به گزارش میهن پست – بلافاصله بعد از تماشای اولین قسمت «شوخی کردم» می توانستیم تصمیم خودمان را بگیریم که آن را شاهکار بنامیم و کنار کلکسیون بهترین های مدیری قرار دهیم یا از آن متنفر شویم و داد و هوارمان را بالا ببریم. برای نوشتن راجع به «شوخی کردم» مهران مدیری، فرصت خیلی زیادی داشتیم اما سعی کردیم به رسم دیرینه مدیری در بهبودوضعیت سریال هایش بعد از چند قسمت، احترام بگذاریم و سکوت کنیم تا بلکه خیلی چیزها تغییر کند. حالا قطعا بعد از گذشت پنج قسمت و جا افتادن بخش های مختلف آن، خیلی راحت تر می توان راجع به قدرت و ضعف آن حرف زد.
با این حال اما فکر کردیم بهتر است به جای رفتن مستقیم سراغ «شوخی کردم» و بررسی جزء به جزء آن، قضیه را یک مقدار کلی تر نگاه کنیم و دراین پرونده، اصل قضیه «آیتم سازی» را موضوع بحث قرار دهیم. مدیری بعد از موفقیت مجموعه های آیتمی «وروز ۷۲»، «پرواز ۵۷»، «ساعت خوش»، «جنگ ۷۷» و «ببخشید شما» به طور کلی آیتم سازی را کنار گذاشت. بعد از موفقیت «پاورچین» به سمت سریال سازی رفت و بیشتر از یک دهه فقط سریال ساخت.
حالا چه اتفاقی افتاده که او یک مرتبه بعد از این همه سال تصمیم می گیرد از قالب سریال دست بردارد و «شوخی کردم» را در فرم آیتمی بسازد؟ آن هم در اوضاع و شرایطی که آیتم سازی چندان هم باب نیست.
برای فهمیدن پاسخ این سوال و پرداخت جزیی تر به خود «شوخی کردم»، بهترین راه، گفتگو با خود عوامل مجموعه بود. سیامک انصاری، بازیگر ثابت کارهای مدیری و امیر مهدی ژوله یکی از نویسندگان این کمدی، در این باره توضیحاتی به هفت صبح دادند که تا حدی می تواندبرخی از ابهامات را برطرف کند. علاوه بر این گفتگوها و بیان برخی از نظرات مثبت و منفی مخاطبان درباره «شوخی کردم»، جریان ساخت مجموعه های آیتمی کمدی از دهه ۷۰ تا الان را بررسی می کنیم.
اوج و فرود کمدی های آیتمی
از ابتدای دهه ۷۰ ساخت مجموعه های کمدی آیتمی در تلویزیون شروع شد و تا اواسط این دهه به اوج خودش رسید. در واقع دهه ۷۰ را می توان دوران تولد، رشدو شکوفایی این فرم از کمدی قلمداد کرد. در دهه ۸۰ یک مرتبه با رفتن تلویزیون به سمت ساخت مجموعه های کمدی روتین ۹۰ شبی، از بار آیتمی ها کاسته شد. از اوایل دهه ۹۰ با ساخت «خنده بازار» یک بار دیگر بازار کمدی های آیتمی داغ شد اما هیچ کدام از آنها نتوانستندموفقیت آیتمی های دهه ۷۰ را تکرار کنند. در اینجا مروری داریم بر کمدی های آیتمی موفق تلویزیون در این سه دهه. طبیعتا در این مدت مجموعه های دیگری هم در این قالب ساخته شده.
دهه ۷۰
تهران بیست
سر و کله آیتم های کمدی اولین بار اوایل دهه هفتاد در برنامه «تهران بیست» شبکه ۲ پیدا شد. آن زمان شبکه دو برنامه ای با این نام روی آنتن می برد و هرمز شجاعی مهر به عنوان مجری، درباره مسائل مختلف شهری صحبت می کرد.
