خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- منطقه خراسان- یادداشت روز
ندا رضویزاده، دانشجوی دکترای جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد
آمارها از رشد گردشگری در دهه اخیر در کشور خبر میدهند. مشهد هم به عنوان یکی از مهمترین مقاصد گردشگری کشور از این رشد بیبهره نبوده است. افزایش زائران و گردشگران ورودی به مشهد به نوبه خود به توسعه کمّی و کیفی خدمات گردشگری منجر شده است، از جمله افزایش مراکز اقامتی، رستورانها، مراکز تجاری و تفریحی. تردید نمیتوان کرد که این تحولات و سرمایهگذاریها رونق اقتصادی بیشتری برای این شهر به همراه داشته است.
روی دیگر سکه رونق اقتصادی شهر مشهد اما، افزایش مهاجرت و حاشیهنشینی در این کلانشهر است. رونق اقتصادی حاصل توسعه کمّی و کیفی صنعت گردشگری، این تلقی را پیش آورده که فرصتهای اقتصادی و شغلی بیشتری در این شهر فراهم است. مشاهده نابرابری فرصتها بین مشهد و دیگر نواحی مجاور، خود میتواند مشوق مهاجرت عدهای از نواحی پیرامونی به مشهد باشد. با این حال این تمام داستان نیست.
افزایش جمعیت ثابت و متحرک شهر با ورود مهاجران و گردشگران، نه تنها زمینه افزایش بعضی مسائل و آسیبهای اجتماعی را فراهم آورده است، بلکه مشکلاتی همچون ترافیک، آلودگی و فشار بر منابع به ویژه منابع آب به خصوص در ایام اوج حضور مسافران نیز به وجود میآورد. این مسائل میتواند نشانههای عدم توازن و ناپایداری توسعه حاصل از توسعه گردشگری باشد. از این رو به نظر میرسد نگاهی جامعتر و منطقهای به رشد گردشگری در مشهد، میتواند رهآورد خوبی برای توسعه پایدار و متوازن در منطقه داشته باشد.
به عنوان یکی از راهحلهای استراتژیک، معطوف کردن توجه زائران و گردشگران مشهد به دیگر شهرهای استان و استانهای همجوار به عنوان مقاصد جانبی این گردشگران میتواند فرصتهای اقتصادی که افزایش گردشگر در مشهد میآفریند، به این نواحی نیز گسترش دهد. در صورتی که زمینههای کافی فراهم باشد، گردشگران مشهد میتوانند در مسیر سفر خود به مشهد از مناطق دیگر هم بازدید کنند و حضور گردشگران در این مناطق نیز برای ساکنان آنها رهآورد اقتصادی داشته باشد. اگر در کنار توسعه گردشگری مشهد، گردشگری در نواحی همجوار نیز توسعه یابد، مواهب اقتصادی افزایش گردشگران مشهد شامل حال مردم نواحی مجاور نیز میشود.
این امر در حقیقت به معنای توزیع برابر فرصتها و مواهب توسعه است. در یک نگاه جامع، رونق کلی منطقه میتواند مانع از مهاجرت بیشتر به مشهد و گسترش معضل حاشیهنشینی و موجب توسعه متوازن و پایدار مشهد و منطقه شود.
در این راستا برنامهریزیهای مرتبطی نیز باید انجام گیرد. بخش قابل توجهی از گردشگران مشهد با وسیلهی نقلیهی شخصی به مشهد میآیند. آنها فرصت بسیار مناسبی در مسیر آمدن و رفتن از مشهد در اختیار دارند برای این که به شهرها، روستاها و جاذبههای مجاور سربزنند. آژانسهای گردشگری میتوانند بستههای سفر کوتاهمدت به این مناطق طراحی کنند که گردشگرانی که با هواپیما یا قطار به مشهد آمدهاند بتوانند از آن بهره ببرند.
بدیهی است فراهم آوردن زیرساختهای کافی برای حضور این گردشگران در نقاط دیگر استانهای خراسان ضروری است. جذب گردشگران به این مقاصد مستلزم آمادهسازی جاذبههای موجود برای حضور گردشگران، تبلیغات مناسب در مورد جاذبههای موجود و حتی خلق جاذبههای جدید است. برای مثال وجود آرامگاه مفاخر و شخصیتهای فرهنگی، هنری و ادبی و نیز وجود آثار تاریخی در خطهی خراسان میتواند به گسترش گردشگری ادبی و میراثی کمک کند.
بعضی سنتها و هنرهای اجرایی سنتی و محلی در مناطقی از سه استان خراسان، جاذبهی دیگری میتواند باشد که به صورت جشنواره یا غیر آن میتواند ارائه میشود. جذابیتهای اکوتوریستی و گردشگری روستایی نیز در این منطقه قابل توجه است. بازدید از مزارع خاص و منحصربه فرد از جمله مزارع زعفران در جنوب یا تاکستانها در شمال خراسان در صورتی که به شکلی جذاب همچون مراسم گلابگیران کاشان برای گردشگران در قالب تور طرحریزی و ارائه شود، میتواند گردشگران بسیاری را جذب کند. فرصتهای گردشگری ورزشی و ماجراجویانه با وجود جذابیتهای توریستی طبیعی متنوع نیز در منطقه وجود دارد.
در مجموع به نظر میرسد یکی از راهبردها برای پایدار کردن و متوازن ساختن توسعه حاصل از رشد گردشگری مشهد، فراهم کردن زمینهی توسعه منطقهای گردشگری در خراسان با استفاده از فرصت حضور زائران در مشهد است. در راستای چنین راهبردی، زائران مشهد از جاذبههای توریستی موجود در استانهای همجوار نیز بازدید خواهند کرد. حضور و فعالیت گردشگران با توسعهی گردشگری در این نقاط به اقتصاد این نواحی رونق خواهد بخشید. این کار هم به توزیع متعادل و برابر فرصتها در منطقه کمک میکند و هم از فشار بر منابع مشهد و آسیبهایی که هجوم خیل جمعیت ثابت و متحرک به مشهد ایجاد میکند، میکاهد.
انتهای پیام