سلامت نیوز: زمانی که صحبت از بیماری صرع می‌شود تصاویری از تشنج و بیهوشی به ذهن متبادر می‌شود. حالاتی که پس از مدتی برطرف می‌شود و فرد مبتلا به این بیماری دوباره به زندگی عادی بازمی گردد.
به گفته متخصصان مغز و اعصاب، فرد مصروع در شروع حملات صرع برای مدت کوتاهی ارتباطش با دنیای پیرامون قطع شده، پس از آن دوباره به وضعیت سابق برمی‌گردد. حال در این مدت قطع ارتباط با محیط پیرامونی و آنچه ما با تظاهر بالینی غش کردن مشاهده می‌کنیم، چه اتفاقاتی ممکن است رخ دهد؟ تصور کنید، پدر یا مادری که فرزندش را در بغل دارد و دچار حملات صرع می‌شود یا این‌که زنی در کنار اجاق گاز مشغول پخت و پز است و به یکباره دچار این حملات و به دنبال آن سوختگی می‌شود. صرع نوعی بیماری است که نه تنها فرد مبتلا را درگیر می‌کند بلکه خانواده و اجتماع پیرامون او را نیز متأثر از این بیماری خواهد کرد. دکتر حسین پاکدامن، متخصص مغز و اعصاب و رئیس انجمن علوم اعصاب ایران، بیشترین کمک پزشکی به بیماران مصروع را تشخیص درست و درمان صحیح بیماری دانسته و رکن اصلی درمان را همکاری بیمار در زمینه درمان و خودداری وی از قطع خودسرانه دارو می‌داند. با این پزشک متخصص پیرامون بیماری صرع و عوامل پدید آورنده این بیماری به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که در زیر می‌خوانید.
در ابتدا توضیح دهید، بیماری صرع چیست؟
صرع علامت یک بیماری مانند سردرد است که بر اثر تخلیه‌های الکتریکی غیر طبیعی سلول‌های مغزی رخ می‌دهد. این بیماری فرد مبتلا را دچار اختلالات حرکتی، ناهوشیاری حسی و روانی می‌کند.
آیا این اختلالات در همه یکسان بروز می‌کند؟
بی‌تردید بروز این اختلالات بسته به این‌که تخلیه‌های الکتریکی غیر طبیعی کدام قسمت مغز را درگیر کند متفاوت است. به عنوان مثال اگر مرکز مغز (ساقه مغز) دچار این تخلیه‌ها شود، بیمار مبتلا ظرف 3 تا 4 دقیقه دچار اختلالات حرکتی و هوشیاری می‌شود. پس از به هوش آمدن علائمی نظیر سردرد، منگی، گیجی و حالت تهوع همراه بیمار است. این عوارض در علم پزشکی عنوان صرع بزرگ را به خود اختصاص داده است. اما در صرع کوچک، بیمار برای چند لحظه (میانگین 5 ثانیه و حداکثر 30 ثانیه) ارتباطش را با محیط از دست می‌دهد. زمانی که به بیمار مبتلا به صرع کوچک چنین حالتی دست می‌دهد ممکن است خود بیمار متوحه حالت خود نشود، اما اطرافیان کاملاً متوجه این قطع ارتباط خواهند شد. از دیگر علائم صرع کوچک که نسبتاً خطرناک است خیره شدن به یک نقطه است که معمولاً در بچه‌های مبتلا به صرع دیده می‌شود، این علامت ممکن است زمانی که کودک مبتلا در حال نوشتن دیکته است ناگهان عارض شود بطوری که هنگام بروز حملات صرع تعدادی از لغات را جا می‌اندازد. یا این‌که فردی در موقع راه رفتن دچار حملات صرع می‌شود در هنگام حرکت به دلیل وقفه ایجاد شده در عملکرد مغز توقف می‌کند، که این توقف خطرناک است.
آیا بیمار قبل از حملات صرع علائمی را دریافت می‌کند که نشان‌دهنده شروع حملات باشد؟
اگر منشأ تخلیه غیر طبیعی سلول‌های مغزی از لب گیجگاهی باشد، علائم هشداردهنده آن به صورت سرگیجه است. در برخی مواقع بیمار دچار توهمات بینایی و شنوایی می‌شود. علائم هشداردهنده گاهی به صورت دیدن صحنه‌ای که بیمار قبلاً آن را دیده نیز بروز می‌کند. حتی ممکن است، فرد مصروع پیش از آغاز حملات صرع، دچار توهم بینایی یا شنوایی شده، صحنه‌ای وحشتناک را مشاهده کند. پس از این مرحله خبر‌کننده که مدت آن کوتاه هست، بیمار دچار توقف مغزی شده که سبب قطع ارتباطش با محیط می‌شود. مرحله بعد که مدت آن طولانی‌تر از صرع کوچک بوده با حرکات غیر طبیعی، تکراری و غیر ارادی دست‌ها و صورت همراه است. پس از آن بیمار وارد مرحله‌ای می‌شود که به آن « پست ایکتال» یا پس از حمله می‌گویند. در این مرحله شناسایی وی کم شده، دچار سردرد و منگی می‌شود. مدت این حالت از نیم تا یک ساعت به طول می‌انجامد. حتی در مواقعی ممکن است این ساعت‌ها طولانی شده به یک روز هم بکشد. این مرحله ممکن است با اختلالات روانی همراه شود، بطوری که ممکن است از بیمار برخی رفتارهای غیرمعقول حتی آدم کشی هم دست دهد.
