باغ موزه قصر تهران یکی از جاهای دیدنی تهران محسوب می شود که در این مطلب از میهن پست به معرفی آن خواهیم پرداخت. در ادامه برای مشاهده تصاویر و توضیحات بیشتر با ما همراه شوید.
باغ موزه قصر تهران در آدرس خیابان شهید مطهری، بعد از تقاطع دکتر شریعتی، میدان پلیس واقع شده است. در دوران پهلوی بود که یک قصر ویران قاجاری، به اولین زندان متمرکز و سازمان یافته ایران تبدیل شد؛
همان زندانی که بعدها میزبان مخالفان رژیم پهلوی اول و دوم و خلافکاران شد و ماجراهای سیاسی زیادی را به خود دید. حالا همان مکان نه یک زندان مخوف، بلکه جایی ست که تجربه متفاوتی از موزه گردی را به شما ارائه می دهد و نامش باغ موزه قصر است.
آشنایی با باغ موزه قصر تهران
شاید اگر پای حرف های یک زندانی نجات یافته از این زندان بنشینید، برای تان همه چیز را با حرف هایش به تصویر بکشد. او خوب می تواند برای تان بگوید که در بحبوحه انقلاب چگونه سر از شکنجه‌گاه پهلوی و موزه عبرت کنونی درآورده و چگونه پس از شکنجه، پایش به زندان قصر باز شده است.
او برای تان خواهد گفت که سهم یک زندانی از زندان قصر تنها دو پتو و وعده ناچیز غذایی بوده و گاهی هم برای کارهای شخصی اجازه خروج از سلول را داشته است.
شاید این زندانی سابق از پزشک احمدی هم چیزهایی بداند و به شما بگوید که محکومان به مرگ در دوره رضاشاه چگونه با آمپول هوای او جان می دادند و از دنیا می رفتند.
او در مورد اصطلاح آب خنک خوردن نیز حرف هایی دارد و به شما می گوید که این مَثَل در همین زندان بر سر زبان ها افتاد؛ چرا که زیر این زندان چشمه آب بسیار خنکی جریان داشت و آب زندان را تامین می کرد. زندانیان از آب همین چشمه می نوشیدند و حسابی آب خنک می خوردند.
اگر برای شنیدن همه این روایت ها و سرگذشت ها آماده اید، اگر می خواهید فضای تاریک یک زندان سیاسی را ببینید و کمی در اتفاقات گذشته سرک بکشید، باغ موزه قصر را به درستی انتخاب کرده اید.
این موزه به خوبی توانسته است با فضاسازی و بهره گیری از تجهیزات صوتی و تصویری، آن روزهای زندان را شبیه سازی کند و بازدیدی متفاوت را برای تان رقم بزند. راهنمایان اینجا همان زندانیان سابقی هستند که حرف های زیادی برای گفتن دارند.
- اولین زندان سازمان یافته و متمرکز تهران به شمار می آید.
- با فضای زندان سیاسی و زندان معمولی آن روزها و وضعیت زندانیان آشنا می شوید.
- در اینجا چهره های مهم سیاسی و جنایی تاریخ معاصر ایران را می شناسید.
- فرصت گفتگو با زندانیان سیاسی روزهای پر تب و تاب پیش از انقلاب را دارید.
- فضای جالب توجه و متفاوت این باغ موزه بسیاری را به اینجا می کشاند.
- نمایشگاه ها و گالری های مختلفی در آن برپا می شود.
- کافه این مجموعه از کافه های معروف تهران است.
تاریخچه باغ موزه قصر
در عصر قاجار، در راه قدیم تهران به شمیران بنایی ساخته شد که نامش را قصر قاجار گذاشتند. برخی این بنا را از آثار دوره آغامحمدخان قاجار می دانند.
اما منابع حکایت از آن دارند که قصر قاجار در سال ۱۲۱۳ هجری قمری (حدود 1177 خورشیدی) و همزمان با دومین سال سلطنت فتحعلی شاه قاجار ساخته شد.
این بنا که آن را یکی از قدیمی ترین قصرهای قاجار می دانند چهار برج مراقبت داشت و بیشتر به شکل یک قلعه نظامی ساخته شده بود تا یک قصر پادشاهی.
این بنا در باغ بزرگی قرار داشت و بسیار زیبا بود. در دوره ناصرالدین شاه ،این قصر رونق خود را از دست داد و کم کم به یک پایگاه نظامی بدل شد.
