مردم خراسان‌جنوبی از دیرباز با واژه‌هایی چون کم‌آبی، خشکسالی و بحران آب آشنا هستند. این واژه‌ها هم‌زاد 16 ساله مردمان کویرنشین خراسان‌جنوبی است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه‌ی خراسان‌جنوبی، بر اساس آمارهای موجود تنها یک ششم بارندگی‌های جهان در خراسان‌جنوبی به زمین می‌نشیند، اما با این حال سرانه‌ی مصرف استان از منابع آب بسیار بیشتر از کشورهای پر آب دنیاست که این امر سبب شده تا خشکسالی به یک بحران در خراسان‌جنوبی تبدیل شود.
خراسان‌جنوبی تشنه‌ی تحقق طرح انتقال آب
گرچه دچار شدن به قهر طبیعت و کمبود ریزش‌های جوی عامل مهمی برای کمبود آب در خراسان‌جنوبی است، اما توجه نکردن به استفاده‌ی صحیح از منابع آبی موجود نیز نباید از دید پنهان شود. بحران کم‌آبی طی سال‌های اخیر در خراسان‌جنوبی به حدی جدی تلقی شده که طرح‌های مطالعاتی انتقال آب به استان روی میز مسئولان قرار گرفت.
ضرورت انتقال آب به استان از زمانی محسوس شد که منابع آبی رو به زوال رفته و سال به سال آمارها این ضرورت را نمایان‌تر کرد. انتقال آب از سد دوستی در برنامه‌های کوتاه‌مدت و شیرین کردن آب دریا نیز جزو برنامه‌های بلندمدتی است که در سال‌های اخیر ذهن مسئولان را برای جبران کم‌آبی در استان مشغول کرده است. از میان گزینه‌های مطرح در خصوص طرح انتقال آب به استان در نهایت وزارت نیرو به این نتیجه رسید که انتقال آب از سد دوستی به خراسان‌جنوبی بهترین گزینه در زمان کنونی است که در این راستا مطالعاتی در خصوص مسیریابی انتقال آب، موقعیت ایستگاه‌های پمپاژ میان مسیر، محل ایستگاه‌های پمپاژ، پیش‌بینی جمعیتی شد.
سال 1386 «سیدصولت مرتضوی»، استاندار وقت خراسان جنوبی در جلسه شورای اداری شهرستان قائنات خبر از اجرای طرح عظیم انتقال آب به استان را داده بود.
وی در آن سال با اشاره به زمان‌بر بودن این طرح عظیم گفته بود که این طرح به‌زودی قابل اجرا نیست، اما در احیای استان، تثبیت جمعیت فعال و تأمین آب کشاورزی و صنعتی تأثیرگذار است.
گرچه مرتضوی آن روز و در شورای اداری قائن به جزئیات این طرح اشاره‌ای نکرد، اما گفته بود که با اجرای این طرح 3200 لیتر آب در ثانیه معادل تمام آب شرب و مصرفی فعلی به استان انتقال می‌یابد.
حدود سه سال پیش نیز مدیرعامل وقت شرکت آب منطقهای استان از ابلاغ آغاز مطالعات عملیات بزرگترین پروژه‌ی انتقال آب به استان خبر داد.
در آن زمان «غلامرضا غلامرضایی» طی گفت‌وگویی با رسانه‌ها، آغاز عملیات اجرایی طرح مهم انتقال آب را از مصوبات دولت در سفرهای استانی دانست و گفت: مطالعات مورد نیاز برای انتقال آب از «هریرود» سد دوستی برای مصارف شرب و صنعت استان آغاز شد. اعلام این خبر به این معنا بود که شرکت آب منطقهای استان برای انجام وظیفه آبرسانی و تأمین آب مورد نیاز اجرای فاز مطالعات این طرح را آغاز کرده است.
در چهارمین دور از سفرهای استانی هیئت دولت به خراسان‌جنوبی نیز احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری سابق در سخنان خود خطاب به مردم استان با اشاره به ضرورت تأمین آب برای خراسان‌جنوبی که منطقه خشک و درگیر با خشکسالی است، گفت: تلاش بر این است که تا پایان سال 90 آب از داخل کشور به خراسان‌جنوبی منتقل شود.
احمدی‌نژاد در آن زمان از خشکسالی بعنوان بزرگترین مشکل این استان یاد کرد.
اجرای پروژه‌هایی برای تأمین آب در خراسان‌جنوبی از نظر احمدی‌نژاد یک راه حل اساسی بود که باید به‌وسیله انتقال آب از فرامرزهای کشور عملی می‌شد.
او از انجام تفاهم‌ها و تنظیم قراردادها به این منظور خبر داد و در آن سال ابراز امیدواری کرد که تا پیش از پایان دولت دهم مقدمات پروژه انتقال آب نهایی و عملیات اجرایی آن آغاز شود.
