نقش زنان در داخل و خارج از منزل

با تغییر و تحولات اجتماعی، گرایش بیشتر زنان و دختران در امر ادامه تحصیل و حتی پیشی گرفتن آنان در این زمینه و از طرف دیگر تغییر و تحولات اجتماعی در جامعه و افزایش تجملات و هزینه‎های زندگی و مشکلات اقتصادی، بسیاری از زنان را بر آن داشته که به اشتغال در بیرون از منزل روی آورند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه لرستان، حتی در نزد بسیاری از دختران، گرفتن حق اشتغال یکی از شروط مهم ضمن عقد به شمار می‎رود چراکه آنها نگران این مسئله هستند که با ورود به زندگی متاهلی استقلال مالی و شغل خود را از دست دهند. همچنین با تغییرات فرهنگی در جامعه و افزایش آگاهی زوجین تعداد فرزندان خانواده‎ها کاهش یافته و زنان مانند گذشته مجبور نیستند تمام وقت خود را صرف به دنیا آوردن و بزرگ کردن فرزندان متعدد و پشت سر هم بکنند و لذا میزان فراغ بال شان افزایش یافته است و بهتر می توانند به خودشان و علایق شان توجه نشان دهند. به نظر می‎رسد که تمام این تغییر و تحولات موجب شده که گرایش زنان به اشتغال در بیرون از منزل افزایش یابد چرا که این اشتغال می‎تواند احساس رضایت مندی آنها را از زندگی افزایش داده و کمتر احساس بطالت و فرسودگی کنند و همچنین از تحصیلات خود نیز استفاده مؤثر کنند. اما با تمام این اوصاف و مزایایی که اشتغال زنان در بیرون از منزل دارد، این اشتغال و کاهش حضور زن در خانه همراه با مشکلات و سختی‎هایی خواهد بود. این مشکلات قبل از ازدواج دختران کمتر و ناملموس تر و البته شکل‎های دیگری داشته و بعد از ازدواج این مشکلات بیشتر و ملموس تر می‎شود.

ناهید شفیعیان، کارشناس مسئول بهداشت حرفه‎ای استان در رابطه با اشتغال زنان به خبرنگار ایسنا گفت: در همه جوامع، فعالیت تولیدی یا کار بیش از هر نوع فعالیت دیگری بخش عمده زندگی اکثر مردم را اشغال می‎کند.

وی اضافه کرد: کار می‎تواند به عنوان انجام وظایفی تعریف شود که متضمن صرف کوشش‎های فکری و جسمی بوده و هدفشان تولید کالاها و خدماتی است که نیازهای انسانی را برآورده می‎سازد. میزان اشتغال برای زنان در بیرون از خانه تا قرن بیستم بسیار ناچیز بوده است اما به تدریج و به خصوص طی جنگ جهانی اول و نیاز به نیروی کار زنان این قلمرو انحصاری از دست مردان خارج شد. اما نکته مهم این است که نابرابری در کار تا زمان حاضر همچنان پابرجا مانده است و پژوهش‎های بسیار نشان می‎دهد که زنان عمدتاً در مشاغلی با دستمزد کم متمرکز شده‎اند. حتی در مشاغلی که هم رده با مردان است زنان به طور معمول دستمزدهای کمتری را دریافت می‎کنند.

این کارشناس در جواب این سؤال که آیا در شرایط اجتماعی ایران اشتغال زنان در بیرون از خانه و همزمان انجام کارهای سخت منزل و عدم همکاری شوهران در کارهای خانه، سلامت زنان را در معرض خطر بیشتر قرار نمی‎دهد؟ بیان کرد: با توجه به اهمیت ویژه و پایگاه والایی که نقش‎های سنتی همچون همسری و مادری در فرهنگ ایرانی داراست مسئله استرس و تضاد نقش و احساس تقصیر و گناه مادران شاغل نسبت به عدم پاسخ گویی به نیازهای همسر و فرزندانشان مانع از آن می‎شود که نقش شغلی و امتیازات و پاداش‎های مترتب با آن همچون عزت نفس، حمایت اجتماعی و استقلال مالی را برای زنان ایرانی با فرهنگی متفاوت را به همان نسبت به همراه داشته باشد.

