به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران،آمارها نشان می‌دهد، سیلاب سالانه 40هزار میلیارد تومان در کشور ما
خسارت به بار می‌آورد و این در حالی است که این رقم جدا از خسارات مادی
بوده که سیلاب ایجاد می کند و نمی‌توان برای آن رقمی متصور شد. به عنوان
مثال سیل هفته گذشته در خراسان رضوی جان 3 نفر را در فریمان گرفت که بدون
شک جبران ناپذیر است. ایران دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است که از وسعت 164
میلیون هکتاری آن 125 میلیون هکتار در معرض فرسایش آبی است. بهره‌برداری
غیراصولی از حوضه‌های آبخیز موجب شده آب‌های ناشی از بارش‌ها به سرعت از
دسترس خارج شود که نه‌تنها موجب بروز بحران‌های کم‌آبی می‌شود بلکه
سیلاب‌های ویرانگر را نیز در پی دارد. هر چند راهکارهای مختلفی برای مقابله
با سیل‌های ویرانگر ارائه می‌شود، اما اکثر کارشناسان بر این باورند که
مهم‌ترین راهکار برای جلوگیری از وقوع سیل در کشور ما آبخیزداری است و
اصلاح جانبی مسیر رودخانه‌ها،محاسبه دقیق ابعاد پل‌ها بخصوص در شمال کشور
از جمله کارهایی است که می‌تواند به کنترل سیلاب کمک کند. پرویز گرشاسبی،
معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفتوگو با
ایران در این خصوص توضیح داد: «75 میلیون هکتار از اراضی کشور مستعد بروز
سیل است که در پهنه‌بندی سیل‌خیزی که انجام داده‌ایم مشخص شده 255 شهر و 8
هزار روستا در کشورمان در معرض تهدید سیل است که قطعاً باید برای کنترل سیل
در آن‌ها برنامه‌ریزی کنیم.» گرشاسبی تأکید کرد: براساس قانون سازمان
جنگل‌ها وظیفه مهار حجم جامد سیلاب را در بالادست حوضه‌های آبخیز برعهده
دارد که اگر دولت اعتبار لازم را به ما بدهد می توانیم سیل را کنترل کنیم.
2 میلیون هکتار اراضی نیاز به آبخیزداری دارد
گرشاسبی گفت: در 50 سال اخیر به دلیل کمبود اعتبارات تنها در 25 میلیون
هکتار از 125 میلیون هکتار اراضی قابل اجرای عملیات آبخیزداری، این طرح
اجرا شده است که کافی نیست. سال گذشته 700 هزار هکتار از اراضی زیر پوشش
طرح آبخیزداری قرار گرفت، این در حالی است که براساس برنامه پنجم توسعه
باید سالانه 2 میلیون هکتار از اراضی کشور زیر پوشش این طرح برود.
وی با تأکید بر اهمیت اجرای آبخیزداری در عرصه‌های منابع طبیعی کشور گفت:
این مسأله دو وجه دارد، یکی این‌که با وقوع سیلاب به ما خسارت وارد می‌شود و
از سوی دیگر نتوانسته‌ایم آن آب را به سفره‌های آب زیرزمینی هدایت کنیم.
سالانه 9 میلیارد متر مکعب آبی که می‌تواند به سفره‌های آب زیرزمینی وارد
شود، با سیلاب جاری می‌شود. گرشاسبی خاطرنشان کرد: این در حالی است که با
اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری می‌توانیم 520 متر‌مکعب آب استحصال و با
اجرای هر هکتار عملیات آبخوانداری، پخش سیلاب و تغذیه معادل یک هزار متر
مکعب آب به سفره‌های زیرزمینی آب تزریق کنیم.
به گفته وی، استان‌های شمالی مانند گیلان، مازندران و گلستان و جنوبی چون
بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان بیشتر از دیگر استان‌ها در معرض خطر
سیل هستند. معاون سازمان جنگل‌ها هزینه اجرای عملیات آبخیزداری در هر هکتار
را 700 هزار تومان اعلام و تأکید کرد: با اجرای این طرح در هر هکتار
8/2میلیون تومان بهره اقتصادی به دست خواهیم آورد. مقایسه آمار ارائه شده
از سوی این مقام مسئول برای اجرای عملیات آبخیزداری و مقایسه آن با خسارت
40 هزار میلیارد تومانی سیلاب، گویای این واقعیت است که اگر به جای جبران
خسارت پس از هر بار وقوع سیلاب در کشور، اعتبار مناسبی به بحث آبخیزداری
اختصاص یابد، می‌تواند صرفه اقتصادی بیشتری برای کشور به دنبال داشته باشد.
گرشاسبی مثالی را برای ما عنوان کرد که نشان‌دهنده اهمیت آبخیزداری است و
گفت: بررسی‌های سازمان جنگل‌ها ما را به این باور رسانده که نجات دریاچه
ارومیه به کمک آبخیزداری امکان‌پذیر است و اگر 5هزار میلیارد تومان در این
خصوص هزینه شود، علاوه بر احیای این دریاچه سالانه 20 هزار میلیارد تومان
درآمد خواهیم داشت، ضمن این‌که می‌توانیم 2 میلیارد متر‌مکعب آب هم استحصال
کنیم.
