شاید همه ما در مورد تمتمی خواص ویتامین d و نیاز بدن انسان به این ویتامین اطلاعات کافی و لازمی را نداشته باشیم بنابراین باید گفت که ویتامین د را که کلسیفرول می‌نامند، یکی از ویتامین‌های لازم برای بدن و از ویتامین‌های محلول در چربی است، که به رشد و استحکام استخوانها از طریق کنترل تعادل کلسیم و فسفر کمک می‌کند. این ویتامین با ایجاد افزایش جذب فسفر و کلسیم از روده‌ها و کاهش دفع از کلیه به متابولیسم استخوانها کمک می‌کند و همچنین از طریق ترجمه ژنهای هسته سلول به رشد سلول کمک می‌کند.
با این حال لازم است بدانید که منبع اصلی دریافت این ویتامین بجز منابع گیاهی مثل غلات و حیوانی مثل ماهی ساردین و شیر، تخم مرغ ونور آفتاب است. بطوری که ۱۰ تا ۲۰ دقیقه ماندن در زیر نور آفتاب، نیاز روزانه بدن انسان به این ویتامین را تأمین می‌کند. کمبود این ویتامین همچنین باعث پوکی استخوان در کهنسالی می‌گردد.
فایده های ویتامین d برای بدن: دریافت ویتامین د و کلسیم باعث افزایش قدرت و هماهنگی عضلات در افراد کهنسال می‌شود. همچنین ویتامین دی باعث پیشگیری از بروز بیماری‌هایی مانند راشیتیسم در کودکان، استئومالاسی در بزرگسالان و پوکی استخوان در کهنسالی می‌شود. همچنین این ویتامین به رشد و استحکام استخوانها و رشد سلولها کمک زیادی می‌کند. نیاز روزانه برای این ویتامین برای هر فرد بالغ ۱۰ میکروگرم یا حداکثر ۲۰۰۰ واحد در روز می‌باشد. در دوران کودکی و پیری این میزان بالاتر است. همچنین مصرف ویتامین دی در سلامت مغز و جلوگیری از آلزایمر مؤثر است.
مشکلات کمبود ویتامین d در بدن و عوارض آن: شیوع کمبود ویتامین د به خصوص در زنان و کودکان ایرانی بین ۵۰ تا ۸۰ درصد است.[۵] از عوارض مصرف کم این ویتامین در دوران کودکی بیماری راشیتیسم است که به علت کمبود کلسیم و فسفر در زمان رشد استخوانها، استخوان‌های فرد دارای املاح کمی خواهد بود و نخواهد توانست وزن فرد را تحمل کند و در نتیجه انحنا خواهد یافت. عوارض دیگر آن بزرگی جمجمه، زائده‌های دکمه مانند بر روی ستون فقرات و برجستگی سینه می‌باشد. همچنین مچ دست و پا پهن می‌شود که توسط رادیوگرافی قابل تشخیص است.
باید یادآور شد که در دوران بزرگسالی فقر این ویتامین در بدن باعث بوجود آمدن بیماری استئومالاسی می‌شود. این بیماری به این شکل است که با کاهش تراکم استخوانی دردهای شدیدی در قسمت پا و کمر احساس می‌شود و همچنین استخوانها بلند به راحتی شکسته می‌شوند. اگر فرد در این دوران شروع به دریافت ویتامین دی کند، این عارضه رفع می‌شود.
بنابراین در دوران کهنسالی کمبود این ویتامین باعث بروز بیماری پوکی استخوان به ویژه در زنان می‌شود. عامل اصلی تأثیرگذار تغییرات هورمونی در بدن است. اما در این دوران این بیماری میزان ویتامین دی در بدن کاهش می‌یابد اما دریافت این ویتامین در دوران بیماری کمک جندانی به بهبود آن نمی‌کند، بلکه برای پیشگیری از این بیماری باید از دوران جوانی کلسیم و فسفر همراه با ویتامین دی مصرف شود.
البته برخی از محققین نیز بر این باورند که کمبود این ویتامین در بدن باعث عوارضی چون دیر دندان درآوردن و دیر نشستن و دیر راه افتادن در کودکان، همچنین نافرم شدن لگن که این بیماری در دخترها باعث تنگی لگن شده و به ناچار باید از طریق سزارین زایمان کنند.همچنین کمبود این ویتامین باعث افزایش احتمال ابتلاء به سرطان سینه یا پروستات می‌شود. کمبود این ویتامین باعث می‌شود که دستگاه ایمنی بدن ضعیف شده و باعث می‌شود فرد مبتلا به سرطان و دیابت و حتی عفونت گردد.
عوامل اصلی کمبود ویتامین d در بدن: عواملی مثل مصرف برخی داروهای ضد تشنج مانند فنوباربیتال یا فنی توئین یا رشد سریع کودک یا برخی اختلالت در جذب این ویتامین در بدن یا نرفتن زیر نور آفتاب یا نخوردن غذاهای حاوی این ویتامین باعث کمبود ویتامین دی در بدن می‌شود.
