سلامت نیوز: وجود خون در مدفوع يا خونريزي‌هاي واضح از ناحيه مقعد دلايل زيادي دارد و خوشبختانه در بيشتر موارد هم بررسي‌هاي پزشکي نشان مي‌دهد خطرناک نيستند و راحت با دارو يا جراحي برطرف مي‌شوند ولي اهميت تشخيص علت دقيق خونريزي آنقدر مهم است که به هيچ وجه نبايد مراجعه به مطب پزشک را حتي يک روز هم به تعويق انداخت.
دکتر سيدرضا فاطمي، فوق‌تخصص بيماري‌هاي گوارش و کبد در هفته نامه سلامت نوشت: همه خونريزي‌هاي دستگاه گوارش تحتاني در اثر بيماري‌هاي ساده‌اي مانند بواسير يا شقاق مقعد اتفاق نمي‌افتند و شايد نشانه‌اي از وجود سلول‌هاي سرطاني باشند…
وقتي وجود خون در مدفوع با شکايت بيمار يا انجام آزمايش مسجل مي‌شود؛ چند گزينه مقابل پزشک قرار مي‌گيرد: خونريزي حاد است يا مزمن؟ علائم توام با آن کدام‌اند؟ خون خارج‌شده از روده چه مشخصاتي دارد؟
خونريزي حاد يا مزمن: نوع حاد تهديدکننده حيات بيمار است و با حجم زياد و اختلال در ثبات علائم حياتي نمايان مي‌شود ولي نوع مخفي بي‌سر و صداست و ديده نمي‌شود.
خونريزي قرمز يا تيره: روشن‌بودن يا تيره‌بودن خون (دفع خون سياه: ملنا) مکان احتمالي ضايعه را نشان مي‌دهد. خونريزي قسمت فوقاني روده بزرگ يا حتي روده کوچک، تيره (تغيير رنگ گلبول‌هاي قرمز) و خونريزي نواحي انتهايي مانند راست روده و مقعد به رنگ روشن هستند.
علائم همراه با خونريزي: گاهي خونريزي اصلا مشهود نيست و بيمار فقط با درد مداوم و منتشر شکم، خستگي، کسالت و حتي علائم کم‌خوني مانند لرزش، ضعف، رنگ‌پريدگي و… به پزشک مراجعه مي‌کند.
خونريزي ناشي از ضايعات خوش‌خيم
هموروئيد يا بواسير، شقاق مقعد، زخم منفرد ناحيه راست‌روده، ديورتيکول و آنژيو ديسپلازي از رايج‌ترين علل خونريزي‌هاي خوش‌خيم محسوب مي‌شوند:
هموروئيد يا بواسير: در اطراف مقعد کلاف‌هاي عروقي قرار دارند که به‌طور فيزيولوژيک به مکانيسم دفع کمک مي‌کنند. گاهي به دلايل ارثي يا افزايش فشار شکمي ناشي از يبوست که دفع مدفوع را دشوار مي‌کند؛ عملکرد کلاف عروقي دچار تغيير و به‌تدريج قوام کلافه‌ها شل مي‌شود. در اين حالت عروق متورم و داخل مقعد برجسته و با هر فشاري خونريزي ايجاد مي‌شود. مشخصه اصلي خونريزي از مقعد؛ روشن، بي‌درد و کم‌حجم بودن آن است.
شقاق مقعد: برخلاف بواسير، اين بيماران از درد شديد و خونريزي از مقعد شکايت مي‌کنند. ايجاد شکاف‌ها، ناشي از بد کار کردن روده بزرگ و يبوست شديد است. شقاق مقعد هميشه به دليل يبوست رخ نمي‌دهد و بيمار بايد معاينه و درمان با توجه به علت بيماري آغاز شود.