لابلای این برنامه، آیتم های کمدی با حضور بازیگران مجموعه صبح جمعه با شما پخش می شد. از آنجایی که این برنامه رادیویی آن زمان خیلی مورد توجه مردم قرار داشت، «تهران بیست» هم شدیدا پرمخاطب شد.
نوروز ۷۲
تا قبل از نوروز ۷۲، تصور از کارهای آیتمی در همان قواره های آیتم های اوستا و عبدلی و مجموعه کارهای تصویری بچه های «صبح جمعه با شما» بود، روندی که به یکباره توسط گروه جوان و ناشناخته ای که از دل تئاتر آمده بودند، پایان یافت.
مهران مدیری که در آن زمان فرد ناشناخته ای بود به همراه داریوش کاردان، در نوروز ۷۲ یک برنامه آیتمی بسیار متفاوت را روانه آنتن کردند. جسارت و نوآوری این گروه در طراحی شوخی ها، پایانی بود بر کمدی رادیویی تلویزیون.
پرواز ۵۷
موفقیت بی نظیر «نوروز ۷۲» کافی بود تا مسئولین شبکه یک بار دیگر تولید برنامه دیگری را به گروه جوان مهران مدیری بسپارند.
او به همراه برخی از بازیگران نوروز ۷۲ و اضافه کردن چند چهره جدید از جمله رضا عطاران و … پرواز ۵۷ را برای دهه فجر سال ۷۲ ساخت؛ کاری موفق تر و حتی بهتر از نوروز ۷۲٫ مدیری با تیزهوشی توانست نظر مردمی را که این بار از او و گروهش شناخت پیدا کرده بودند به خوبی تامین کند.
نوروز ۷۳
با اینکه همه منتظر بودند گروه مهران مدیری با نوروز ۷۳ برگردند اما شبکه یک در کمال ناباوری تولید برنامه کمدی اش را به گروه جدیدی سپرد. گروهی که قرار بود رو دست مهران مدیری و گروهش بلند شوند. تیم جدید به سبک و سیاق نوروز ۷۲ یکسری از بازیگران ناشناخته و دانشجوی تئاتر را وارد این مجموعه کرد اما عدم نوآوری و تلاش برای تکرار مولفه های موفق مدیری موجب شد تا نوروز ۷۳ به مجموعه ای شکست خورده تبدیل شود.
نوروز ۷۵ و ۷۶
داریوش کاردان که در نوروز ۷۲ به عنوان کارگردان هنری نامش در تیتراژ می آمد و در چند آیتم هم بازی داشت، سبک و سیاق برنامه های آیتمی جدید را ماحصل ایده های خودش می دانست تا مهران مدیری. او در نوروز ۷۵ و ۷۶ در پی اثبات این نظریه بود و طی دو سال متوالی ساخت و کارگردانی این برنامه را برعهده گرفت. ماحصل کار او به مانند نوروز ۷۳ اسفبار نبود اما هیچگاه نه نوروز ۷۲ تکرار شد و نه پرواز ۵۷٫
ساعت خوش
مهران مدیری بعد از تولید پرواز ۵۷ و با اتفاقاتی که در شبکه یک برایش افتاد، از این شبکه به شبکه دو کوچ کرد. ماحصل کوچ او به این شبکه تولدبرنامه ای بود با نام «ساعت خوش» که تبدیل به نقطه عطف کارهای کمدی تلویزیون شد.
اینجا در واقع بستر تازه و مناسبی بود تا مدیری به همراه گروه جوانش تمام خلاقیت های خود را بروز دهند. در واقع ساعت خوش و بعد سال خوش حرکتی را که مدیری شروع کرده بود را تکامل بخشید و به نقطه اوجش رساند.
