ازهمان ابتداي امسال که ازسوي رهبرمعظم انقلاب اسلامي سال فرهنگ ناميده شد ، دست کم ازسوي برخي صاحب نظران، مسئوليت اصلي تحقق اين شعار متوجه شوراي عالي انقلاب فرهنگي شد. اين گروه، شورا را اتاق فرماندهي فرهنگ ومرکزساماندهي آن مي دانستند.
دکتر اسحاقي، معاون برنامه ريزي وهماهنگي دبيرشوراي عالي انقلاب فرهنگي، در گفت‌وگو با خراسان مهم ترين برنامه شورا درسال فرهنگ،فراهم کردن بسترهاي اجرايي نقشه مهندسي فرهنگي دانست؛ نقشه اي که وي از آن به ميثاق ملي فرهنگي تعبيرمي کرد.
از نظر شماکه درمتن نهادانقلابي شوراي عالي انقلاب فرهنگي هستيد جايگاه شوراي عالي درعرصه فرهنگ و کارکرد اين شورا درميان نهاد هاي مختلف فرهنگي چيست ؟
شوراي عالي انقلاب فرهنگي، عالي ترين مرجع سياست گذاري ،برنامه ريزي ومديريت راهبردي فرهنگي کشور وراهبري علم وفرهنگ است وازاين رو علاوه بروظيفه سياست گذاري ،وظيفه ايجادهماهنگي هاي بين بخشي را هم برعهده دارد . به همين دليل، قرارگاه اصلي فرماندهي فرهنگ کشوروعالي ترين مرجع تصميم گيري درمسائل علمي وفرهنگي محسوب مي شود وساماندهي نهادها ودستگاه هاي مختلف فرهنگي کشورراهم برعهده دارد که تحت عنوان مديريت راهبردي فرهنگي مطرح مي شود . دراين راستا، شوراي عالي با سياست گذاري و همچنين تعيين ضوابط وابلاغ آن ها درحوزه هاي علم و فرهنگ درطول سه دهه گذشته تلاش کرده است نيازهاي کشوررا دراين دوحوزه برطرف کند. هم چنين با تشکيل وايجاد نهادهاي مختلف موردنيازکشوردراين دوحوزه ، توانسته است نيازهاي اين نهادها راهم درطول زمان برطرف کند. به عنوان نمونه، تعيين ضوابط ونحوه عمل دانشگاه ها ،مراکزعلمي وپژوهشي اعم ازمراکزتحت پوشش وزارت علوم ومراکز تحت پوشش وزارت بهداشت، يکي ازاين فعاليت هاست. اين مراکز براساس مصوبات شوراي عالي عمل مي کنند وبه طورمرتب نيازهاي آن ها مورد بازبيني وبررسي قرارمي گيرد . فعاليت ها واقدامات اين نهاد برخاسته ازانقلاب، طي سه دهه، به جايي رسيده است که امروزه ايران درحوزه هاي علمي ،فناوري ونوآوري دربين کشورهاي منطقه وجهان نقش تعيين کننده اي دارد .رسيدن به اين جايگاه برجسته علمي مرهون تامين زيرساخت ها ،ضوابط عمل وحمايت ازآن ها بوده که شوراي عالي انقلاب فرهنگي نقش عمده اي دراين روند داشته است .
با توجه به نقش محوري شورا درعرصه فرهنگ که شما هم به آن اشاره کرديد، اين شورا براي امسال که سال فرهنگ ناميده شده است، چه برنامه ها يا اقداماتي دردست انجام دارد؟
مهم ترين برنامه شورا درعرصه فرهنگي، تامين زيرساخت هاي نقشه مهندسي فرهنگي کشوراست. چنان که اطلاع داريد، مقام معظم رهبري تهيه دو نقشه جامع را به شوراي عالي محول کردند: يکي نقشه جامع علمي کشور که بحمد ا…تصويب شد و مدتي است روند اجرايي خود را طي مي کند و ديگري نقشه مهندسي فرهنگي کشور است که تاپايان سال 91و اوايل سال 92 روند تصويب آن به انجام رسيد وابلاغ شد وماه گذشته هم ستاد هماهنگي نقشه مهندسي فرهنگي باشرح وظايف وساختاري مشخص به تصويب شورا رسيد. براين اساس مهم ترين فعاليت شوراي عالي انقلاب فرهنگي درسال اقتصاد و فرهنگ، تامين زيرساخت هاي اجراي نقشه مهندسي فرهنگي وتعيين اولويت ها ي اجرايي آن ا ست .محوردوم فعاليت هاي اصلي شورا درحوزه فرهنگ، اجرايي کردن پيوست نگاري فرهنگي است که اين شورا ، نظام نامه پيوست فرهنگي را به تصويب رسانده وابلاغ کرده وچند دوره آموزشي هم براي پيوست نگاران فرهنگي ازسوي دبيرخانه شوراي عالي برگزارشده است . براساس ماده 2قانون برنامه پنجم، معاونت برنامه ريزي رئيس جمهورموظف است پروژه هاي مهم وجديدي راکه تهيه پيوست فرهنگي براي آن ها لازم است، اعلام کند. دراين راستا پيگير هستيم تا اين معاونت، فهرست اين طرح ها رامشخص کند وبراي آن ها پيوست فرهنگي تهيه کنيم . به نظرمن اجراي نقشه مهندسي فرهنگي وپيوست فرهنگي مي تواند نقش موثري درتحول فرهنگي داشته باشد .بنابراين عزم شوراي عالي انقلاب فرهنگي درسال جاري اجرايي کردن اين دوسند مهم وراهبردي است .
