همه والدین امیدوارند که صاحب فرزندانی سالم و توانمند شوند. با این وجود، درصد کمی از نوزادان ممکن است با شرایط خاص متولد شوند که برخی از آنها قابل کنترل و پیشگیری هستند و برخی نه. منظور از نوزادان خاص نوزادانی هستند که به صورت نارس، کم وزن و یا همراه با نقایص مادرزادی و یا ژنتیکی متولد می‌شوند. حتی دوقلو یا چندقلو بودن نوزادان نیز یک شرایط خاص محسوب می‌شود؛ زیرا مادران این کودکان نیازمند مراقبتهای ویژه هستند.
گروهی از این نوزادان با مراقبتهای ویژه، دارو یا جراحی می‌توانند یک زندگی کاملاً عادی داشته باشند و از سلامت کامل برخوردار هستند. اما برخی از آنها نیز ممکن است با عوارض بلندمدت و حتی ماندگار مواجه شوند. در ادامه این مقاله قصد داریم در مورد نوزادان خاص اطلاعات بیشتری در اختیار شما قرار دهیم؛ پس با ما همراه باشید.
نوزادان نارس و پیشگیری از زایمان زودرس
نوزادانی که حدود سه هفته زودتر از موعد زایمان به دنیا می‌آیند (قبل از هفته ۳۷ بارداری)، نارس در نظر گرفته می‌شوند. این نوزادان به‌ویژه آنهایی که خیلی زود متولد می‌شوند، اغلب دچار مشکلات پزشکی پیچیده‌ای می‌شوند. شایعترین عوارضی که این نوزادان خاص با آن مواجه می‌شوند، عبارت‌اند از:
وزن کم در هنگام تولد
وزن کم هنگام تولد از رایج‌ترین ویژگی‌های نوزادان نارس است. معمولاً هرچه نوزاد زودتر به دنیا آمده باشد، وزن او کمتر است. انتظار می‌رود که با تکمیل رشد و نمو کودک، وزن و اندازه‌های بدن او به محدوده نرمال نزدیک شود.
نیاز به بستری در بیمارستان
ممکن است نیاز باشد که نوزاد شما در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) بستری شود. گاهی ممکن است نوزاد درون انکوباتور قرار داده شود و دستگاه های خاصی برای کنترل علائم حیاتی، به او وصل شوند. شاید این موضوع شما را نگران کند اما بدانید که کودک شما دقیقاً همان جایی است که باید باشد و با این کار می توان از بسیاری از عوارض کوتاه مدت و بلند مدت زایمان زودرس، پیشگیری کرد.
ابتلا به انواع عفونتها
نوزادان نارس مستعد ابتلا به انواع عفونتها هستند؛ چون هم سیستم ایمنی آنها به خوبی تکامل نیافته است و هم فرصت کافی برای دریافت آنتی‌بادی‌های ایمنی‌زای مادر را نداشته‌اند. روند واکسیناسیون این نوزادان نیز متفاوت است.
مشکلات تغذیه
نوزان نارس ممکن است در تغذیه مشکل داشته باشند. علاوه بر اینکه روده‌ها و ریه‌های آنها هنوز تکامل پیدا نکرده است، فرایند بلع-مکش-تنفس که برای تغذیه نوزادان تازه متولد شده ضروری است، هنوز به خوبی در آنها شکل نگرفته است. در NICU ، ممکن است با کمک یک لوله که از بینی یا دهان کودک وارد می‌شود، شیر مادر یا شیر خشک غنی‌شده را دریافت کنند.
مشکلات خواب
خواب نوزادان نارس با نوزادان کامل متفاوت است. این تفاوت هم از نظر کمیت خواب است و هم از نظر کیفیت. معمولاً نوزادان نارس بیش آر ۲۲ ساعت در روز می‌خوابند، و از آنجا که آنها به تغذیه مکرر احتیاج دارند، این موضوع می‌تواند مشکل‌آفرین باشد. آنها همچنین بیشتر از خواب می‌پرند و در زمان بیداری نیز، خواب‌آلود هستند. این نوزادان خاص همچنین دچار اختلال در خواب شبانه هستند.
برای پیشگیری از زایمان زودرس چه کنیم؟
اگرچه علت دقیق زایمان زودرس اغلب مشخص نمی‌شود، اما راهکارهایی وجود دارد که می‌توان برای کاهش خطر زایمان زودرس در زنانی که در معرض خطر هستند، انجام داد:
- استفاده از مکمل‌های پروژسترون می‌تواند خطر زایمان زودرس را در زنانی که سابقه زایمان زودرس دارند، دهانه رحم آنها کوتاه است و یا با هر دو عامل مواجه هستند، کاهش دهد.