آیا آماری از میزان شیوع بیماری صرع در دنیا و در ایران وجود دارد؟
در کل کشورها شیوع این بیماری حدود نیم تا یک درصد است. طی یک پژوهش انجام شده در کشور در سال 1370، مشخص شد 480 هزار نفر معادل 8 دهم درصد جمعیت ایران به بیماری صرع مبتلا هستند. این نتایج در نخستین کنگره بین‌المللی مغز و اعصاب ایران ارائه شد. براساس این آمار تخمین زده می‌شود با وجود جمعیت 75 میلیونی در کشور در حال حاضر چیزی در حدود 600 هزار بیمار مبتلا به صرع وجود داشته باشد.
بطور کلی آیا علت حملات صرع به لحاظ پزشکی شناخته شده است؟
همان طور که عنوان شد، صرع بر اثر تخلیه الکتریکی مغز رخ می‌دهد که ممکن است، بدون علت بوده یا بر اثر یک ضایعه مغزی مانند تومور مغزی ایجاد شود. این تومورها ممکن است، خوش خیم یا بدخیم باشند که معمولاً هر چه رشد تومورها کمتر باشد – مانند مننژیوم – شانس صرع زایی آن بیشتر می‌شود. همچنین صرع ممکن است به دلیل یک ضایعه مادرزادی در مغز پدید آید. آتروفی (چروکیدگی) مغز که به علت ضربه منجر به تخریب نسج مغز و پس از آن سکته مغزی می‌شود، نیز از دیگر دلایل ابتلا به این بیماری است. بیمار دچار سکته مغزی معمولاً 6 ماه تا 2 سال پس از ضربه، دچار حملات صرعی می‌شود که معمولاً این نوع آن شایع است. عفونت‌های مننژیتی، آنسفالیت، آبسه‌های مغزی و ضایعات عروقی مغز که به صورت ناهنجاری‌های عروقی پدید می‌آید، نیز از دیگر دلایل ابتلا به صرع است. از دیگر علت‌های ابتلا به این بیماری بخصوص صرع‌های کوچک (پتیمال) می‌توان به صرع‌های ارثی اشاره داشت. یافته‌های پژوهشی بیانگر آن است که بیماری صرع مانند میگرن بیشتر زمینه خانوادگی دارد که در برخی خانواده‌ها بیشتر مشاهده می‌شود.
این بیماری تا چه میزان با دارو قابل کنترل است؟
دو سوم صرع‌ها را می‌توان با دارو کنترل کرد. زمانی که دو نوار مغز که به فاصله 6 ماه از فرد مصروع گرفته می‌شود در فاصله سه تا پنج سال نشان دهد که این بیماری در فرد کنترل شده، می‌توان داروی وی را قطع کرد. یک سوم موارد دیگر (حدود 30 درصد) مربوط به صرع، مقاوم به درمان است بطوری که ممکن است با یک دارو کنترل نشود و فرد ناگزیر باید از داروهای جدید استفاده کند. نیمی از این گروه(15 درصد) ممکن است، نیاز به جراحی داشته باشند که انتخاب بیمار در این مرحله بسیار مهم است، چون همه این گروه کاندیدای جراحی نیستند.
تحریک عصب واگ به عنوان یکی از روش‌های کنترل حملات صرعی در امریکا و اروپا مطرح شد، این روش در ایران هم کاربرد دارد؟
14 سال پیش برای نخستین باردر خاورمیانه عمل تحریک عصب واگ که پیش از این در اروپا و امریکا کاربرد داشت در بیمارستان لقمان تهران انجام شد. بعد از آن این روش درمانی روی تعدادی از بیماران مبتلا به صرع به کار گرفته شد و در همه این بیماران نتیجه مثبت داشت. در حال حاضر هم به دلیل کیفیت مناسب این روش و پایین بودن هزینه‌های درمان مورد استقبال بیماران مبتلا به صرع در کشورهای دیگر شده است بطوری که برای انجام این عمل به ایران سفر می‌کنند.
آیا رفتارهای روزمره این بیماران می‌تواند در کنترل حملات صرع دخیل باشد؟
بی تردید این بیماران محدودیتی دارند که حتماً باید به آن‌ها توجه شود. به عنوان مثال نباید دچار گرسنگی یا بی‌خوابی شوند. گرسنگی سبب افت قند خون و تسریع حملات صرع می‌شود. همچنین این افراد باید از شنا و رانندگی – هر نوع رانندگی اعم از دوچرخه، موتور، ماشین و… – خودداری کنند. قانون با مبتلایان به صرعی که رانندگی می‌کنند در صورت بروز حادثه، مانند افرادی که گواهینامه ندارند، برخورد می‌کند.
