مکتب تئاتر شیراز جریانی مستقل و با هویت است/ تهران و شیراز دو قطب تئاتر ایران

به گزارش خبرنگار مهر،عوامل نمایش “خط اُستوا” در میزگرد خبری خبرگزاری مهر شرکت کردند. جمال هاشمی نویسنده و کارگردان نمایش و  همچنین علی باقری و فاطمه فخرایی بازیگران خط استوا هستند که با خبرنگار مهر به گفتگو نشستند.

داستان نمایش خط استوا در مورد زن و شوهری هستند که در زیرزمین خانه شان میز پینگ پونگی دارند و زندگیشان به بازی می گذرد. این بازی در دنیای ذهنی شان بسیار جدی می شود.

این نمایش که بسیار روان و جذاب اجرا می شود توانسته در مدت اجرای خود در شیراز با استقبال مناسبی از سوی دوستداران تئاتر مواجه شود.

نمایش خط استوا که از 15 اردیبهشت ماه جاری در سالن استاد هودی بوستان آزادی شیراز به صحنه رفته تا 25 اردیبهشت ادامه دارد.

ما همگی محصول تئاتر شیرازیم /تئاتر تولید می شود که ادامه یابد

ابتدا بازیگر نقش جعفر در این نمایش، گفت: ما همگی محصول تئاتر شیرازیم و تا 10 سال پیش هم در شیراز فعالیت می کردیم که با گروه تئاتر مهر همه کارهایمان را از کبودان و اسفندیار تا قصه های درگوشی و رقص روی لیوان ها و نخستین آدم  اکثر کارهای خوبمان را در شیراز تولید کردیم. پس از کوچ به تهران اکنون خیلی خوشحالیم که این موقعیت پیش آمد تا کاری را که تولید کردیم دوباره در شهر خودمان به صحنه ببریم. چون اصولا معتقدیم که جنس تماشاچی در شیراز با تماشاچی تهرانی تفاوت دارند. این تماشاچی خیلی عمیق تر و جدی تر به کار نگاه می کنند و خیلی درگیر لایه های سطحی کار نمی شوند و بیشتر به عمق کار می روند.

جمال هاشمی نیز در پاسخ به این پرسش که “تا چه اندازه امکانات شهرهای دیگر برای اجرای نمایش خط استوا آماده است”، گفت:  از آنجا که تئاتر تولید می شود که ادامه یابد لذا چنانچه این امکان به وجود آید که هرکجا شرایطش وجود داشته باشد با در نظر گرفتن اینکه کار نیاز به بلک باکس دارد تمایل داریم که اجرا داشته باشیم. این موضوع چند ویژگی برای ما دارد از جمله اینکه میان شهرها تبادل تئاتری و فرهنگی فراهم می شود که خوشبختانه این امکان با شیراز آغاز و میسر شد. یکی دوتا نامزد اجراهای بعدی هستند، اما باید شرایط را بسنجیم که در نهایت تصمیم گیری کنیم چراکه شرایط گروه هم باید فراهم باشد. لذا هنوز دقیقا مشخص نیست که در کدام یک از شهرها امکان اجرای خط استوا میسر می شود.

باقری نیز در این مورد، خاطرنشان کرد: ما امکانات زیادی برای این اجرا نمی خواهیم. یک سالن بلک باکس 10 در 10 یا جایی که امکانش باشد می توان با تغییر شکل فضا یا دکور این امکان را فراهم کرد.  در شیراز نیز با تلاش محسن خباز این امکان پیش آمد چون هرجا بخواهیم اجرا داشته باشیم به کسی نیاز داریم که کارهای اداری مربوط به آن را انجام دهد. چراکه تهیه کننده ای باید باشد که بتواند ضمن رابطه صمیمانه با ارشاد، گرفتن مجوزها و گرفتن سالن به انجام برساند. جدای از این بخشی از رویاهایمان این است که بتوانیم تور داخلی بگذاریم. به صورتی که در هر شهری 10 اجرا داشته باشیم تا بدین وسیله طول عمر اجرا بیشتر شود و هم اینکه به لحاظ اقتصادی به تئاترهای مستقل به این شکل کمکی شود.