احمدی‌نژاد اقدام دیگر انتقال آب از داخل کشور به این استان را یک راه حل دیگر دانست و گفت: مطالعات این پروژه در حال انجام است و تلاش بر این است که تا پایان سال 90 عملیات اجرایی انتقال آب به خراسان‌جنوبی آغاز شود.
بحث انتقال آب از همان سال‌ها همواره نقل مجالس مسئولان بوده و دائماً بر اجرای این طرح از سوی افراد متعدد در مجامع مختلف تأکید شده است.
«وجه‌الله خدمتگزار»، استاندار خراسان‌جنوبی نیز که از مهرماه پارسال، سکانداری استان را بر عهده گرفت در همان بدو ورودش به استان طرح انتقال آب به خراسان‌جنوبی را از مهم‌ترین خواسته‌ی برحق مردم استان برشمرد.
بحث بحران آب از اموری بود که توسط استاندار در سفر اخیر رئیس مجلس مطرح و قول مساعد برای پیگیری این موضوع گرفته شد.
موضوع خشکسالی در استان به یک معضل بزرگ تبدیل شده است
پیگیری‌های دولت پیشین برای انتقال آب به استان برای زمان‌های وعده داده شده به جایی نرسید و حتی حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمد باقرعبادی، نماینده‌ی مردم بیرجند، خوسف و درمیان در مجلس شورای اسلامی بر این اعتقاد است که دولت‌های ی در زمینه انتقال آب به خراسان جنوبی کوتاهی کردند.
حجت‌الاسلام و المسلمین عبادی که شهریورماه 92 در مراسم تحلیف اعضای چهارمین دوره شوراهای اسلامی روستایی بخش مرکزی شهرستان بیرجند سخن میگفت؛ با بیان این مطلب افزود: موضوع خشکسالی در استان به یک معضل بزرگ تبدیل شده و دولت‌های قبلی در زمینه انتقال آب به خراسان جنوبی کوتاهی کردند.
وی با بیان اینکه برای خط لوله‌گذاری انتقال آب از سد دوستی به استان دوهزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است، گفت: در این خصوص نیاز است که بخش خصوصی وارد عمل شود.
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس با اشاره به اینکه در حال حاضر 95 درصد روستاهای استان فریاد تشنگی سرمیدهند، گفت: بسیاری از روستاهای استان به قدری کمبود آب دارند که حتی آب خوردنشان نیز با تانکر تأمین میشود.
عبادی به موضوع انتقال آب از سد دوستی به استان اشاره کرد و گفت: در این راستا دو مرتبه با وزیر نیرو دیدار کردیم که در نهایت موضوع انتقال آب از سد دوستی به استان سند خورد و تصویب شد.
وی با بیان اینکه در خراسان جنوبی اولویتی بالاتر از آب وجود ندارد، گفت: دورترین نقطه کشور به منابع آب خراسان جنوبی است.
انتقال آب، اولویت مهم خراسان جنوبی است
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی همچنین در گفت‌وگوی اخیر خود گفت: انتقال آب از سد دوستی مشهد منبع آب مطمئنی برای خراسان جنوبی نیست.
عبادی با بیان اینکه انتقال آب اولویت مهم خراسان جنوبی است، افزود: تاکنون مطالعات فاز اول طرح انتقال آب از سد دوستی مشهد انجام شده است.
وی اظهارکرد: خراسان جنوبی دورترین نقطه به منابع آبی در کشور است که با توجه به اینکه این استان از یک جایگاه استراتژیک برخوردار است رفع این مشکل باید مورد توجه قرار گیرد.
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی به اهمیت موضوع آب برای تقویت مرزها اشاره کرد و افزود: آب برخی از روستاهای استان به ویژه روستاهای مرزنشین که به لحاظ استراتژیک و امنیتی از اهمیت بالایی برخوردارند با تانکر تأمین میشود و این موضوع نیازمند اقدامات جدی و عملیاتی از سوی دولت است.
عبادی با بیان اینکه در خصوص طرح انتقال آب با مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور دیدار و مشکلات استان را مطرح کردم، افزود: هنوز دولت برنامه جامعی برای انتقال آب به استان‌های کم‌آب ندارد و تکلیف در این رابطه روشن نیست.
قول وزارت نیرو برای تعیین تکلیف انتقال آب به استان ظرف شش ماه آینده
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه درحال حاضر سرگردانی در خصوص انتقال آب به خراسان جنوبی برطرف شده، اظهارکرد: وزارت نیرو قول داده که ظرف شش ماه آینده تکلیف انتقال آب به استان را روشن کند؛ که امیدواریم وزارت نیرو در خصوص انتقال آب به استان پیگیر شود.