زخم منفرد ناحيه راست روده: اين زخم معمولا در اثر يبوست به وجود مي‌آيد و با برخورد مدفوع سفت بدتر مي‌شود ولي ضايعه مهمي که اين زخم را پديد مي‌آورد، پرولاپس داخلي روده يا افتادگي‌هاي مخاطي داخل راست روده است. برخي تومورهاي اوليه در راست روده ممکن است ظاهري مشابه زخم‌هاي سطحي منفرد داشته باشند که پزشک بايد آنها را از هم افتراق دهد. بيشتر مبتلايان جوان هستند و در بررسي کولونوسکوپي زخمي منفرد در 8 تا 10 سانتي‌متري مقعد مشاهده مي‌شود. تنها علامت بيماري هم دفع خون است.
ديورتيکول: کيسه‌هاي مخاطي هستند که به داخل روده بيرون‌زدگي پيدا مي‌کنند و وقتي از طريق کولونوسکوپي روده به آنها نگاه مي‌کنيم، به صورت فرورفتگي‌هاي انگشتي‌شکل در لايه زيرين نفوذ کرده‌اند و چون عروق سطحي را با خود به داخل مي‌برند، به شکل فتق درمي‌آيد و با کوچک‌ترين فشار روده‌اي خونريزي مي‌کنند. دفع خون مي‌تواند روشن، واضح يا به‌صورت مخفي باشد. ديورتيکول علاوه بر خونريزي، درد و التهاب هم ايجاد مي‌کند که در اين مواقع انجام جراحي ضروري است.
آنژيو ديسپلازي: در اين اختلال، عروق وريدي روده بزرگ تغيير شکل مي‌دهند. بيماري بيشتر مختص افراد ميانسال است. عروق تغيير شکل‌يافته، شکننده‌اند و در برخورد با مدفوع سفت دچار خونريزي مي‌شوند.
خونريزي ناشي از ضايعات بدخيم
پوليپ‌ها و تومورهاي بدخيم روده بزرگ از رايج‌ترين علل خونريزي‌هاي بدخيم محسوب مي‌شوند:
پوليپ‌ها: خونريزي در پوليپ‌ها را مي‌توان در گروه ضايعات پيش‌بدخيم قرار داد. اين برجستگي‌هاي انگشتي از تکثير سلول‌هاي مخاطي به‌وجود مي‌آيند. اندازه و شکل‌هاي مختلف دارند و پيش‌زمينه سرطان روده بزرگ‌اند. حدود 30 درصد افراد تا 50 سالگي و 50 درصد تا 70 سالگي دچار پوليپ روده مي‌شوند. البته همه پوليپ‌ها در آينده به توده‌هاي بدخيم تبديل نمي‌شوند و حتما بايد نوع پوليپ مشخص شود.
تومور بدخيم روده بزرگ: بيشتر اوقات در مراحل پيشرفته بيماري کشف مي‌شوند. ضايعاتي که در طرف چپ روده هستند، خون قرمز روشن دفع مي‌کنند که با درد يا بدون درد است (تومورهايي که به مقعد نزديک‌ترند درد بيشتري دارند). ضايعاتي که در نواحي فوقاني روده بزرگ‌اند، دردهاي منتشر شکمي و خونريزي تيره يا مخفي ايجاد مي‌کنند که به‌صورت کم‌خوني و فقر آهن خود را نشان مي‌دهند. کم‌خوني هم با ضعف، سياهي‌رفتن چشم، بي‌حالي و کسالت همراه است. دردهاي ادامه‌دار، تغيير در اجابت مزاج، تغيير در قطر مدفوع به‌خصوص در افراد بالاتر از 50-40 سال از علائم هشداردهنده و نيازمند بررسي‌هاي فوري است.
بررسي آزمايشگاهي
در بررسي آزمايشگاهي بيماراني که با شکايت خونريزي از دستگاه گوارش به پزشک مراجعه مي‌کنند، معمولا آزمايش‌هاي زير انجام مي‌شود:
• آناليز مدفوع: وجود گلبول‌هاي قرمز در مدفوع نشانه خونريزي داخلي از دستگاه گوارش تحتاني است.
• رکتوسيگموئيدوسکوپي و کولونوسکوپي: در اين دو روش، سطح روده گوارش با ديد مستقيم و از راه مقعد مشاهده و ضايعه پيدا مي‌شود.