شفیعیان افزود: لذا با توجه به روند رو به رشد میزان اشتغال زنان در کشور، بررسی تبعات آن در زمینه‎های مختلف از جمله وضعیت سلامت زنان شاغل مهم است. با توجه به حضور زنان در محیط اجتماعی و اشتغال رو به گسترش آنان، ناامید کننده آن است که هنوز اکثریت زنان علاوه بر اشتغال در بیرون مجبورند سنگینی کارهای خانه را نیز به دوش بکشند و علی‎رغم این که تا حدود بسیار اندکی نگرش‎های مردان را نسبت به کار بیرون و درون خانه تغییر داده است اما هنوز این کافی نیست.

وی بیان کرد: یکی از مسائل مهم مربوط به نیروی انسانی در کشور ما بالا بودن نسبت جمعیت غیرفعال و پایین بودن نرخ فعالیت در کشور بوده که مهم‎ترین علت آن مشارکت کم زنان در امور اقتصادی و اجتماعی خارج از منزل است.

شفیعیان با بیان اینکه درصد اشتغال زنان در کشور ما نسبتاً پائین است، گفت: هر چند در کشور ما میزان اشتغال نسبت به کشورهای صنعتی نسبتی پایین دارد، با وجود این زنان به طور بی سابقه‎ای جویای اشتغال و کارآفرینی هستند.

این کارشناس ارشد بهداشت حرفه‎ای ادامه داد: زنان بیش از مردان در معرض مشکلات مربوط به سلامت روانی قرار دارند. خطر پذیری زنان در برابر مسائل بهداشت جسمانی و روانی تحت تأثیر عوامل پیچیده و چند گانه روان شناختی و جامعه شناختی است و به دلیل تعامل و کنش متقابل و پیچیده این عوامل، سلامت روانی زنان در مقایسه با مردان به لحاظ شیوع اختلال‎هایی چون افسردگی، اضطراب و نیز شروع مشکلات جسمانی متفاوت است.

وی یادآور شد: برخی از کارشناسان پیرامون بهداشت روانی زنان شاغل معتقدند اشتغال نه تنها ایجاد آسیب و مشکل برای زنان نمی‎کند، بلکه منافعی همچون حمایت‎های اجتماعی، افزایش عزت نفس و منابع ارتباطی را به همراه دارد؛ از سوی دیگر برخی نیز معتقدند ایفای نقش‎های متعدد (مادری، همسری و شغلی) تعارض نقش‎ها و پیامدهای منفی برای زنان به همراه دارد.

شفیعیان خاطرنشان کرد: نتایج تحقیقات مرکز امور مشارکت زنان نشان می‎دهد که زنان در اداره امور خانه و شغل‎شان معمولاً استانداردهای شخصی بالایی برای خود قرار می‎دهند؛ در واقع این ضروریات را می‎توان اجبارهای نقش دانست که برای زنان فشارآور است. اما فشار حاضر از تعارض زمانی که شرایط تحت کنترل باشد کمتر از زمانی است که شرایط تحت کنترل نباشد. بر این اساس می‎توان گفت که تعارض نقش در زنان، از دو منبع «استانداردهای خود زنان برای خود» و «استانداردهایی که فکر می‎کنند دیگران برای آنها دارند» سرچشمه می‎گیرد.

این محقق اضافه کرد: همچنین زنان استرس بیشتری را در تعارض نقش‎های خانوادگی و شغلی به علت مسئولیت بیشتر زنان نسبت به مردان دارند؛ چرا که «زنان شاغل» گرایش دارند سبک زندگی خود را با نقش مادری و همسری‎شان سازگار کنند، بنابراین، این زنان با استفاده از یک طیف راهبردهای خلاق، مبادرت به این سازگاری کرده و به صورت موازی تقاضاهای شغلی را نیز پاسخ می‎گویند. از سوی دیگر زنان معمولاً در مشاغلی که سطوح پایین‎تری دارند و در نتیجه کمتر انعطاف در موقعیت کاری‎شان است متمرکز می‎شوند.