عبادی با بیان اینکه مطالعات فاز اول انتقال آب از سد دوستی مشهد به اتمام رسیده است، گفت: دولت برنامه دارد که به دلیل کاهش منابع آبی سد دوستی مشهد، آب را از کشورهای تاجیکستان و ازبکستان خریداری و به این سد انتقال دهد که انتقال آب از سد دوستی مشهد منبع آب مطمئنی برای خراسان جنوبی نیست.
آب سد دوستی بهترین آب قابل شرب برای استان است
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف ادامه داد: انتقال آب از کشور تاجیکستان و ازبکستان نیز به اما و اگرهایی وابسته و قطعی و ملی نیست.
عبادی یادآور شد: اگر انتقال آب در صورت حمایت دولت از سد دوستی تأمین شود این آب قابل شرب و بهترین نوع آب است و قابل مقایسه با آب دریای خزر و عمان نیست ولی به اما و اگرهایی وابسته است و تضمین شده نیست.
وی در پایان یادآور شد: راهکار برون‌رفت از بحران کم‌آبی مدیریت صحیح در مصرف سفرههای آبی، مکانیزه شدن صنعت آبیاری، کشاورزی و صرفهجویی در مصرف آب شرب است.
قول مساعد برای پیش‌بینی ردیف اعتبار در بودجه 94 برای مطالعات پروژه انتقال آب به استان
حسین امامی، مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به انجام مطالعات فاز یک طرح انتقال آب به خراسان جنوبی گفت: گزارش مطالعات انجام و برای تصویب به کمیته فنی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور ارسال شده؛ گزارشات زیست‌محیطی پروژه نیز با توجه به قرارگیری بین دو استان خراسان رضوی و جنوبی به ادارات کل محیط‌زیست این استانها ارسال که جلسات کارشناسی مربوطه برگزار و گزارشات پس از رفع ایراد مصوب و برای تصویب به سازمان محیط‌زیست کشور ارسال شده است.
وی همچنین به برگزاری جلسات کارشناسی استان خراسان رضوی اشاره کرد و گفت: در این جلسه نیز ایرادات کارشناسی اعلام و برای رفع به مشاور طرح ارسال شده؛ لذا امید است تصویب در استان خراسان رضوی نیز به زودی تحقق و پس از تصویب گزارشات در سازمان محیط‌زیست کشور تصویب نهایی شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی در خصوص قرارگرفتن مطالعات فاز 2 اجرای پروژه انتقال آب به استان در اعتبارات سال 94 گفت: علیرغم محدودیت‌های جدی که در ایجاد ردیف بودجه برای پروژه‌های جدید وجود داشته با مساعدت و حمایت استاندار و معاون برنامه‌ریزی و اشتغال در جلسه‌ای که در محل معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبری ریاست جمهوری با معاونت پارلمانی معاون رئیس جمهور برگزار شد؛ قول مساعد برای پیش‌بینی ردیف اعتباری در قانون بودجه 94 برای مطالعات پروژه مذکور اختصاص داده شده است.
امامی یادآور شد: در صورت تامین اعتبار و برقراری ردیف بودجه، امیدواریم مطالعات فاز 2 و اجرای پروژه از ابتدای سال 94 آغاز شود.
وی در خصوص پیش‌بینی زمانی برای بهره‌برداری از این طرح نیز گفت: با توجه به ابعاد وسیع پروژه، حجم عظیم عملیات اجرایی و حجم ریالی سنگین پروژه و از طرفی اجرای پروژه در دو استان خراسان رضوی و جنوبی در حال حاضر نمی‌توان پیش‌بینی دقیق از روند اجرای پروژه داشت اما حداقل می‌توان یک بازه زمانی 5 ساله را برای اجرای خط اصلی مورد نیاز دانست.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی با اشاره به انتقال آب به استان از سد دوستی افزود: سهمیه ایران از سد دوستی یک میلیارد و 200 میلیون متر مکعب است که در شرایط ترسالی 200 میلیون متر مکعب سهم خراسان رضوی بوده و 120 میلیون متر مکعب نیز به خراسان جنوبی اختصاص داده شده است.
انتقال آب به استان برای جلوگیری از مهاجرت امری ضروری است
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی، طول خط انتقال آب از سد دوستی به خراسان جنوبی را 450 کیلومتر ذکر کرد و افزود: انتقال آب به استان برای جلوگیری از مهاجرت و ماندگاری جمعیت آن امری ضروری است.
