما با میزان مصرف بالا نیز به صورت تجویزی در دسترس قرار می‌گیرد. این دارو کلسترول LDL را پایین می‌آورد و کلسترول HDL را افزایش می‌دهد. عوارض جانبی اصلی گُرگرفتگی، خارش، سوزش و سردرد هستند اما آسپرین می‌تواند بسیاری از این علائم را کم کند. با این حال، قبل از مصرف آسپرین با پزشک خود صحبت کنید. مطالعات تحقیقاتی پیشنهاد می‌کند که با اینکه ممکن است نیاسن میزان کلسترول را بهتر کند، به نظر نمی‌رسد خطر بیماری قلبی را کاهش دهد، مخصوصاً اگر در حال حاضر استاتین مصرف می‌کنید.

عامل کمپلکس‌ساز اسید صفراوی
این داروها داخل روده عمل می‌کنند، یعنی همان جایی که به کیسۀ صفرا می‌چسبد، و از جذب دوباره آن در جریان گردش خون پیشگیری می‌کند. صفرا به میزان زیادی از کلسترول ساخته می‌شود. بنابراین، این داروها به کاهش ذخیرۀ کلسترول بدن کمک می‌کند. بنابراین، کلسترول نهایی و کلسترول LDL را کاهش می‌دهد. مهم‌ترین عوارض جانبی بیوست، گاز معده و ناراحتی معده هستند. نمونه‌هایی از رزین اسید صفراوی عبارت‌اند از:

کِستران و کِستران لایت
کُلستید
وِلکُل

فیبرات
فیبرات میزان تری‌گلیسرید را کم می‌کند و کلسترول LDL را کاهش و HDL را افزایش می‌دهد. این طور به نظر می‌رسد که فیبرات تجزیۀ ذرات غنی از تری‌گلیسرید را افزایش می‌دهد و ترشح چربی‌های خاص خون را کاهش می‌دهد.
نمونه‌ای از فیبرات‌ها عبارت‌اند از:

تریکور
لوپید
لوفیبرا

مهارکننده‌های جذب کلسترول
زتیا با جذب کلسترول در روده‌ها میزان LDL را پایین می‌آورد. ویتورین دارویی است که ترکیبی از زتیا و استاتین است و می‌تواند مجموع کلسترول و کلسترول LDL را کاهش دهد و سطح HDL را بالا ببرد. با اینکه زتیا ممکن است کلسترول LDL را کاهش دهد، تحقیقات به این تتیجه نرسیده‌اند که زتیا خطر حملۀ قلبی را کاهش می‌دهد.
در برخی موارد، به بیماران بیش از یک داروی کاهش کلسترول تجویز می‌شود تا به میزان مطلوب و طبیعی کلسترول برسند.

عوارض جانبی داروهای کاهش کلسترول
عوارض جانبی داروهای کاهش کلسترول عبارت‌اند از:

درد عضله
کارکرد غیرطبیعی کبد
واکنش حساسیتی
ترش کردن
گیجی
دل درد
یبوست
کاهش میل جنسی
از دست دادن حافظه

اگر درد عضله دارید فوراً با پزشک تماس تماس بگیرید. این علامت می‌تواند تهدیدات جدی بر روی سلامت ایجاد کند.

آیا هنگام مصرف داروهای کاهش کلسترول باید پرهیز غذایی یا دارویی خاصی داشته باشم؟
از پزشک خود در مورد تأثیر مصرف داروهایی مانند ویتامین و داروهای گیاهی بر داروهای کاهش کلسترول بپرسید. شما نباید هنگام مصرف داروهای کاهش کلسترول آب گریپ‌فروت بنوشید زیرا توانایی کبد در سوخت و ساز این داروها را دچار اختلال می‌کند.