وی گفت: اشتغال زنان باعث افزایش شناخت نسبت به خود که یکی از پایه‎های عمده سلامت روان است می‎شود و منابع گوناگونی برای احساس رضایت در خود و دریافت پاداش را ایجاد می‎کند؛ لذا زنان شاغل امکان انجام فعالیت‎های مقبول و ارزشمند اجتماعی را به سبب افزایش عزت نفس پیدا می‎کنند. کارشناسان معتقدند ارتباط بین کار و سلامتی یک رابطه دو جانبه است به گونه‎ای که سلامت روانی یا فیزیکی پایین، شانس زنان را برای به دست آوردن اشتغال کاهش می‎دهد و از سوی دیگر اشتغال می‎تواند بر سلامت مؤثر باشد.

شفیعیان اظهار کرد: نتایج تحقیقات نشان می‎دهد اشتغال در سلامت زنان مجرد بیشتر از زنان متأهل مؤثر است. اشتغال در صورتی در سلامت زنان متأهل مؤثر است که همسران آنها در امور خانه مشارکت داشته باشند. همچنین برخی ویژگی‎های شغل مانند تقاضاهای سنگین شغل و کنترل کمتر بر شغل، ریسک عدم سلامت را افزایش می‎دهد و از سوی دیگر ارتباطات کاری سبب حمایت اجتماعی می‎شود که خود سبب بهبود سلامت است.

این کارشناس ادامه داد: به نظر می‎رسد مردان کمتر تمایل به انعطاف و تغییر باورهای کلیشه‎ای خود دارند، هر چه زنان بیشتر مسئولیت کارهای خانگی را بر عهده می‎گیرند شوهران آنان سازگاری زناشویی بالاتری را نشان می‎دهند. در اکثر مطالعات انجام شده بر اهمیت تکثر نقش‎ها و تاثیر مثبت آن در ارتقای وضعیت سلامت روحی و جسمانی زنان تأکید شده است.

وی اظهار کرد: با توجه به این که در کشور ما اشتغال زنان روند رو به رشدی را طی می‎کند سؤالی که مطرح می‎شود این است که آیا اشتغال زنان و به تبع آن ایفای نقش‎های متعدد(کاری، مادری، همسری و…) توسط آنان با توجه به ویژگی‎ها و شرایط متفاوت فرهنگی کشور ما می‎تواند آثار مثبت را به همراه داشته باشد؟ به نظر می‎رسد که تحصیل و اشتغال دو عامل مهم در سلامت روانی زنان است، سبک زندگی با نقش‎های متعدد به زنان شاغل اجازه می‎دهد که قالب‎هایی برای رشد شخصیتی و پیشرفت مادی خود داشته باشند.

شفیعیان اضافه کرد: از سوی دیگر درآمد فرد شاغل، احساس مشارکت در اداره امور اقتصادی خانواده را افزایش می‎دهد و احساس عدم کنترل بر تصمیم گیری‎های خانواده و در حاشیه قرار گرفتن زنان را کاهش می‎دهد. مطالعات انجام شده حکایت از برتری نسبی وضعیت زنان شاغل در مقایسه با زنان غیر شاغل یا به عبارت دیگر زنانی دارد که صرفاً به ایفای نقش زن خانه‎دار محدود شده‎اند؛ دارد.

این پژوهشگر با اشاره به فایده کار کردن زن در خارج از خانه، گفت: زنان امروز با زنان دیروز که صرفاً همراه شوهران‎شان به کار کشاورزی و دامداری می‎پرداختند فرق دارند. عصر فن‎آوری جدید همه چیز را در هم ریخته و طبعاً نوع کارها هم عوض شده است. زنان نیاز دارند از تحصیلات و تخصصی که برای گرفتن آن زحمت کشیده‎اند سود بجویند. این کار به آنها احساس امنیت و رضایت خاطر می‎دهد.