باقری که سال ها در تئاتر شیراز کار کرده است، گفت: همچنانی که مخاطبان تئاتری تهران و شیراز متفاوتند مطمئنا ما در دیگر نقاط ایران هم با تجربه جدیدی روبه روییم. امیدوارم این امکانات باشد که بتوانیم با یافتن کسانی در دیگر شهرها فضای تعامل فراهم شود.

حیف است پرونده یک تئاتر با حداکثر 40 اجرا بسته شود

علی باقری با بیان اینکه  وقتی در شیراز تئاتر کار می کرده ناچار بوده از فیلتر جشنواره استانی عبور کند تا پس از  جشنواره منطقه ای درنهایت به جشنواره تئاتر فجر راه یابد، گفت: به خاطر این در جشنواره منطقه ای زیاد در دیگر شهرها اجرا داشته ایم لذا در مجموعه ای از تئاترها که امکان برگزاری تورهای بین المللی فراهم می شود خیلی حیف است که نتوانیم تور داخلی هم برویم. تئاتری که با کلی زحمت تولید می شود که ماه ها تولید آن به درازا می کشد حیف است که تنها با حداکثر 40 اجرا در یک شهر مجبور بشویم پرونده آنرا ببندیم.

وی با تاکید بر اینکه اینکه در یکی دوسال گذشته در شیراز این امکان توسط اهالی تئاتر به وجود آمده که تئاترها بتوانند اجرا داشته باشند، تصریح کرد: تمامی گروه های تئاتری در تهران پس از اجرا در این شهر هدف بعدی شان شیراز است.

هاشمی درباره دو قطبی شدن تئاتر در ایران که یک قطبش مکتب شیراز است و قطب دیگر مکتب تهران، گفت: به هر حال مکتب مشخصه هایی دارد یعنی شرایطی باید از لحاظ فرمی و شکلی و جهان بینی وجود داشته باشد که بشود آن را جریان دانست. به هر صورت با تشکیل گروه تئاتر مهر به خاطر شکلی که در میزانسن یا که در متن، کارکرد و بازیگر داشت آن قدر ویژه و خاص بود که جریانی را شکل داد.

مکتب تئاتر شیراز  جریان مستقلی  است که هویت دارد

وی افزود: جریان مستقلی که با هویتی مستقل مکتب شیراز نام  گرفت به مرور طرفدار پیدا کرد تا جایی که خیلی دیگر جاها نیز دوست دارند اینگونه کار کنند چراکه این تئاتر مخاطب، طرفدار و هویت  دارد. در مقابل آن نیز مکتب تهران قرار دارد که هنرمندانی که اشتراکات فکری داشتند گرد هم آمدند تا این موضوع  پایدار بماند.

علی باقری درباره این دوقطبی شدن تئاتر ایران، گفت: این که مکتب شیراز برای خود استقلالی پیدا کرده موضوعی است که وجود دارد.

وی با اشاره به دیگر مکتب مطرح تئاتر ایران، افزود: در همین مکتب تهران کلاس های نمایشنامه نویسی توسط امیررضا کوهستانی تدریس می شود که به هرحال در بوجود آوردن مکتب شیراز شاید اگر نگوییم نفر اول بوده، اما خیلی تاثیرگذار است که در حال حاضر شاخص ترین کارگردان تئاتر ایران است.

هاشمی درباره دوام و گسترش این مکتب گفت: پاسخ دادن به این پرسش مشکل است چراکه به وجود آمدن این مکتب خیلی هدفمند نبود و فکر می کنم آن زمانی که من کوچکترین عضو گروه تئاتر مهر بودم آن نمایش هایی که شکل گرفت مانند قصه های درگوشی و ارتفاع یا رقص روی لیوانها این یک جریانی بود که در هر حال کسی به آن  فکر نمی کرد که قرار است به یک مکتب تبدیل شود و جریانی خیلی تاثیر گذار باشد که قرار است کلی طرفدار پیدا کند. معمولا اهالی تئاتر به این فکر می کنند که چگونه کار خود را به صحنه ببرد یا به چه علاقه و اعتقاد دارد. بعد به بقیه چیزها فکر نمی کند چون بعدها است که این عناوین گذاشته می شود.