افرادی که مبتلا به بیماری صرع هستند، آیا مانعی برای تشکیل خانواده و بچه دار شدن نخواهند داشت؟
بی تردید هیچ مانعی برای ازدواج این بیماران وجود ندارد و این افراد می‌توانند مانند افراد عادی زندگی و فعالیت داشته باشند. گرچه باید پیش از ازدواج همسر خود را از داشتن چنین بیماری مطلع کنند. چنانچه فرد مصروع از اعلام بیماری خود به زوج یا زوجه خودداری کند گرفتار مسائل قانونی خواهد شد. در خصوص بچه‌دار شدن باید بگویم، فرد مصروع اگر خانم باشد، منعی برای بارداری نخواهد داشت، اما پیش از اقدام به بارداری باید با متخصص مغز و اعصاب مشاوره داشته باشد. داروهایی که بیمار مبتلا به صرع برای کنترل بیماری خود استفاده می‌کند ممکن است روی جنین آثار سوء‌داشته باشد بنابراین لازم است برای بارداری داروهایی تجویز شود که یا اثری بر جنین نداشته باشد و یا حداقل اثر را بر جای بگذارد و به تولد نوزادی سالم بینجامد.
بیماری صرع در بین زنان شایع‌تر است یا در مردان؟
این بیماری در بین خانم‌ها و آقایان به یک نسبت دیده می‌شود. علاوه بر آن مختص سن خاصی نیست و در همه سنین مشاهده شده است، اما شیوع آن در کودکان و افراد بالای 70 سال بیشتر است.
آیا حملات صرع اختلالات روانی را برای بیمار مصروع به وجود می‌آورد؟
بیماران مصروع بر اثر حملات صرع به چند علت دچار ضایعات مغزی می‌شوند که این ضایعات موجب اختلالات در وضعیت روانی و حافظه آنان می‌شود. نخست مربوط به آثار حملات صرع بر اثر همان تخلیه‌های الکتریکی غیر طبیعی است و دیگر اختلالات حافظه و روانی به علت مصرف دارو. هدف پزشک از تجویز دارو به حداقل رساندن این اختلالات است. هر چقدر کنترل بیماری بیشتر باشد، تخریب سلول‌ها بر اثر حملات صرع کمتر خواهد بود و حافظه آسیب کمتری می‌بیند. در مورد تجویز داروها نیز ذکر این مورد ضروری است که وظیفه دکتر مغز و اعصاب است که سعی کند، داروهایی را برای بیمار تجویز کند که وی را دچار اختلالات روانی و حافظه نکند. ضمن این‌که همیشه توصیه می‌شود که تشخیص بیماری صرع با دقت هرچه تمام‌تر انجام شود.
گزارش‌ها حاکی از آن است که برخی پزشکان در تشخیص بیماری دچار اشتباه می‌شوند و برای فردی که مبتلا به صرع نیست، تشخیص صرع می‌دهند، شما این موضوع را تأیید می‌کنید؟
متأسفانه این اتفاق می‌افتد. بعضاً مشاهده می‌شود که فردی که مبتلا به صرع نیست به تشخیص نادرست پزشک معالج داروی بیماری صرع را مصرف می‌کند. برخی پزشکان هر گونه بیهوشی و اختلال حرکتی را مربوط به صرع می‌دانند در حالی که این گونه نیست. این پزشکان در تفسیر نوار مغز دچار اشتباه شده‌اند و با تشخیص غلط بیمار مدت‌ها دارویی مصرف می‌کنند که هیچ نیازی به آن ندارند و فقط گرفتار عوارض و پرداخت هزینه‌های بالای این موضوع شده‌اند.
تشخیص بیماری صرع شیوه و روش خاصی دارد؟
نمی‌توان گفت شیوه و روش خاص، روش‌های تشخیص این بیماری به صورت ویزیت بیمار و گرفتن نوار مغز است، اما آنچه مهم است تفسیر نوار مغز است که توصیه می‌شود حتماً توسط متخصص مغز و اعصاب انجام شود.
ë در خصوص داروهای مورد نیاز این بیماران توضیح دهید، داروها تولید داخل و در دسترس است یا بیماران برای تأمین داروی خود دچار مشکل می‌شوند؟
خوشبختانه اکثر این داروها در داخل کشور به تولید می‌رسد و درصد کمی از آن‌ها از خارج وارد می‌شود و در دسترس بیماران قرار دارد. به لحاظ کیفیت نیز، این داروها در تأثیر مطلوب و کم بودن عوارض، مشابه داروهای خارجی هستند با این تفاوت که قیمت آن‌ها بطور قابل توجهی کمتر از مشابه خارجی است.
منبع:روزنامه ایران