وی اضافه کرد: بیشتر زنان مایل نیستند برای رفع نیازهای مالی‎شان که این روزها بسیار حیاتی هست دایم از شوهران‎شان تقاضای پول کنند. آنها میل دارند خود بخشی از احتیاجات خانواده را تأمین کنند. همچنین زنی که در خارج از خانه کار می‎کند و با انجام کار احساس رضایت می‎کند مقدار زیادی از وابستگی افراطیش به شوهر کاسته می‎شود به طوری که قادر است از نظر روانی نیز خود را اداره کند و از نظر روحی دچار پیری زودرس نمی‎شود و کمتر افسردگی به سراغش می‎آید.

شفیعیان یادآورشد: وقتی زنی در خارج از خانه کار می‎کند خواه ناخواه با مشکلات کسب درآمد و به اصطلاح پول در آوردن آشنا می‎شود بنابراین به ارزش کار شوهرش بیشتر پی می‎برد و در نتیجه او را بهتر درک می‎کند. در دوره سالمندی سربار دختر یا پسر نخواهد بود. زیرا حداقل یک مستمری و حقوق بازنشستگی برای دوران کهولت خود دریافت می‎کند.

وی اضافه کرد: بنابراین از این خانه به آن خانه فرستاده نمی‎شود که کشنده‎ترین دردهای نگفتنی در کهنسالی است؛ چون به اقتصاد خانواده کمک می‎کند خواه ناخواه در اندوخته خانواده شریک و سهیم خواهد بود. همین سهیم بودن به او احساس امنیت بیشتری می‎دهد. به دلیل حضور او در خارج از خانه و در متن جامعه از معلومات و دانش اجتماعی روز بی بهره نمانده به خصوص اگر به خاطر پیشرفت کارش مجبور باشد که کمی مطالعه و تحقیق هم بکند در نتیجه برای تربیت فرزندان از آگاهی‎های کافی برخوردار است. نتیجه اینکه چنین زنانی در یک جمع‎بندی اجمالی علی‎القائده باید از زندگی زناشوئی آرام و معقولتری برخوردار باشند.

این کارشناس با اشاره به معایب کار کردن در خارج از خانه گفت: زنی که در خارج از خانه کار می‎کند نیمی از قوای بدنیش صرف کارهائی می‎شود که ربطی به اداره منزل ندارد بنابراین خسته به منزل وارد می‎شود و در بعضی از موارد که کارش سخت‎تر باشد نیاز به استراحت کامل دارد.

این پژوهشگر اظهار کرد: زنی که در خارج از خانه کار می‎کند به حداقل کافی با همکاران زن و مردش صحبت کرده و تقریباً از نظر مصاحبت و احتمالاً درد دل کردن، راضی به منزل بر می‎گردد بنابراین کمتر به همسرش نیاز دارد که با او حرفی بزند. اما همین امر خود موجب مشکلی می‎شود تا میان او و همسرش فاصله عاطفی بیندازد. در نتیجه برای حفظ سلامت زندگی زناشوئی‎اش باید مراقبت بیشتری کند.

وی بیان کرد: زنی که کار می‎کند چون استقلال مالی می‎یابد لذا از این نظر نیازی ندارد بنابراین وابستگی خود را مخصوصاً به شوهر تا حدی کاهش می‎دهد. از نظر مالی، محتاج شوهر نبودن خوب است ولی اشکال عمده‎ای که دارد این است که مردان از این که همسران‎شان به آنها نیاز مالی نداشته باشند خیلی خوشحال نمی‎شوند. زیرا آنان می‎توانند مثلاً با خریدن یک انگشتری یا گوشواره و غیره، همسر خود را خوشحال کنند و چون این کار وسیله‎ای برای ابراز محبت است در نتیجه به حسن روابط آنها کمک می‎کند.