آقاي دکتر! سند مهندسي فرهنگي چيست؟ چه اهدافي را دنبال مي کند وافق آن چيست؟
هدف اصلي سند مهندسي فرهنگي، تحقق وپياده سازي اهداف فرهنگي نظام جمهوري اسلامي ايران است که درقانون اساسي وچشم اندازبيست ساله نظام مندرج شده است. به بيان ديگر، مهم ترين سندي که اجراي اهداف فرهنگي نظام را (که اهداف اصلي نظام نيز همين اهداف فرهنگي است) دنبال مي کند، نقشه جامع مهندسي فرهنگي است .اين نقشه تلاش مي کند اهداف نظام را که درمتن سند آمده است وبخش هاي مختلف سلامت معنوي ،آشنايي جامعه با اهداف مقدس جمهوري اسلامي، رسانه ها ،خانواده ونظام فرهنگي واجتماعي را دربرمي گيرد ، با تعيين راهبرد ها وراهکارها اجرايي وعملياتي کند.دريک جمله مي توان گفت که اهداف اين سند، زمينه سازي براي ارتقاي وضعيت فرهنگي جامعه ،رشد فضايل اخلاقي وايمان وتقوا ،مبارزه باانحطاط اخلاقي ورفتاري ومبارزه با همه نمادهاو مظاهرفساد وتباهي درجامعه است .
اگر سند مهندسي فرهنگي راچشم اندازفرهنگ تلقي کنيم آيا دراين سند شاخص هاي فرهنگي هم مشخص شده است که به وسيله آن بتوان پيشرفت يا پسرفت فرهنگي جامعه را معلوم کرد و وضعيت مطلوب را دريافت؟
نقشه مهندسي فرهنگي داراي ده بخش است که يکي ازآن ها چشم انداز فرهنگي کشوراست که مي خواهيم در سال 1404 به آن برسيم.در اين چشم انداز، وضعيت فرهنگي مطلوب درپنج محور ترسيم شده است .درعين حال يکي ازبخش هاي نقشه مهندسي فرهنگي هم شاخص هاي تفصيلي فرهنگي کشوراست که اين شاخص ها، پيشرفت يا پسرفت فرهنگي ما را نشان مي دهد و براي اولين بار درذيل سند مهندسي فرهنگي ،نظام جامع شاخص هاي تفصيلي فرهنگي کشور تدوين شده است .اين شاخص ها هم وضعيت فرهنگي کشوررا رصد وپايش مي کند وهم عملکرد نهادها ودستگاه ها وميزان تاثيروتاثرآن ها ازفرهنگ را مشخص مي کند وميزان پيشرفت نقشه مهندسي فرهنگي را درطول سال هاي اجراي اين سند مي سنجد.
آقاي دکتر! يکي ازمسائل مهم در عرصه فرهنگ اجرايي شدن راهبردهاست. براين اساس آيا درراستاي اجراي سند مهندسي فرهنگي، ساختاروتشکيلات اجرايي مشخصي درنظرگرفته شده است وازچه زمان اين سند به اجرادرخواهد آمد؟
نقشه مهندسي فرهنگي علاوه بر بخش نظري، يک بخش کاملا اجرايي وعملياتي دارد که درقالب راهبردها وراهکارها واقدامات تنظيم شده است .دراين نقشه که متن کامل آن درسايت شورا گذاشته شده ،اقدامات اجرايي وعملي مندرج شده وسازوکاراجرايي کردن اين اقدامات درستادملي واستاني اجراي نقشه مهندسي فرهنگي پيش بيني شده است . ستاد هماهنگي نقشه مهندسي فرهنگي به رياست رئيس جمهور وترکيب تعيين شده درجلسه اخيرشوراي عالي انقلاب فرهنگي ودبيري دبيرشوراي عالي هم تصويب شده وقراراست دردبيرخانه شورا تشکيل شود وفرآيندهاي اجرايي را با تقسيم کاربين نهادها ودستگاه هاي مختلف، پيگيري کند .دراستان ها هم تلاش شده است شوراي فرهنگ عمومي با بازسازي وبهسازي بتواند مأموريت اجراي نقشه مهندسي فرهنگي را با ملاحظات بومي درسطح استان برعهده گيرد.دستگاه ها ونهادهايي که درعرصه فرهنگ فعال هستند يا وظيفه اي دراين عرصه برعهده دارند، دراين ستاد حضورپيدا مي کنند ونحوه اجرايي کردن وظايف وموانع پيش رو را به بحث مي گذارند. بنابراين با تقسيم کار صورت گرفته وتعيين اولويت هاي اجرايي درسال هاي آينده، روند اجراي نقشه مهندسي فرهنگي توسط دبيرخانه شوراي عالي انقلاب فرهنگي آغاز وسعي مي شود بخش هاي عمده آن يعني برش پنج ساله آن دربرنامه ششم استخراج ونحوه اجرايي شدن آن دربرنامه هاي سالانه تعبيه شود . به طورکلي مي توان گفت که سعي شده است، روندهاي اجرايي نقشه مهندسي فرهنگي دردل نهادها ودستگاه هاي مسئول وبرنامه هاي جاري آن ها به نحوي ديده شود که براي اجرايي کردن اهداف نقشه وراهبردها واولويت هاي آن باکمترين چالش ومشکلي روبه رو باشيم .