امامی در ادامه از کسری 185 میلیون متر مکعب مخازن آب استان خبر داد و گفت: بیشترین کسری مخازن آب استان مربوط به سرایان با 25 میلیون متر مکعب، بشرویه با 14.14 میلیون مترمکعب، دستگردان طبس با 12.9 میلیون متر مکعب، دشت طبس 11میلیون متر مکعب و دشت خضری با 13.9 میلیون متر مکعب است.
وی افزود: در هر برنامه توسعه، موظف شدیم 25 درصد از کسری مخازن آب استان را جبران کنیم؛ اما با توجه به خشکسالی‌های اخیر و اجرا نشدن برنامه بهرهوری در بخش کشاورزی، این مهم محقق نشد.
از نظرکمی و کیفی با افت شدیدی در منابع آب زیر زمینی مواجه شده‌ایم
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی، محدوده مطالعاتی دشتهای آبی استان را 40 محدوده ذکر کرد و یادآور شد: از این تعداد 20 محدوده ممنوعه و ممنوعه بحرانی و 20 محدوده آزاد است.
امامی افزود: از 11 هزار و 740 منبع آبی شامل چاه، چشمه و قنات، سالانه یک میلیارد و 207 میلیون مترمکعب آب برداشت میشود که مازاد برداشت آن 185 میلیون متر مکعب است.
وی با اشاره به خشکسالی حاکم بر استان و رشد فزاینده برداشت آب از سفرههای آب زیر زمینی، گفت: با توجه به اینکه در خراسان‌جنوبی هیچ رودخانه دائمی وجود ندارد و تمامی نیازهای آبی استان از منابع آب زیر زمینی تأمین میشود، از نظر کمی و کیفی با افت شدیدی در منابع آب زیر زمینی استان مواجه شده‌ایم.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی با بیان اینکه 92 درصد آب استان در بخش کشاورزی، پنج درصد در بخش شرب و سه درصد در بخش صنعت و سایر موارد مصرف میشود، گفت: اگر نتوانیم راندمان آبیاری را در بخش کشاورزی بالا ببریم نخواهیم توانست کسری مخازن آبی استان را جبران کنیم.
امامی افزود: همچنین تأمین آب شرب و صنعت طبس از خط دوم یزد در حال پیگیری است.
احداث سدهای مخزنی با توجه به تبخیر آب جایگاه مناسبی برای استان ندارد
وی با بیان اینکه احداث سدهای مخزنی با توجه به تبخیر آب جایگاه مناسبی برای استان ندارد، گفت: رویه‌ی شرکت آب منطقهای استان به سمت اجرای طرح‌های تغذیه مصنوعی و مهار سیلاب‌هاست.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان‌جنوبی با بیان اینکه خشکسالی جزو طبیعت خراسان‌جنوبی شده است، افزود: در صورت مدیریت مصرف آب و حفظ شرایط موجود می‌توان به آینده استان در شرایط خشکسالی امیدوار بود.
امامی توسعه‌ی پایدار استان را نیازمند توجه بیشتر به منابع آبی دانست و افزود: توجیه کشاورزان برای بهبود روش‌های آبیاری می‌تواند ضمن کاهش مصرف آب به افزایش درآمد این بخش نیز کمک کند.
وی با اشاره به پیامدهای ناگوار ادامه روند خشکسالی گفت: بحران کم‌آبی در استان شرایط مهاجرت را برای هم‌استانی‌هایمان فراهم کرده به طوری که 30 درصد حاشیه‌نشینان شهر مشهد مهاجران جنوب خراسان هستند.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی گفت: اگر به توسعه‌ی صنعت و اشتغال توجه شود می‌توان روند مهاجرت را متوقف کرد.
امامی توسعه‌ی صنعت استان را در گرو تأمین آب مورد نیاز دانست و بر توجه بیش از پیش به امر صرفهجویی در مصرف آب تأکید کرد.
براساس این گزارش، گرچه دولت، توان خود را حتی با صرف بودجه‌های کلان بر این گذاشته که از رنج مردم خراسان‌جنوبی در خشکسالی‌ها و بحران کمبود آب کاسته شود، اما باید همت را بر آن گذاشت تا ضمن حفظ منابع آبی محدود از بحرانی‌تر شدن وضعیت نیز جلوگیری کرد. با وجود اینکه احساس میشود همه دستگاههای متولی اعم از آب منطقهای، آب و فاضلاب روستایی و شهری، جهادکشاورزی و صنعت و معدن باید برای جلوگیری از اتلاف آب در استان و مصرف بهینه‌ی آن، برنامه‌ی جامعی را ارائه دهند اما نقش مردم در استفاده‌ی بهینه از آب‌های موجود در استان نیز می‌تواند در این امر تأثیرگذار باشد.
گزارش از «عصمت برزجی»، منطقه‌ی خراسان‌جنوبی
انتهای پیام