جنگ ۳۹
بعد از سال خوش، مدیری ساعت خوش را به شکل هفتگی ادامه داد اما کم کم دوران افول شروع شد. در همین اوضاع و احوال به یکباره داریوش کاردان وارد کارزار شدو جنگ ۳۹ را با حضور تعدادی جوان ناشناخته در آن سال ها از جمله مهران غفوریان، بیژن بنفشه خواه، حسین رفیعی و … تولید کرد.
ساختار نامتعارف برنامه که به نوعی ادامه همان ساختار نووز ۷۲ بود؛ نگاه ها را به سمت این برنامه جلب کرد اما ۳۹ فقط بعد از گذشت چند هفته در دور تکرار افتاد.
جدی نگیرید
در دوران افول و سپس تعطیلی و ممنوع الکاری بازیگران ساعت خوش، آیتم کارهای قدیمی که با موج به پا خاسته از نوروز ۷۲ به حاشیه رفته بودند، دوباره از رادیو به تلویزیون آمدند و برنامه ای تحت عنوان «جدی نگیرید» را با همان کاراکترهای رادیو و معروف شان تولید کردند تا به نوعی از خودشان اعاده حیثیت کنند.
اما دیگر واقعا دوران «مُلّون» و … گذشته بود و مردم روی خوشی به آنها و برنامه شان نشان ندادند و این برنامه شکستی دیگر برای آنها رقم زد.
سلام سلام
آغاز به کار شبکه تازه تاسیس تهران تقریبا مصادف شده بود با پایان ممنوع الکاری بچه های ساعت خوش در تلویزیون. آنها بدون مهران مدیری و رضا عطاران به شبکه تهران رفتند و برنامه ای تحت عنوان «سلام سلام» را تولید کردند. آنها بی توجه به این موضوع که ساعت خوش و سال خوش فقط به واسطه خلاقیت به اوج رسید به یک خودتکراری ویرانگر دست زدند و چند آیتم را عینا تکرار کردند که در نهایت ماحصل کارشان شکستی تمام عیار بود.
جنگ ۷۷
مهران مدیری بعد از طی کردن دوران ممنوع الکاری خیلی نرم و آهسته به شبکه سه رفت و برنامه ای با نام «جنگ ۷۷» را ساخت. مجموعه ای جمع و جور که شامل یک پلاتوی مجری و چند آیتم بود.
استقبال از برنامه موجب شد تا مدیری با همان خلاقیت ذاتی اش بخش پلاتو را گسترش دهد و آیتم مریم و رامین را به قاب اصلی برنامه تبدیل کند. تلفیق خوب بخش نمایشی پلاتو با آیتم ها، انقلاب دیگری در آیتم سازی تلویزیون به وجود آورد.
حرف تو حرف
مهران غفوریان هم جزو نخستین گروه از بازیگران آیتمی است که به سمت کارگردانی آمد؛ اتفاقا برای شروع هم به مانند رضا عطاران سراغ یک کار آیتمی رفت که ماحصلش شد «حرف تو حرف». یک سریال آیتمی شسته و رفته و بامزه که غفوریان به خوبی از همه تجربیاتش در همه سال هایی که به عنوان بازیگر در مجموعه های آیتمی حضور داشته بود استفاده کرد.
«حرف تو حرف» به دلیل ساعت و شبکه پخش کننده اش خوب دیده نشد اما کار موفق و حتی خلاقانه ای بود.
سیب خنده
رضا عطاران که با «ساعت خوش» توانست به عنوان یک بازیگر کمدی تمام عیار برای مخاطبان شناخته شود، سه سال بعد خودش کمدی آیتمی «سیب خنده» را کارگردانی کرد.
این برنامه با اینکه به صورت هفتگی در مدت زمان بسیار کوتاهی روی آنتن می رفت، خیلی زود به یکی از جذابترین برنامه های کودک و نوجوان تلویزیون بدل شد. با این مجموعه بازیگرانی مثل مجید صالحی، جواد رضویان، یوسف تیموری و … برای اولین بار معرفی شدند.