آقاي دکتر! آيا براي اجراي کل اين سند زمان مشخصي درنظرگرفته شده است؟
زمان بندي اصلي نقشه مهندسي فرهنگي در افق سال 1404است و برنامه ريزي ها براي اين افق زماني انجام مي شود .اولويت هايي هم براين اساس تعيين مي شود تا بتوانيم درطول سال هاي اجراي نقشه به اهداف تعيين شده درسند تااين زمان، دست يابيم.دراين سند درکناراهداف کيفي، اهداف کمي هم مشخص شده است تا بتوان درطول زمان اجرا، وضعيت اقدامات وبرنامه هاي اجرايي را ارزيابي وميزان دسترسي به اهداف را اندازه گيري کرد.
آقاي دکتر! آيا قبول داريد با توجه به اين که تاکنون ازچنين سند مهم وراهبردي درعرصه فرهنگ برخوردار نبوده ايم، اين انتظار هست که با اجراي آن، شاهد يک تحول شگرف فرهنگي باشيم؟
همين طوراست. قطعا داشتن يک نقشه راه درعرصه فرهنگ که بتوان افق هاي دوردست را درطول سال هاي مختلف باتوجه به نشانه ها واهداف تعيين شده پيمود ، دستاوردي بزرگ وتاثيرگذاراست . ما تاکنون از اين گونه سندهاي راهبردي که بربرنامه هاي چند ساله وسالانه حاکم است، نداشته ايم. اين سند، حرکت واعتبارات وسرمايه گذاري هاي سالانه وميان مدت مارا تضمين مي کند واگرچنان که درنقشه مهندسي تعيين شده، اجراشود، حتما شاهد تحول شگرفي درعرصه فرهنگ خواهيم بود. البته به دليل تدريجي الحصول بودن موضوعات فرهنگي ، برخي ازدستاوردهاي آن مانند هماهنگي هاي بين بخشي زودهنگام است وبرخي که به روح فرهنگ وتحول فرهنگي برمي گردد، ديرهنگام است .
آيا براي نهادهاي مردمي و غيردولتي هم دراين سند جايگاهي درنظرگرفته شده است؟
نقشه مهندسي فرهنگي، نقشه جامعي است.يکي ازابعاد جامعيت آن اين است که علاوه برنهادهاي دولتي وعمومي، نهادهاي مردمي راهم دربرمي گيرد. مهم تر از آن اين است که نقشه مهندسي فرهنگي ذاتاً يک نقشه مردم محورومردم پايه است؛ هم هدف اين تحول مردم هستند وهم مردم درمتن حرکت هاي فرهنگي حضوردارند. به همين دليل درنقشه مهندسي فرهنگي تلاش شده است زمينه حضورونقش آفريني فرهنگي مردم درعرصه هاي مختلف فراهم آيد.ازاين رو، موفقيت نقشه مهندسي فرهنگي وابسته به ميزاني است که بتواند مشارکت گروه هاي مردمي را درميدان فعاليت هاي فرهنگي وتحول فرهنگي جلب کند. مهم ترين رسالت ووظيفه نقشه مهندسي فرهنگي درزمينه فعاليت هاي مردمي ،ساماندهي وحمايت از فعاليت هاي مردمي درعرصه هاي مختلف است .درحقيقت هرفرد،هرتشکل وهر سازماني بايد جايگاه خودرا دراين ميثاق ملي فرهنگي پيدا کند وبه همان ميزان هم بتواند به وظايف خود عمل کند ودولت هم بايد ازاين فعاليت ها حمايت هاي لازم را به عمل آورد.