فاطمه فخرایی: فضای نمایشی خط استوا درگیر میان دو دنیاست / علی باقری: جعفر و گلنار اولین عاشق و معشوق تصویری ایران هستند

فاطمه فخرایی درباره فضای نمایشی خط استوا و رسیدن به نقش گلنار در این نمایشنامه، گفت: جنس بازی که بر اساس سبکی است که ما از ابتدا دنبال کرده ایم، اما در مورد فضای کار و شخصیت گلنار می توانم بگویم کاراکتری است که بین دنیای واقعیت و رویاهایش گیر کرده است. در واقع نه به آن رویاها می تواند برسد، نه اینکه از واقعیت آن گونه که هست راضی است.  به این خاطر درگیر میان این دو دنیاست.

هاشمی درباره برگزیدن نام گلنار و جعفر که برگرفته از نخستین فیلم سینمای ایران گرفته شده، گفت: اگر به این موضوع در بستر کار نگاه شود متوجه می شویم قرار است آدمها تکثیر شوند و جعفرها و گلنارها شکل بگیرند. به صورتی که شکل سمبولیستی پیدا می کند چراکه مفهوم نمایش نامه بدین قرار است که در دو آدم گنجانده نمی شود. برای همین محدود کردن آن به دو شخص صرفا شخصی کردن یک قضیه است. از این رو برای من خیلی مورد نظر نبود برای همین نام ها را این گونه برگزیدم که بتوانم بدین شکل کار را با اشاره هایی به این نام ها و کاراکترها به لحاظ مفهومی گسترش دهم.

باقری نیز در این باره گفت: جعفر و گلنار در واقع اولین عاشق و معشوق تصویری فرهنگ سینمایی ما هستند. اینکه مانند عاشق و معشوق های ادبیات ما ماندگار شدند، جعفر و گلنار هم به لحاظ تصویری و سینمایی اولین عاشق و معشوق تصویری ایران بودند که برای آن هدفی که نمایشنامه نویس می خواست آنها را بسط و گسترش دهد انتخاب مناسبی است.

هاشمی استقبال از خط استوا را مورد اشاره قرار داد و گفت: تجربه اجرا در تهران کمی در روزهای اول با نگرانی همراه بود، اما همین که چند اجرا گذشت با اینکه در شرایطی بودیم که تجاری ترین و بفروش ترین و بزرگترین کارها همزمان با این تئاتر در سالن های خیلی بزرگ با تبلیغات گسترده قرار داشت، اما پس از گذشت چند روز این نمایش به مرور مخاطب خود را پیدا کرد و در تهران تا جایی رسید که سه اجرای انتهایی در دوسانس به صحنه رفت. درخواست تمدید نیز به این خاطر دادیم که می دانستیم مخاطب داریم. این نیز باعث شد که ما پیش بینی کنیم این اتفاق در شیراز هم ممکن است بیفتد و شاید حتی زودتر رخ داد. به خاطر اینکه بیشتر مخاطب های کار در تهران مخاطبی بود که زبان به زبان به وجود آمده بودند. این گونه بود که مخاطب ما روند صعودی یافت. در شیراز هم این مورد پیش آمد لذا پس از یکی دو اجرا با سرعت بیشتری نسبت به تهران این موضوع روی داد و روند افزایشی به خود گرفت.

علی باقری هم در این مورد، خاطرنشان کرد: روز اولی که جمال هاشمی با این ایده گروه را تشکیل شد بر اساس تجربه  و شناختی که از یکدیگر داشتیم با این ایمان آغاز شد که می دانستیم چگونه قرار است بازی کنیم، این متن در نهایت باید چگونه پیش برود لذا خیلی به این فکر نمی کردیم که استقبال از کار چگونه ممکن است صورت بگیرد. اما مطمئن بودیم که اگر ما کارمان را درست انجام بدهیم مخاطب خودرا پیدا می کند.

کارگردان نمایش خط استوا در مورد امکانات سالن استاد هودی، خاطرنشان کرد: سالن استاد هودی از لحاظ عرض برای این کار کمی کوچک بود بدین خاطر که میز پینگ پونگی داریم که نمی شود آنرا کوچکتر کرد از این رو سعی کردیم صحنه را با این شرایط تطبیق دهیم که در نهایت میزانسن های ما دچار دگرگونی شد به شکلی که جا برای بازیگران کمتر بود.