- سرکلاژ دهانه رحم یک روش جراحی است که در زنانی انجام می‌شود که دهانه رحم کوتاه یا سابقه کوتاه شدن دهانه رحم که منجر به زایمان زودرس می‌شود، دارند. در این روش، دهانه رحم با بخیه‌های محکم بسته می‌شود که جلوی زایمان زودرس گرفته شود. بخیه‌ها هنگام رسیدن زمان زایمان، برداشته می‌شوند.
انواع نقایص مادرزادی و راه پیشگیری از آنها
نقایص مادرزادی به نقایصی گفته می‌شود که از بدو تولد همراه با نوزاد است و می‌تواند در هر قسمت یا بخشی از بدن (مثلاً قلب، مغز، پا) وجود داشته باشد. این نقایص می‌توانند روی ظاهر بدن کودک، عملکرد یا هر دو آنها تأثیر بگذارند. نقایص مادرزادی ممکن است از خفیف تا شدید باشند. این نقایص مادرزادی بسته به‌شدت و اینکه کدام بخش از بدن کودک را درگیر کرده باشند، می‌توانند روی طول عمر کودک تأثیر داشته باشند یا نداشته باشند.
انواع نقایص مادرزادی
۹ مورد از شایعترین نقایص مادرزادی عبارتند از:
- نقص مادرزادی قلب (ناهنجاری ساختاری در قلب جنین)
- پاچنبری یا کجی پا (بدشکلی مادرزادی پا)
- لب شکری یا شکاف کام (ناهنجاری ساختاری در سقف دهان و لب)
- اسپینا بیفیدا (شکاف مادرزادی مهره ها یا ستون فقرات)
- نداشتن یا شکل گیری ناقص دست یا پا
- کم خونی داسی شکل (اختلال کم خونی ژنتیکی)
- فنیل کتونوریا (اختلال متابولیکی ژنتیکی)
- سندروم داون (عقب ماندگی ناشی از ناهنجاری کروموزومی)
- سندروم X شکننده (عقب ماندگی ذهنی ناشی از ناهنجاری کروموزومی)
برای پیشگیری از نقایص مادرزادی چه کنیم؟
نقایص مادرزادی می‌توانند در هر مرحله از بارداری ایجاد شوند، بااین‌وجود بیشتر نقایص مادرزادی در ۳ ماه اول بارداری یعنی زمانی که اندام‌های کودک در حال تشکیل هستند، رخ می‌دهد. این مرحله از نظر تکاملی بسیار مهم است؛ به همین دلیل مادران باید مراقبتهای سه ماهه اول بارداری را جدی بگیرند. با این حال، برخی از نقایص مادرزادی که باعث تولد نوزادان با شرایط خاص می‌شود، در اواخر بارداری رخ می‌دهند.
علت برخی از نقایص مادرزادی مانند سندروم جنین الکلی، ما علت آن را می‌دانیم. و یا می‌دانیم که کمبود اسید فولیک در شکل‌گیری اختلال لوله عصبی اسپینا بیفیدا نقش دارد. با این وجود، علت برخی از این نقایص به‌درستی مشخص نشده است. به نظر می‌رسد که مجموعه‌ای از عوامل محیطی و ژنتیکی در ایجاد این ناهنجاری‌ها نقش داشته باشد. برخی از عواملی که ممکن است احتمال تولد نوزادان خاص با نقایص مادرزادی را افزایش دهند، عبارت‌اند از:
- سیگار کشیدن یا مصرف الکل در دوران بارداری.
- داشتن برخی بیماری‌های خاص پزشکی مانند چاقی یا دیابت کنترل نشده قبل و حین بارداری.
- مصرف برخی از داروها مانند ایزوترتینوئین (دارویی که برای درمان آکنه شدید استفاده می‌شود).
- داشتن فردی در خانواده با نقص مادرزادی.
- سن بالای مادر (به طور معمول بیش از ۳۴ سال سن).
- عدم مصرف مکمل‌های دوران بارداری از جمله فولیک اسید (۴۰۰ میلی گرم در روز).
- داشتن عفونت‌های شدید درمان نشده در دوران بارداری.
البته توجه کنید که داشتن دو یا چند مورد از شرایط بالا به این معنا نیست که حتماً فرزندی با نقایص مادرزادی خواهید داشت. از طرفی، برخی از مادران با وجودی که هیچ‌یک از این شرایط را ندارند، باز هم ممکن است نوزادان خاص به دنیا بیاورند.