اعتبارات ناچیز آبخیزداری در گیلان
گیلان از جمله استان‌هایی است که به دلیل شرایط خاص آب و هوایی همیشه در
معرض سیلاب قرار دارد و بیشتر مواقع شاهد ضریب بالای تخریب‌های ناشی از
وقوع سیل در این استان بوده‌ایم. البته در چند سال اخیر اجرای طرح‌هایی
نظیر آبخیزداری، ایجاد جنگل و پوشش گیاهی از بالادست مراتع، 70 درصد از
بروز سیل در این استان جلوگیری کرده است. «رحمت‌الله رحمانی»، مدیرکل اداره
منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در گفتوگو با خبرنگار ایران، به اجرای
طرح آبخیزداری در ماسوله اشاره کرد و افزود: «این شهرستان الگوی موفقی در
مقابله با سیل بوده و تاکنون در ماسوله و مناطقی از جمله میل لرزان،
صفاگشته، اشکلیت و دلی چالی 3 هزار هکتار جنگل‌کاری کرده‌ایم. این مناطق
جزو مناطق قرق شده اعلام شده و از ورود به این مناطق جلوگیری می‌شود.» وی
با بیان این که جاری شدن سیل اغلب در جاهایی اتفاق می‌افتد که منابع طبیعی
در آن مناطق اقدامی نکرده است، تصریح کرد:«از دستگاه‌های مربوطه برای
جلوگیری از وقوع سیل می‌خواهیم ما را در ایجاد پوشش گیاهی در مناطق جنگلی و
بالادست مراتع، افزایش میزان اعتبارات آبخیزداری و ساماندهی دام‌هایی که
بیشتراز میزان ظرفیت مراتع در مرتع‌ها برای چرا رها می‌شوند، یاری کنند.»
خسارات سیل همچنان زیاد است
بعد از 3 ماه خشکسالی، بارش 100 میلیمتر باران در 3 ساعت، منطقه کوچکی از
گلستان را شست و سیلاب هرچه سنگ و تنه درخت بود با خود آورد، اما خوشبختانه
این سیل تلفات جانی نداشت. به این خاطر به نظر می‌رسد مدیریت سیل در این
استان بهبود یافته، اما خسارات همچنان زیاد است. مدیریت سیلاب در گلستان
برنامه‌ای مدون دارد که به گفته «عبدالرحیم لطفی»، مدیراداره مطالعات
آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی این استان با تخصیص نیافتن اعتبار دچار
نقصان شده است. از این رو ضرورت دارد موضوع تأمین اعتبارات پیگیری شود چرا
که تجربه نشان داده طرح‌های آبخیزداری در سال‌های قبل بسیاری مواقع
سیلاب‌ها را در بالادست مدیریت و از ایجاد خسارت در پایین دست جلوگیری کرده
است. اما در مناطق زیادی از این استان هنوز طرح‌های آبخیزداری اجرا نشده
بطوری که 60 درصد طرح‌های کنترل سیلاب در این استان به دلیل تأمین نشدن
اعتبارعملیاتی نشده است. برای مدیریت سیل تاکنون 59 میلیارد تومان در 3
استان خراسان شمالی، گلستان و سمنان هزینه شده در صورتی که مدیریت سیل طرحی
بوده که به 182 میلیارد تومان بودجه نیاز داشته به این ترتیب فقط 32 درصد
اعتبار لازم تخصیص یافته است.
مدیر اداره مطالعات آبخیزداری گلستان تصریح کرد: «سیل اخیر در این استان
160 میلیارد تومان خسارت وارد کرده که اگر در سال‌های اخیر 16 میلیارد
تومان اعتبار اختصاص می‌یافت این خسارات را هم نداشتیم. اگر بخواهیم سیل را
کنترل کنیم نباید برنامه مدیریت آن را دست کم بگیریم. مدیر اداره مطالعات
آبخیزداری گلستان با اشاره به تخریب‌هایی که به دلیل هجوم گردشگران به
طبیعت با لگدکوب کردن اراضی جنگلی و مرتعی، ساخت و سازهای نامناسب بی‌ضابطه
در مناطق بالادست و هجوم دام‌ها به جنگل‌ها در بعضی نقاط این استان شکل
می‌گیرد،افزود: «برخی طرح‌های عمرانی از جمله جاده سازی‌ها که تمهیدات
حفاظتی مربوط به آن در نظر گرفته نمی‌شود، خطرساز است.
وی به تعریض جاده آزادشهر اشاره و تصریح کرد: «ترانشه بزرگی ساخته می‌شود
سیلاب می‌آید و چون راهی نمی‌یابد سنگ، درخت و طبیعت را به داخل مسیر
می‌کشاند ضمن این‌که شاهد هستیم در این استان برخی از بهره برداری‌ها مانند
نخاله‌های حاصل از طرح‌های معدن زغال سنگ که در حاشیه رودخانه ریخته
می‌شود موجب سیلاب شده و پایین دست را تخریب می‌کند.»
آبخیزداری 19 درصدی در آذربایجان غربی!
«علی پیرمرادی»، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی نیز در
گفتوگو با «ایران» با اشاره به مساحت 3 میلیون و 100 هزار هکتاری حوزه‌های
آبخیز این استان می‌گوید: «حدود 970هزار هکتار از این مساحت مورد مطالعه
بیولوژیکی و مکانیکی قرار گرفته که از این مقدار روی 570 هزار هکتار آن
عملیات آبخیزداری صورت گرفته است.» «پیرمرادی» با بیان این که اقداماتی
نظیر آبخیزداری تأثیرات بسیار زیادی دارد، خاطر نشان می‌کند: «آبخیزداری
می‌تواند تأثیر زیادی در جلوگیری از فرسایش خاک و جلوگیری از سیل داشته
باشد. همچنین تأثیر بسزایی در تغذیه سفره‌های زیرزمینی دارد.» وی کمبود
اعتبار را اصلی‌ترین مانع بر سر راه توسعه آبخیزداری در آذربایجان غربی
می‌داند و می‌گوید: «با توجه به اعتباری که داشته‌ایم، تنها توانسته‌ایم در
19 درصد از مساحت موجود، عملیات آبخیزداری را اجرایی کنیم که این مقدار
کفاف نخواهد داد.»
منبع:ایران