او ادامه داد: مجبور بودیم شرایطی را فراهم کنیم که طبیعی است هر سالنی شرایط خاص خود را دارد. تئاتر هم این قابلیت را دارد که می شود آنرا تغییر داد و با سالن هماهنگ شد. از این جهت توانستیم کار را در این سالن جای دهیم. از لحاظ اینکه سالن در سنجش با استاندارها قرار گیرد دارای ایرادات عمده ایست. چراکه سالن آکوستیک نور و صدا ندارد از جهتی که در سالن شیشه ایست درحالیکه دست کم این در باید آکوستیک باشد یا چوبی. از سویی در آهنی کنار سالن قرار دارد که تمام صداهای بیرونی را به داخل سالن منتقل می کند.

وی دیگر مشکلات این سالن را برشمرد و گفت: سالن استاد هودی از نظر موقعیتی و ساختاری از نظر استاندارد خیلی پایین است که متاسفانه نام استاد هودی را بر آن نهاده اند که یکی از کسانی است که سالها در تئاتر زحمت کشیده است. فکر کنم برازنده نام استاد هودی این سالن نیست و متاسفانه تنها بلک باکس موجود در شیراز است که امیدوارم کسانی که دستشان می رسد فکری به حال آن بکنند. چراکه وقتی از شیراز به عنوان یک قطب تئاتری حرف می زنیم که دارای پس زمینه فرهنگی و هنری است خیلی بد است که یک سالن مناسب نداشته باشد.

بازیگر نمایش ایوانف هم در این خصوص، بیان کرد: من فکر می کنم حق بچه های تئاتر شیراز خیلی بیش از اینهاست. چراکه تقریبا هیچ امکاناتی برایشان فراهم نیست و اینکه در سختی کار می کنند و بر اساس استعدادهای شخصی وقتی موفق می شوند تازه یادمان می افتد که از آنها تقدیر و تشویق کنیم، از این بابت است که هیچ گاه فکر نکردیم آنها در نهایت فقر امکانات کارشان را شکل دادند. این شهر حتما نیاز به یک سالن تئاتر بلک باکس دیگر دارد. چراکه همه گروه های تئاتری تهران آرزویشان این است در شیراز اجرا داشته باشند منتها نبود سالن بلک باکس مناسب باعث می شود کارهایی امکان اجرا در شیراز نداشته باشند. با وجود زمین های بلااستفاده در شیراز خیلی خوب می شود برای ساخت سالن تئاتر از آن استفاده کرد. چراکه تعداد آدمهای فرهنگی خیّر فهمیده وجود دارد که حاضر باشند در این کار مشارکت کنند.

جمال هاشمی: می توان در کنار خیلی هزینه ها برای تئاتر هم هزینه کرد

هاشمی نیز با بیان اینکه تئاتر موضوعی ترسناک و بدی نیست، گفت: هزینه زیادی هم ساختن یک سالن ندارد. ما هرچه افتخار در بخش فرهنگی داریم خیلی از آن به بخش تئاتر بر می گردد. می توان در کنار خیلی هزینه ها برای تئاتر هم هزینه کرد. نمی دانم وقتی نام تئاتر به میان می آید انگار که تئاتر چیز بد و اضافه است که به درد نمی خورد و باید آنرا گوشه ای قرار داد تا حس هم نشود. تصوری که از تئاتر در ذهن ها مانده شاید از آنجاست که علیرغم آنکه بخش عمده ای از تاریخ هنر را به خود اختصاص داده هنوز در ایران مهجور است.

باقری نیز در این باره، گفت: همچنانی که مدرسه انسان ساز است، تئاتر هم به نوعی این کار را می کند. کم توقع بودن هنرمندان شیراز آنها را دچار دردسر کرده است چراکه کم توقعی آنها باعث شده به آنها توجهی نشود. از سویی هزینه های فرهنگی هم صرف فرهنگ در این شهر نمی شود.

هاشمی درباره افزایش بهای بلیت این نمایش در شیراز، تاکید کرد: در تهران خانه هنرمندان دارای قیمت ثابت10هزار تومان است مگر اینکه شرایطی پیش بیاید که در نهایت به 12هزار تومان می رسد. در شیراز هم طبعا چون گروه از تهران آمدند هزینه ها کمی افزایش می یابد چراکه دکور و تمامی گروه به شیراز باید می آمد. اما تلاش کردیم کمترین میزان را با حداقل هزینه در نظر بگیریم.