در دوره های بعدی، این قصر کاربری های مختلفی به خود گرفت تا اینکه در سال 1282 هجری قمری (حدود 1244 خورشیدی)، بر اثر سیل بخش های زیادی از آن ویران شد.
قصر قاجاری به زندان تبدیل می شود
در دوره قاجار و در زمان ریاست سوئدی ها بر شهربانی (بلدیه) تهران، بخشی به عنوان زندان در ساختمان اداره کل تشکیلات نظمیه در جنوب غربی میدان توپخانه استفاده می شد. مجموعه ای کوچک با سه اتاق معروف به حبس نمره یک و تعدادی اتاق و زیرزمین برای زندانیان عمومی.
با کودتای 1299 و روی کارآمدن رضاخان، سقف ساختمان نظمیه بر اثر برخورد توپ، تخریب شد و زندان از بین رفت. در دوره رضاشاه، فضای محبس موجود کم بود و سرتیپ درگاهی، رییس نظمیه در دوره رضاخان، نیز تقاضای محلی به عنوان زندان داد.
پس از شرکت دو تن از ماموران شهربانی ایران در کنفرانس بین المللی اصلاح مجرمین در سال 1925 میلادی در لندن، به خاطر عضویت ایران در کنوانسیون های بین المللی، نیاز به ساخت یک زندان با استاندارهای بین المللی به طور جدی حس می شد.
با این ماجراها، بالاخره رضا شاه، دوستش، نیکلا مارکوف روسی را به عنوان معمار، مامور احداث نخستین زندان متمرکز ایران کرد و ساخت و ساز از سال 1306 خورشیدی آغاز شد.
بهترین جا برای ساخت زندان، همان قصر قاجاری متروکه بود که حدفاصل سه راه زندان، پل سیدخندان، خیابان شریعتی و خیابان پلیس امروزی قرار داشت و بر اثر سیل از میان رفته بود.
مارکوف با تخریب ساختمان قصر، زندانی با گنجایش 800 نفر ساخت و زندان مورد نظر با حضور سرتیپ درگاهی و رضاشاه، در تاریخ 11 آذر 1308 خورشیدی کار خود را آغاز کرد.
این زندان به نام سازنده اش، زندان مارکوف خوانده می شد و به دلیل قرارگیری در زمین های قصر قاجار، نام زندان قصر به خود گرفت. زندان قصر 192 اتاق برای زندانیان داشت که شامل 96 اتاق پنج نفره و سلول های انفرادی می شد.
6 اتاق شش نفری و 6 اتاق یک نفری نیز در قسمت مریضخانه تعبیه شده بود که برای زندانیان بیمار بود. به جز ساخت زندان، بخشی از زمین های شمالی بنا نیز به نیروهای قضایی و انتظامی واگذار شد.
افزودن زندان سیاسی به مجموعه
پس از کودتای 28 مرداد 1332، با افزایش زندانیان سیاسی و کافی نبودن فضای ساختمان های زندان، ساخت زندانی مخصوص سیاسیون در دستور کار قرار گرفت.
این زندان که از ابتکارات رزم آرا- نظامی ایرانی با درجه سپهبد و نخست وزیر ایران در زمان پهلوی دوم- به حساب می آمد، در گوشه شمال شرقی محوطه زندان قصر ساخته شد.
زندان قصر پس از انقلاب اسلامی
پس از انقلاب اسلامی ایران، از زندان مارکوف یا همان زندان قصر، برای زندانیان غیرسیاسی استفاده می شد تا اینکه در سال ۱۳۸۳ به حالت تعطیل در آمد.
شهرداری تخریب بخش‌هایی از زندان را آغاز کرد و زندان زنان سیاسی را از بین برد. در این میان پیگیری کانون زندانیان سیاسی قبل از انقلاب، منجر به ثبت زندان به عنوان آثار ملی در سازمان میراث فرهنگی شد و دیگر تخریب آن ادامه نیافت.
در سال ۱۳۹۱ این زندان توسط شهرداری به باغ موزه قصر تبدیل شد و در تاریخ ۱۴ آبان ماه ۱۳۹۱ با حضور شهردار تهران و جمعی از هنرمندان گشایش یافت.
باهم در میهن پست تصاویری از باغ موزه قصر تهران را تماشا خواهیم کرد.