افراد در معرض کمبود ویتامین D
کودکان و بخصوص نوزادان شیرخوار: ویتامین D موجود در شیر مادر تحت تاثیر ویتامین D موجود در بدن مادر است. بر اساس پیشنهاد انجمن اطفال آمریکا نوزادان شیرخوار باید روزانه ۴۰۰ IU ویتامین دی دریافت نموده و از تماس مستقبم نور خورشید ( توسط کرم ضد آفتاب و پوشاک ) جلوگیری کرد.
میانسالان و بخصوص افراد مسن: پوست بدن در این افراد نمی تواند ساخت ویتامین D را به صورت کارآمدی انجام دهد؛ همچنین بیشتر در منزل به سر می برند.
افرادی که محدودیت قرارگیری در معرض نور خورشید دارند؛ مانند افراد زمینگیر، خانم هایی که به علل مذهبی حجاب می کنند.
افراد که پوست تیره دارند: میزان بیشتر ملانین در پوست این افراد موجب کاهش توانایی پوست جهت تولید ویتامین D از طریق نورخورشید می گردد و البته افراد مبتلا به بیماری التهابی روده (IBD) و سایر بیماری هایی که منجر به اختلال در جذب چربی می شود مانند: برخی از بیماری های کبدی، سیستیک فایبروزیس، سلیاک، کرون، کولیت زخمی شونده
افراد چاق: این دسته از افراد با [شاخص توده ی بدنی BMI) ≥ ۳۰) ] یا افرادی که تحت جراحی بایپس معده قرار گرفته اند نیز در معرض کمبود این ویتامین در بدن خود هستند که البته با مراجعه به پزشک و رعایت اصول سلامت در تغذیه این مشکل برای آن ها قابل رفع خواهد بود.
بنابراین ویتامین D یکی از ویتامین های ضروری بدن است که برای جذب کلسیم، رشد استخوان ها، کنترل رشد سلولی، عملکرد صحیح عصبی عضلانی، کارکرد بهتر و موثرتر سیستم ایمنی بدن و التیام التهابات بدن ما به آن نیاز دارد. کمبود ویتامین D منجر به بیماری به نام راشیتسم می شود این بیماری در اثر ضعف بدن در شکل دادن و رشد استخوان ها بوجود می یابد.
در این میان نقصان بیشتر ویتامین D می تواند منجر به ضعف سیستم ایمنی بدن، افزایش ریسک ابتلا به سرطان، رشد کم موها، نرمی استخوان و ضعف عمومی استخوان ها و عضلات گردد. و همچنین سطح بالای این ویتامین می تواند منجر به جذب مقدار زیاد کلسیم توسط بدن شود که منجر به بالا رفتن خطر حمله قلبی و سنگ کلیه می شود. بر اساس استاندارد آمریکا مقدار مورد نیاز بدن برای ویتامین D برابر ۶۰۰IU است و محدوده خطرناک آن در حدود ۱۰,۰۰۰ تا ۴۰,۰۰۰ IU در روز است.
ویتامین D حلال در چربی است، یعنی برای جذب آن باید از چربی ها و روغن ها استفاده کنید. این ویتامین معمولا در روغن ماهی های پر چرب و در مقیاس کمتر در جگر گوساله، پنیر، زرده تخم مرغ و بعضی از انواع قارچ ها یافت می شود. همچنین وقتی که بدن خود را در برابر آفتاب قرار می دهیداین ویتامین به صورت طبیعی توسط بدن شما ساخته می شود. همچنین امروزه قرص های ویتامین D در بازار یافت می شود که در صورت کمبود باید توسط پزشک تجویز شود.
برترین منابع ویتامین D
روغن جگر ماهی کاد: جگر این نوع ماهی منبعی سرشار از ویتامین D است که از آن برای ساختن قرص های ویتامین D استفاده می شود این قرص ها را می توانید از داروخانه ها تهیه نمایید. در هر قاشق غذا خوری از این روغن ۱۳۶۰ IU ویتامین D وجود دارد.
مصرف ماهی: انواع مختلف ماهی سرشار از ویتامین D هستند. به خصوص ماهی خام تازه مقدار زیادی ویتامین D دارد. ماهی سرخ شده ویتامین D بیشتری از ماهی آبپز دارد. ماهی خام معمولا به شکل سوشی سرو می شود. شاه ماهی آتلانتیک اگر به صورت خام سرو شود دارای ۱۶۲۸ IU ویتامین D به ازای هر صد گرم است. ماهی قزل الا که به صورت سرخ شده سرو شود مقدار قابل توجهی ویتامین D دارد.
در پایان دقت کنید از آنجا که مقدار زیاد نور خورشید روی سلامت پوست تاثیر منفی می‌گذارد، اعتدال را رعایت کنید.در آب و هوای معتدل در روزهای تابستانی کافی است ۱۰ دقیقه صورت، دست، پا یا پشت خود را در معرض نور خورشید قرار دهید.
این زمان در پاییز و بهار به ۲۰ دقیقه و در زمستان به ۳۰ دقیقه افزایش می‌یابد. این زمان‌ها برای افرادی هستند که پوست روشنی دارند. اگر پوست شما تیره‌تر (سبزه) است به هریک از زمان‌های فوق ۱۰ دقیقه اضافه کنید. بهتر است زمان قرارگیری زیر نور خورشید منقطع باشد تا مداوم.