شفیعیان گفت: لذا وقتی زنی از پول خود چنین وسائلی می‎خرد گرچه احساس استقلال مالی او را خوشحال می‎کند اما اگر همین انگشتر را از همسرش دریافت می‎کرد بیشتر خوشحال می‎شد. بنابراین زنان علاقه‎مندند که مردشان با خرید این گونه هدایا وسیله‎ای برای ابراز عشق در دست داشته باشند. نتیجه اینکه خانم‎ها باید مراقب باشند تا این استقلال مالی به جای کمک به گردش چرخ زندگی میان زوجین ایجاد فاصله نکند.

این محقق اظهار کرد: بیشتر مردها بدان جهت به سختی کار می‎کنند که می‎دانند زن و بچه‎های‎شان در منزل به انتظار آنان هستند یعنی زن با خانه نشستن به مرد انگیزه بیشتری برای کار کردن و موفق شدن می‎دهد. در این گونه مواقع مردان فکر می‎کنند که چون سکاندار کشتی هستند باید همه حواس خود را جمع کنند تا کشتی خانواده را به ساحل نجات برسانند. ولی وقتی زن هم کار کند و مایحتاج زندگی را تهیه نماید، در حقیقت کشتی دو ناخدا دارد.

وی یادآور شد: اینجاست که باید درویش باشند نه سلطان! چون بقول سعدی: دو درویش بر گلیمی بخسبند اما دو سلطان در اقلیمی نگنجند. وقتی زنی در خارج از خانه کار می‎کند در حقیقت نقش اصلی او که مادر بودن است کمرنگ‎تر می‎شود بخصوص که اگر در ساعات غیبت او بچه‎ها به مهد کودک سپرده شده باشند یا خدمتکاری کم سواد آنها را اداره کند یا پدری بی‎حوصله از آنان مراقبت کند کار کمی مشکل می‎شود.

شفیعیان افزود: حال اگر بی توجهی بعضی مادران را که در این قبیل مواقع باید بیشتر به فرزند خود برسند نیز بر آنها اضافه کنیم، بچه‎ها احتمالاً دچار نابسامانی می‎شوند که مبنایی برای ناهنجاری‎های اجتماعی است. هر زنی مقدار زیادی نیروی خلاق دارد که اگر آن را در جهت ترقی و تعالی فرزندان و مخصوصاً شوهرش صرف کند یعنی گاهی راهنما و گاهی مشوق او باشد قطعاً شوهر با اطمینان خاطر بیشتری در خارج از خانه کار خواهد کرد. ولی زنانی که در خارج از خانه کار می‎کنند ناچار برای موفقیت مقداری از نیروی خلاق خود را در محیط کار صرف می‎کنند بنابراین خلاقیت حقیقی ایجا توازن در این دو مقوله است.

وی گفت: زن علاوه بر کار خارج از خانه ناچار است که عمده ترین کارهای داخل خانه را باز هم خودش انجام دهد. زیرا مردان هنوز کاملاً عادت نکرده‎اند که در کارهای خانه خود را شریک زن بدانند. در نتیجه زنی که در خارج از خانه کار می‎کند زودتر به تحلیل قوای بدنی دچار می‎شود. از نقش وساطت و شفاعت او که معمولاً در مواقع بحرانی میان پدر خانواده و بچه‎ها بازی می‎کند کاسته می‎شود در نتیجه برای دختران خانواده که نیاز به همدلی بیشتر با مادر دارند زندگی اندکی دشوارتر است.

این کارشناس ارشد بهداشت حرفه‎ای اظهار کرد: در پایان ذکر سه نکته غربالگری سلامت زنان شاغل از نظر عوامل زیان آور در معرض آنها و انجام معاینات شغلی به صورت سالیانه و پیگیری نتایج معاینه حاصل شده، ایجاد هماهنگی میان کار در منزل و کار در محیط بیرون از منزل، استراحت کافی در ایام تعطیلات کاری برای زنان شاغل ضروری به نظر می‎رسد.

انتهای پیام