علی باقری: شاید دوسال دیگر علی دایی و علی پروین هم تئاتر بازی کنند

فخرایی در مورد به صحنه رفتن تئاترهای تجاری در شیراز که مدتی است با آمدن گروه های تهرانی باب شده است، پاسخ داد: به هرحال هر تئاتری که روی صحنه می رود همین که باعث می شود تماشاگر تشویق به آمدن شود تا کاری را ببیند به هر صورت خوب است. چراکه اگر تماشاچی را به سالن های تئاتر می کشاند از این بابت مثبت است.

باقری مخاطب شناسی و بازگشت سرمایه را در این موضوع مورد تاکید قرار داد و گفت: ایران جزو تنها کشورهایی است که اگر یک زمانی برای تئاتر از سوی دولت پرداخت می شد، اکنون این کار صورت نمی گیرد درحالیکه همه جای دنیا به تئاتر و هنرهای صحنه ای یارانه می دهند که اینها بتوانند روی پای خود بایستند و بتوانند مستقل باشند. وقتی هیچ حمایتی نمی شود ناچار از راه های دیگری مانند دیگر شغلها به موارد دیگری فکر می کنند. بکارگیری ستاره یا چهره معروف که بتواند در فروش موثر باشد و اگر چاره ساز نبود فوتبالیست به صحنه تئاتر آورده شود اگر به همین ترتیب پیش برود شاید دوسال دیگر علی دایی و علی پروین هم تئاتر بازی کنند تا بتواند تئاتر روی پای خود بایستد. اینها به هرحال قسمتهای دردناک ماجراست. در شیراز هم نمی توان این موضوع را رویداد بدی ارزیابی کرد چراکه دارای مردمی باهوش است. خیلی از آنچه می خواهند استقبال می کنند و آنچه را نمی خواهند اگر هر کسی هم باشد پس می زنند. حتی اگر تئاتری هرچه هم که خوب باشد و دارای بازیگران مطرحی باشد مردم شیراز خیلی صادقانه آنرا مورد استقبال قرار نمی دهند.

ای کاش آدمهای بیشتری تلاش کنند در تئاتر سرمایه گذاری کنند / تصور گروهی از مردم از تئاتر، جُنگ شادی است

هاشمی هم برای این موضوع محدودیتی قایل نشد و گفت: نمی شود برای این موضوع محدودیتی در نظر گرفت چراکه هر تئاتری ممکن است به جاهای مختلفی دعوت شود اما آن مخاطب است که تصمیم گیرنده نهایی است. ای کاش امکاناتی فراهم شود که تئاترهای مختلفی بتوانند به دیگر شهرها بیایند و آدمهای بیشتری تلاش کنند در تئاتر سرمایه گذاری کنند.

تصور گروهی از مردم از تئاتر، جُنگ شادی است البته مردم تقصیری ندارند چراکه جنگ شادی را به عنوان تئاتر به آنها ارایه کرده اند لذا تا این ذهنیت تغییر کند راه درازی در پیش است.

نویسنده و کارگردان خط استوا در پایان این گفت و گوی تفصیلی که در دفتر خبرگزاری مهر برگزار شد، برنامه آینده خود را اینگونه عنوان کرد که درحال نوشتن نمایشنامه جدیدی است و امیدوار است یکی از تئاترهای دوران دانشجویی خود را به صحنه بیاورد.

جمال هاشمی خاطرنشان کرد: اگر شرایط فراهم شود نمایشنامه جغرافیای من را که به دوران دانشجویی ام بر می گردد دوباره به صحنه خواهم آورد. این کار یک سولو تک نفره جمع و جور است که امیدوارم آنرا گسترش دهم.

علی باقری هم اجرای تور خارج از کشور عجایب المخلوقات رضا ثروتی و ایوانف امیررضا کوهستانی را از برنامه های سال جاری خود عنوان کرد و گفت: تصمیم دارم امسال یک مونولوگ کار کنم که از برنامه های مدونی است که دنبال می کنم.

همچنین فاطمه فخرایی با اعلام اینکه به زودی با اجرای عمومی به مناسبت ورود اشکان به کارگردانی پوریا کاکاوند سال جاری را پی می گیرد، گفت: این کار از جمله نمایش های جشنواره تئاتر فجر سال گذشته است که در نوبت اجرای عمومی قرار دارد و به زودی در تئاتر شهر به صحنه می رود.

……………………

گفتگو: محمد حسین نیکوپور