سلام تهران
اولین مجموعه کمدی آیتمی شبکه تهران بود که به کارگردانی هوشنگ هدایتی تولید شد. مشکل اصلی مجموعه این بود که بازیگرانش ناشناس بودند و چندان هم توانایی جذب مخاطب نداشتند. تنها بازیگری که از جمع «سلام تهران» توانست به موفقیت برسد، داود منفرد بود. از تیپ معروف او در نقش دایی پیر و روستایی که همه چیز را اشتباه می شنید، تا همین حالا در برنامه «رنگین کمان» استفاده می شود.
ببخشید شما
در ادامه موفقیت «جنگ ۷۷» مدیری یک سال بعد مجموعه آیتمی «ببخشید شما؟» را ساخت؛ مجموعه ای که قرار بود مشاغل مختلف، مشکلات و حال و هوای آنها را برای مردم معرفی کند.
در این مجموعه مدیری هر بار با توجه به موضوع بحث صاحب یکی از مشاغل را دعوت می کرد و آیتم هایی مرتبط با آن شغل لابلای صحبت او با مهمان برنامه پخش می شد. بیشتر بازیگران این مجموعه، همان بازیگرانی بودند که سال گذشته در «جنگ ۷۷» هم نقش ایفا می کردند.
قطار ابدی
رضا عطاران و بهروز بقایی سال ۷۹ با «قطار ابدی»، یک جور کمدی آیتمی فانتزی متفاوت را به نمایش گذاشتند. این مجموعه آیتم هایی کاملا فانتزی مثل حسن کچل، شهرزاد قصه گو، نرون، تیمارستان و رابین هود را در خودش جا داده بود.
این آیتم ها ثابت بودند و هر بار قصه ای متفاوت با بازی مهرانه مهین ترابی، فرهاد آئیش، رضا عطاران، مجید صالحی، حمید لولایی در قالب آنها اتفاق می افتد. سحر زکریا برای اولین بار با این مجموعه به مخاطبان شناخته شد.
دهه ۸۰ و ۹۰
فضانوردان
«فضانوردان» را می توان تنها مجموعه کمدی آیتمی قابل قبول دهه ۸۰ دانست. سال ۸۵ پیمان قاسم خانی و سیامک انصاری، با توجه به حضور تیم مکلی ایران در مسابقات جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان، این مجموعه هشت قسمتی را ساختند و در شبکه نمایش خانگی توزیع کردند.
این مجموعه به دلیل حضور قاسمخانی و انصاری و برخی بازیگران آثار مدیری، کمدی قابل قبولی از آب درآمد. تنها مشکل این مجموعه، حجم بالای تبلیغات آن بود که تا حدی به محتوایش ضربه می زد. یکی از آیتم های این مجموعه به دلیل شوخی با علی دایی حاشیه ساز شد.
خنده بازار
نوروز ۹۰ شبکه سه برنامه «خنده بازار» را روانه آنتن کرد که محور اصلی آن شوخی با برنامه های تلویزیون بود. بدل فردوسی پور، جیرانی، فراستی و … به مذاق مخاطبان خوش آمد و همین باعث شد مسئولان شبکه سه به ادامهس اخت آن ترغیب شوند.
ماه رمضان ۹۰ سری دوم آن را کارگردانی کرد و بعد از آن در بازه های زمانی مختلف با بالا و پایین شدن عوامل و فرمت برنامه روی آنتن رفت و بالاخره پرونده اش بعد از ماه مبارک امسال به خاطر افت شدید به طور کامل بسته شد.
عمده جذابیت برنامه تقلید از چهره های مطرح بود که به مرور دچار تکرار و ضعف فیلمنامه و اجرا شد؛ در سری های جدید هم که رویکرد برنامه تغییر کرد و رنگ «زرد» به خود گرفت.
کسی خوابه؟
جواد رضویان در ادامه تجربه اندوزی هایش سال ۹۰ سراغ ساخت آیتم سازی رفت و «کسی خوابه؟» را برای نوروز شبکه یک کارگردانی کرد. این سریال درست زمانی پخش شد که خیلی ها از سریال های جدی و تلخ تلویزیون انتقاد جدی داشتند؛ با اینحال کار نتوانست جای خود را باز کند و حتی ساخت فاز دوم آن به طور کلی منتفی شد.
رضویان در این مجموعه از چهره های آشنای کمدی مثل فتحعلی اویسی، ارژنگ امیرفضلی، نصرالله رادش، علی صادقی، نعیمه نظام دوست، لاله صبوری و یوسف صیادی استفاده کرد و خودش هم در بعضی آیتم ها حضور داشت. رویکرد مجموعه شوخی با مسائل روز جامعه بود.
شوخی کردم
مهران مدیری بعد از ساخت چندین سریال کمدی موفق، دلش هوای آیتم سازی کرد؛ جایی که در آن کلی خاطره برای مردم آفریده بود. او در «شوخی کردم» بازیگرانی که طی ۲۰ سال همراه او بودند را دور هم جمع کرده و آنها را در قالب های مختلف قرار داده. مدیری این بار، روی یک موضوع زوم کرده است و در هر قسمت موضوعاتی کلی اما قابل بحث را با زبانی طنز به چالش می کشد.
خلاقیت، ازدواج، خشونت، سلامت و اعتیاد تاکنون موضوع محوری هر قسمت بوده اند که به دست مخاطبان نمایش خانگی رسیده. مدیری پیش از توزیع این سریال گفته بود ساخت سری دوم «شوخی کردم» به واکنش مردم و میزان استقبال آن بستگی دارد. تا الان که نظرات درباره کیفیت سریال گوناگون و حتی متضاد بوده است.
یک اتفاق ساده
ظهور از مجموعه های آیتمی
برخی از بازیگران و کارگردانان سینما و تلویزیون که حالا سری بین سرها پیدا کردند کارشان را از بازی در آیتم شروع کردندت. شاید برخی از آنها در آن سال ها تصورش را هم نمی کردند که در سینما و تلویزیون ایران به چنین جایگاهی برسند. بازیگرانی که حالا تعدادی از آنها پا به عرصه کارگردانی گذاشتند و اتفاقا کارهای خوبی هم در این زمینه تولید کردند.
مهران مدیری
با اینکه تا قبل از سال ۷۱ در چند برنامه به شکلی گذرا حضور داشت اما برای اولین بار با مجموعه آیتمی «نوروز ۷۲» به طور جدی کارش را شروع کرد و برای مخاطبان شناخته شد.
موئفقیت مدیری در این مجموعه تا حدی بود که با وجود حضور بازیگران مختلف، همه کل مجموعه را با نام او می شناختند. او بعد از این موفقیت، «پرواز ۵۷» را کارگردانی کرد و از آن زمان تا الان به عنوان مشهورترین کارگردان کمدی ایران شناخته می شود.
رضا عطاران
عطاران با پرواز ۵۷ کارش را استارت زد و با ساعت خوش و سال خوش به اوج شهرت رسید، بعد از آن ممنوع الکاری کذایی راهش را از مهران مدیری جدا کرد و به سمت کارگجردانی رفت که اتفاقا در آنجا هم موفق بود.
او بعد از تثبیت جایگاهش در تلویزیون به عنوان کارگردان، بازی در سینما را از سال ۸۸ جدی تر دنبال کرد تا الان که دیگر به تنها بازیگری تبدیل شده که به تنهایی می تواند گیشه یک فیلم را تضمین کند.
سروش صحت
با برنامه آیتمی «جنگ ۷۷» مهران مدیری برای اولین بار به عنوان بازیگر و نویسنده کارش را شروع کرد. بعد از آن در «ببخشید شما» همکاری اش را با مدیری ادامه داد و به چهره ای شناخته شده برای مخاطبان تبدیل شد.
او حالا به عنوان کارگردان موفق سریال های کمدی تلویزیون و بازیگر مطرح سینما و تلویزیون شناخته می شود. به احتمال زیاد سال آینده با ساخت فیلم سینمایی «پژمان»، کارگردانی سینما را هم تجربه می کند.
سعید آقاخانی
اولین بار در مجموعه آیتمی «پرواز ۵۷» به تلویزیون آمد و به عنوان بازیگر مقابل دوربین قرار گرفت. یک سال بعد در «ساعت خوش» با بازی در آیتم پرمخاطب «سعید و خان دایی» در کنار نادر سلیمانی توانست خیلی زود به شهرت برسد.
سال ۸۸ با سریال «عید امسال» برای اولین بار کارگردانی را تجربه کرد و همچنان فعالیتش را به عنوان کارگردان ادامه می دهد. او امسال برای اولین بار فیلم سینمایی «لامپ صد» را ساخت.
جواد رضویان
جواد رضویان اولین بار کارش را با بازی در مجموعه آیتمی «سیب خنده» شروع کرد. این مجموعه با اینکه سال ۷۶ برای برنامه کودک تلویزیون ساخته شده بود اما مخاطبان بسیاری پیدا کرد.
رضویان اما با وجود موفقیت در «سیب خنده» با نقش داود سریال «پاورچین» به بازیگری مطرح در تلویزیون تبدیل شد. او سال ۸۴ برای اولین بار با ساخت «ارث بابام» به عرصه کارگردانی راه پیدا کرد. رضویان سال ۹۱ کمدی آیتمی «کسی خوابه؟» را ساخت که موفقیتی به دست نیاورد.
مجید صالحی
او هم مثل رضویان، کارش را با بازی در مجموعه آیتمی «سیب خنده» شروع کرد. آیتم جالب تکرار اشتباه کلمات توسط او آنقدر مورد توجه قرار گرفت که رضا عطاران بلافاصله بعد از آن، «مجید دلبندم» را براساس این کاراکتر ساخت.
صالحی بلافاصله در مجموعه آیتمی «قطار ابدی» عطارانبازی کرد. صالحی از سال ۸۲ و ساخت سریال «آشتی کنان» به عرصه کارگردانی پا گذاشت و بعد از آن سریال های «سه در چهار» و «موج و صخره» را هم کارگردانی کرد.
مهران غفوریان
از مجموعه آیتمی «لبخند سوم» در سال ۷۳ به تلویزیون وارد شد. این مجموعه صبح های جمعه با بازی برخی از بازیگران مطرح رادیویی تولید شد و مهران غفوریان و بیژن بنفشه خواه نیز کنار هم حضور داشتند. غفوریان سال ۷۷ به عرصه کارگردانی وارد شد و «گل های ۷۷» را ساخت.
او بعد از کارگردانی «حرف تو حرف»، «این چند نفر» و … سال ۸۰ اولین مجموعه کمدی روتین تلویزیونی یعنی «زیر آسمان شهر» را ساخت؛ سریالی که آن زمان به عنوان موفق ترین کار کمدی تلویزیونی شناخته شد.
حمید لولایی
او هم از آن دسته بازیگرانی بودکه کارش را با «نوروز ۷۲» مهران مدیری شروع کرد. بعد از آن در «پرواز ۵۷»، «تلویزیون کابلی بچه ها» و «ساعت خوش» کارش را به عنوان بازیگر کمدی ادامه داد.
او بعد از بازی در نقش «خشایار» سریال «زیر آسمان شهر» شدیدا به شهرت رسید و از آن زمان تا به حال به عنوان یکی از اعضای ثابت کارهای کمدی تلویزیونی شناخته می شود. لولایی هیچگاه برای کارگردانی آستین بالا نزد اما به عنوان یک کمدین موفق توانست حضورش را در سینما و تلویزیون حفظ کند.
منیع:هفت صبح
